احمد محمدتبريزي
زندگي در جنگ همواره جريان داشت و رزمندگان در اوقات فراغت‌شان به فعاليت‌هاي مختلفي مي‌پرداختند.بحث زمان در جبهه بسيار مهم بود و رزمندگان نمي‌گذاشتند اين زمان‌ها به بطالت بگذرد و برعكس استفاده‌اي بهينه از اوقات فراغت‌شان مي‌كردند.
تحصيل ادامه تحصيل و درس خواندن يكي از كارهاي مهم رزمندگان در جبهه بود. بسياري از رزمندگان در سنين نوجواني و جواني بودند و به خاطر شرايط حساس كشور درس‌شان را نيمه‌كاره رها مي‌كردند و به جبهه مي‌آمدند. درس خواندن دغدغه بسياري از اين نيروها بود و آنها با هماهنگي آموزش و پرورش در جبهه ادامه تحصيل مي‌دادند.دانش‌آموزان زيادي در مناطق جنگي حضور داشتند و با تحمل سخت‌ترين شرايط و با عشقي وصف‌ناشدني مشغول به ادامه تحصيل بودند. آنان به تحصيل و حضور در جبهه به عنوان دو تكليف مقدس مى‌نگريستند كه بايد در كنار هم بدان عمل مى‌شد.يكي از رزمندگان با بيان خاطره‌اي مي‌گويد:«در چهارراه امام رضا(ع) به چهره آشنايي برخوردم كه انگار داشت چيزي مي‌خواند. در حالي كه هر چند دقيقه يك بار خمپاره‌اي در همان حوالي منفجر مي‌شد، نزديكش رفتم. بعد از سلام و احوالپرسي كتاب را از دستش گرفتم ببينم چه چيز مهمي را در اين اوضاع و احوال مطالعه مي‌كند. ديدم كتاب زبان انگليسي دوم راهنمايي است. به شوخي گفتم: لابد فردا امتحان داري؟ گفت: نه، از گردان جا ماندم و اينجا منتظرم تا آشنايي پيدا كنم و مرا به مقر راهنمايي كند. پرسيدم: چطور شد در عمليات كتاب به همراه خودت آوردي؟ گفت:هر كجا جاي خواندن باشد، مي‌خوانم. گفتم: ديگر موقع عمليات، وقت خواندن نيست. گفت: من خيلي وقت‌ها را بيخودي از دست دادم. نمي‌خواهم بيش از اين ضرر كنم. اين دوستم كه نامش محمد تقوي بود در مرحله بعدي عمليات به شهادت رسيد.
خواندن قرآن و احاديثشهيد محمد بروجردي همواره به نيروهايش توصيه مي‌كرد جاي غيبت و صحبت‌هاي بيهوده، حديث بخوانند. زماني كه عملياتي در جريان نبود، نيروهاي شهيد اسماعيل دقايقي، فرمانده لشكر 9 بدر را در حال خواندن قرآن مي‌ديدند. اگر كسي براي كاري نزد او مي‌رفت، انگشتش را در لاي قرآن مي‌نهاد و بعد از لحظاتي دوباره آن را مي‌گشود و شروع به تلاوت مي‌كرد. همين قرآن خواندن فرمانده باعث مي‌شد نيروها هم تشويق شوند و قرآن بخوانند. شب‌ها براي خواندن قرآن فرصت مغتنمي بود. بسياري از نيروها در خلوت شبانه‌شان مشغول خواندن قرآن مي‌شدند. يكي از رزمندگان تأثير خواندن قرآن در جبهه را چنين بيان مي‌كند: «قرآن به انسان نيرو و آرامش مي‌دهد و من در اين شرايط احتياج به قدرت و آرامش دارم. وقتي توان و آرامش لازم را از قرآن گرفتم، به انجام وظيفه مشغول خواهم شد.»
قاري قرآن كريم «محمد بنيادي» با بيان اينكه فعاليت‌هاي قرآني همواره در بين رزمندگان جاري بود، مي‌گويد:« من در آن زمان فعاليت‌هاي قرآني بسياري داشتم به طوري كه حتي در جبهه هم اقدام به برگزاري كلاس‌هاي تفسير و قرائت قرآن مي‌كردم و گاهي نيز قصه‌هاي قرآني تعريف مي‌كردم كه اين داستان‌هاي قرآني باعث تقويت روحيه افراد مي‌شد به طوري كه حتي برخي از آنها در لحظه اطلاعات عمليات بخشي از داستان را به هم متذكر مي‌شدند تا مصمم‌تر براي تحقق وعده الهي گام بردارند.»
ورزشداشتن آمادگي جسماني رزمندگان در جبهه يكي از شرط‌هاي اساسي جهت مقابله با دشمن بود. ورزش‌هاي زورخانه به دليل تقويت روحيه پهلواني و ضرباهنگ تندش محبوبيت زيادي ميان نيروها داشت.كشتي هم به دليل بالا بردن توان بدن طرفداران زيادي داشت. حتي ورزش‌هاي گروهي مثل واليبال و فوتبال هم با وجود خطراتي كه ممكن بود به وجود بيايد انجام مي‌شد. محمدميرزاخاني كه مسابقات گل‌كوچك فوتبال را در جبهه برگزار مي‌كرد، با بيان خاطرات آن روزها بيان مي‌كند: «حدود هفت يا هشت تيم در مسابقات شركت كردند كه يك هفته به طول انجاميد.بسياري از بچه‌ها چون كتاني نداشتند پابرهنه در آن زمين خاكي بازي مي‌كردند. واقعاً باور كردني نبود. در روز مي‌توانستيم نهايتاً دو يا سه بازي برگزار كنيم. اتفاقاً مسابقات خيلي داغ و هيجاني شده بود و حتي بچه‌هايي كه بازي نمي‌كردند دور زمين جمع مي‌شدند و تشويق مي‌كردند.»
