مهدی پورصفا
با افزايش نقش ايران در حفظ يكپارچگي و امنيت منطقه، ديپلماسي دفاعي ايران به وضوح با سفر مقامات دفاعي كشورهاي منطقه به تهران در حال اوج گرفتن است.
در طول ماه‌هاي گذشته رفت و آمد مقامات نظامي كشورهاي همسايه به ايران روند رو به رشدي داشته و روز گذشته نيز فرمانده ارتش پاكستان مهمان سردار باقري، رئيس ستاد مشترك نيروهاي مسلح بود.
ديداري كه مي‌تواند نقش مهمي در افزايش همكاري‌ها و هماهنگي بين نيروهاي نظامي دو كشور داشته باشد. از سوي ديگر ايران و پاكستان با تهديدات مشتركي در مناطق مرزي، به خصوص از سوي گروه‌هاي تكفيري و تروريستي و همچنين باندهاي قاچاق مواد مخدر روبه رو هستند كه اهميت اين هماهنگي را بيش از پيش نشان مي‌دهد.
در اين ميان ديدار اين فرمانده پاكستاني تنها اتفاق در حوزه ديپلماسي دفاعي محسوب نمي‌شود بلكه در اين حوزه رويدادهاي مهم ديگري نيز رخ داده است. واقعيت اين است كه در ديپلماسي و ارتباطات رسمي بين كشورها بخش دفاعي نمود كمتري دارد و اغلب نيز در رسانه‌ها و افكار عمومي منعكس نمي‌شود. با اين حال اهميت ديپلماسي دفاعي در تأمين امنيت يك كشور و حتي تأمين امنيت يك منطقه نقشي غيرقابل انكار ايفا مي‌كند.
در حال حاضر ديپلماسي دفاعي- امنيتي جمهوري اسلامي ايران، از لحاظ رويكرد و كاركرد مؤثر آن، جايگاه ارزنده‌اي براي تصميم گيران و سياست‌مداران جمهوري اسلامي ايران دارد. چراكه طي دهه اخير، اين نوع ديپلماسي به شدت مورد توجه مسئولان و تصميم سازان كشور قرار گرفته است. ديپلماسي دفاعي- امنيتي جمهوري اسلامي ايران در حالي پيگيري و بازتوليد مي‌گردد، كه با توجه به تهديدها و چالش‌هاي به وجود آمده عليه كشور، جمهوري اسلامي ايران به عنوان يك قدرت منطقه‌اي مطرح و داراي جايگاهي ويژه است و از لحاظ پيشگيري و مهار تهديدهاي پيش رو، بخش دفاع با تكيه بر فعاليت‌هاي ديپلماتيك، مي‌تواند در ايجاد اعتماد و اطمينان متقابل ميان كشورهاي منطقه، نقش اساسي و مطلوبي را ايفا نمايد.
پس براي تداوم و تحقق چنين فضايي كه توان همكاري‌هاي دفاعي امنيتي با كشورهاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي در زمينه‌هاي فني و مطالعاتي، تبادل تجهيزات، سرمايه گذاري‌هاي مشترك، آموزش‌هاي نظامي و تبادل وابستگان نظامي و دفاعي، را داشته باشد، نياز به يك ديپلماسي قوي است كه چنين ارتباطاتي را در بالاترين سطح ممكن مديريت كند. تحولات روي داده در سطح منطقه نيز چنين مسئله‌اي را گريز ناپذير كرده است. نقش ايران در حفظ يكپارچگي منطقه به چنان سطحي از اهميت رسيده كه حتي دشمنان ايران نيز به اين نكته اشاره مي‌كنند كه ايران توانسته كنترل امنيت منطقه را بر عهده بگيرد. بي. بي. سي فارسي مي‌نويسد: « اين بدان معنا است كه ايران مي‌تواند با اسرائيل مقابله كند. اين بدان معنا است كه ايران مي‌تواند مسيرهاي تجاري، بزرگراه‌ها و مسيرهاي زيارتي و همچنين خطوط لوله نفتي ايجاد كند كه تا سواحل مديترانه كشيده شود. اين به معناي آن است كه ايران ديگر از خاورميانه خارج نمي‌شود. » حالا طبيعي است كه با چنين مسئوليت سنگيني در حفظ امنيت منطقه تمايل ساير كشورها براي ارتباط با ايران فزوني مي‌گيرد و همين جاست كه ديپلماسي دفاعي اهميت خود را نشان مي‌دهد.
از روسيه تا سوريه
اگر كمي به عقب برگرديم شايد بتوان نقطه عطف اين دیپلماسی را در آغاز همكاري‌هاي نظامي بين ايران و روسيه مشاهده كرد. اين همكاري به دليل منافع مشترك دو كشور در سوريه و مبارزه با تروريسم شكل گرفت و تبديل به يك محور قوي در منطقه خاورميانه شد. همكاري‌اي كه سفر چندي پيش پوتين به ايران و امضاي چندين توافقنامه مهم نشان داد كه به ساير حوزه‌ها نيز تسري پيدا كرده است.
جالب اينجاست كه منابع غربي ادعا مي‌كنند نطفه اين همكاري در سفر سردار سليماني فرمانده سپاه قدس به مسكو و ديدار با شخص پوتين بسته شد. از آن زمان تاكنون سه سال مي‌گذرد و ديپلماسي دفاعي ايران به قدري قدرتمند شده است كه همكاري مشترك ايران و تركيه توانست فتنه ايجاد كشور مستقل كردي را به طور كامل مهار كند. فتنه‌اي كه با تحريك كرد‌ها از سوي محور عربي-عبري- غربي آغاز شد و مي‌رفت تا منطقه را درگير تلاطم جديدي كند. با اين حال ايران و تركيه همكاري نظامي جديدي را براي مقابله با اين توطئه آغاز كردند كه مقدمه آن سفر سرلشكر باقري به تركيه و پس از آن سفر رئيس ستاد مشترك ارتش تركيه به ايران بود. اين همكاري ضمن نشان دادن احترام كشورهاي همسايه به حقوق مردم كرد مخالفت بنيادي با هرگونه تجزيه عراق را نشان داد. در نهايت همين همكاري و حمايت همه جانبه بود كه دولت عراق را مجاب كرد با استفاده از تمام توان خود با اين حركت مقابله كند و مناطقي را كه به ناحق از سوي اقليم كردستان عراق اشغال شده بود باز پس بگيرد. هم اكنون