گزارش از :محمدرضا سوري
درحالي كه وقوع خشكسالي هاي اخير موجب شده تا
منابع آبي موجود دركشور از اهميت دوچنداني برخوردار شوند ، با اين وجود خبرها
مختلف ازاستانهاي كشورحاكي ازآن است كه برخي مناطق بدون كوچكترين توجهي به اين
موضوع وبا سوءاستفاده ازغفلت مسئولان محيط زيست اقدام به آلوده كردن رود خانه ها مي
كنند كه به عنوان مثال مي توان از آلوده شدن رودخانه ارس ودرحال حاضرنيزراه يافتن
فاضلابهاي شهري به رودخانه خرم آباد در استان لرستان اشاره كرد .
اين درحالي است كه استانهاي شمالي به
تنهايي سالانه 160 ميليون متر مكعب فاضلاب به درياي خزرمي ريزند كه خودبه
تنهايي نشانگر عمق فاجعه زيست محيطي
دربزرگترين درياچه جهان است .
*****
درحال حاضر خشکسالی و تشدید گرمایش
زمین تاثیرات منفی روی مناطق مرطوب و آب‌هاي جهان گذاشته است اين درحالي كه كشورما
نيز كه از ديرباز در مناطق گرم وخشك قرار گرفته ازاين موضوع متاثر شده است
هم اكنون سالانه نزدیک به ۴۱۳
میلیارد متر مکعب در ایران بارندگی می‌شود که ۲۹۰ میلیارد مترمکعب آن تبخیر می‌شود و به هدر می‌رود. میزان بارندگی در
ایران به عنوان یک کشور خشک و نیمه‌خشک، ۲۵۰ میلیمتر و این
میزان یک سوم متوسط جهانی یعنی ۸۵۰ میلیمتر است. اين درحالي است كه
برخي از كمبودها وفرسودگي سيستم هاي
انتقال آب ونبودمديريت مصرف سبب شود تا آب به شدت هدر رود.
با وجود اينكه برخي از رودخانه ها
وتالابها از مهمترين منابع تامين آب شرب وكشاورزي كشور به حساب مي آيند ،اما
استفاده بي رويه ازآنها در كنارآلوده شدن موجب شده تا روز به روز حيات آنها به مماتشان نزديك
ترشود.
خشكسالي وآلودگي دركمين منابع آبي
كشور
آمارها نشان مي دهد،درحال حاضر درياچه
اروميه ، نمك قم ،درياچه هامون ،بختگان ،پريشان ، انزلي ، دریاچه کافتردر بخش مرکزی شهرستان اقلید در شمال استان فارس، دریاچه طشک،تالاب هورالعظیم ، زاینده رود وتالاب گاوخوني در اصفهان، رودخانه کارون، کشف روددر خراسان رضوي، سفید روددراستان گيلان ،ازجمله مهترين تامين كنندگان آب دراستانهاي
مختلف كشور به شمار مي روند كه يا دراثر استفاده بسيار درحال خشك شدن هستند ويا
براثر ريخته شدن انواع آلودگي ها وسموم كشاورزي مسموم وغير قابل مصرف شده اند.
با وجود اينكه 75 درصد
سطح زمین را آب فراگرفته است، اما 98 درصد این آب‌ها شور بوده و بیشتر آب‌های
شیرین روی زمین نيز یخ زده و غير قابل استفاده هستند.
درحال حاضر سايه انداختن خشكسالي ها
در كشور دركنار تبخبر بالاي منابع آبي واستفاده بيشاز حد از منابع آبي خصوصا در آن
بخش كشاورزي كه هيچ صرفه اقتصادي ندارد وآلودگي منابع آبي ازجمله معضلاتي است كه
به شدت منابع آبي كشور را تهديد مي كند.
دبيراسبق سازمان نظام مهندسی کشاورزی
و منابع طبيعی كشور دراين خصوص مي گويد:«وقوع خشكسالي دراين چند سال سبب شده تا ظرفیت بارندگی کشور به شدت کاهش پيداكند.»
عبدالغفار شجاع با اشاره به ميزان
مصرف آبدر قسمتهاي مختلف كشور مي افزايد:«
هم اكنون 94 درصد آب مصرفی
در بخش کشاورزی استفاده شده و تنها 6 تا 7
درصد آن به مصرف خانگی و صنعت می‌رسد.»
وي ادامه مي دهد:« درحالي كه بيشتر
كشورهاي جهان در زمينه مصرف آب براي خود الگوسازي كرده ودربخش كشاورزي نيز با
استفاده از روشهاي نوين ميزان آب مصرفي را به حداقل ممكن رسانده اند ، اما اين مهم
در كشورما مورد غفلت قرار گرفته است.»
به گفته وي علاوه براين،12میلیارد متر
معکب آب شیرین از ایران وارد عراق و ترکیه و مابقی آب‌ها نزدیک به 20 میلیارد متر
معکب از طرف رودهای جنوب، کرخه، کارون و جراحی به خلیج فارس ریخته وبدون
استفاده شور می‌شود.
دركنار اين موضوع ورود آنواع آلودگي وفاضلاب به
رودخانه هاي كشور ازجمله معضلاتي است كه به شدت منابع آبي كشور را تهديد مي كند.
دراين ميان رودخانه های زرجوب و گوهررود از جمله رودهاي گيلان به شمارمي رود كه به
دلیل ورود مستقیم پساب های صنعتی، فاضلاب های خانگی و بیمارستانی منطقه رشت به
رنگ کاملا تیره و همراه با تعفن بوده و از حیث اکولوژیکی مرده محسوب می شوند.
عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان در این
باره مي گويد:« رودخانه های گوهررود و زرجوب که باید
شریان های حیاتی تالاب بین المللی باشد هم اکنون به شاهراه مرگ تالاب بدل شده و
با شتابی نگران کننده مواد سمی و زباله های خطرناک بیمارستانی به همراه پساب ها
و فاضلاب های شهر رشت را به درون این پهنه آبی می ریزند.»
کریم ثابت رفتار مي افزايد:« از آنجا كه تالاب انزلي از نظر گردشگری، تنوع زیستی گونه های مختلف
جانوری و گیاهی، کنترل سیلاب، اقتصادی، اشتغالزایی، شکار و تقویت آب های زیرزمینی
دارای ارزش بسیاری است، لذا بايد براي حفظ آن اقدام كرد.»
وي ادامه مي دهد:«درحال حاضر بي توجهي
به پاك نگاه داشتن اين دو رودخانه موجب شده تا آنها براثر آلوده شدن به فاضلاب
های شهری، صنعتی و کشاورزی، مواد زائد جامد و دیگر منابع آلایندهبه آلوده ترين
رودخانه هاي جهان تبديل شود.»
اين درحالي است كه همسايه اين استان
نيز دراين زمينه دست كمي گيلان ندارد.طبق آمارمنابع رسمی سالانه 400 میلیون
مترمکعب انواع آلاینده ها درشمال کشورتولید می شود که فقط 40 درصد آن تصفیه و بقیه
به صورت مستقیم و غیر مستقیم به دریای خزر می ریزد.
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت
محیط زیست کشور دراين خصوص مي گويد:«هم اكنون ساحل 338کیلومتری مازندران در دریای خزر درمحاصره تعداد زیادی رودخانه
آلوده و پسماندهای برجای مانده از مسافران قرار دارد که ساماندهی نشدن این وضعیت
می تواند کل این ساحل را در آینده ای نه چندان دور از حیز انتفاع خارج سازد.»
پروین فرشچی مي افزايد:«لذا اين مهم
مي طلبد تا براي جلوگيري از انواع آلودگي ها به رودخانه ودرياي استان به فكرچاره
بود ، چراكه ادامه ابن روند مي تواند به ضرر
تمام مردم منطقه وافرادي كه قصد استفاده از دريا را دارند منجر شود.»
وي ادامه مي دهد:« در سال های اخیر مشکلاتی اعم از چالش های زیست محیطی، کاهش تنوع
زیستی، کاهش ماهیان خاویاری ، آلودگی های نفتی و کشاورزی بسیار آزار دهنده است كه
بايد دراين خصوص چاره جويي كرد.»
درحالي كه بي توجهي مسئولان سازمان
محيط زيست كشور سبب شده تا رودخانه هاي كشور به شدت درحال آلوده شدن باشند دراين
ميان برخي از همسايگان نيز با سوءاستفاده از اين غفلت تمامي آلاينده هاي خودرا
وارد برخي از رودخانه هاي مرزي ايران كنند كه به عنوان مثال مي توان از ورود انواع
آلودگي هاي صنعتي كارخانجات ارمنستان به رودخانه ارس دراستان اردبيل اشاره كرد.
نماینده مردم کلیبر، هوراند و
خداآفرین در مجلس دراين خصوص مي گويد:«بي توجهي به جلوگيري از آلودگي رودخانه مرزي
ارس موجب شده تا كشوري همچون ارمنستان نيز اقدام به رها سازي فاضلاب صنعتي خود به
رودخانه ارس كنند.»
قلی الله‌قلی‌زاده مي افزايد:« وجود منابع آلاینده صنعتی در بالا دست
مانند معادن مس، مولیبدن، سدهای باطله ( مکان هایی برای جمع آوری و نگهداری پساب ها و مواد باطله کارخانه های
فرآوری مواد معدنی)، تخلیه باطله معدنی و پساب به رودخانه ارس، همچنین فعالیت های
کشاورزی و بقایای سموم و کودهای شیمیایی و فاضلاب های خانگی و زهاب های کشاورزی از
عوامل بالقوه تهدید کننده این رودخانه محسوب می شوند.»
وي ادامه مي دهد:«اين موضوع مهم مي
طلبد تا براي جلوگيري از هرگونه اقدامي كه موجب آلوده شد اين رودخانه مي شود
جلوگيري كرد.»
اين درحالي است كه به گفته مدیرکل
حفاظت محیط زیست استان اردبیل وضعیت بهداشتی رود ارس زیر حد استانداردهای لازم
بوده و لازم است دراین زمینه تصمیمات اساسی اتخاذ شود.
پس ازاستان اردبيل اينبار نوبت به شهرستان
چگني دراستان لرستان رسيد كه درسايه نبود
سيستم فاضلاب اقدام به رها سازي فاضلابهاي خود به رودخانه لرستان كند.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست چگنی
دراين خصوص مي گويد:« رودخانه خرم‌آباد از ارتفاعات شمالی شهر و دامنه‌های سفیدکوه
سرچشمه گرفته و از آن خارج می‌شود ودربين مسر خود براي مصارف مختلفي ازجمله
كشاورزي مورد استفاده قرار مي گيرد.»
طاهر بیرانوند مي افزايد:«از آنجاكه
سيستم تصفيه خانه اين شهر تنها مي تواند 20 دصد فاضلاب چگني را تصفيه كند لذا
مابقي فاضلاب به راحتي وارد اين رودخانه شده وآن را آلوده مي كند.»
وي ادامه مي دهد:«به همين منظور طي
مكاتباتي كه با مسئولان دراين زمينه داشتيم ، قرارشد تا هرچه زودتر درخصوص رفع اين
مشكل اقدام شود.»
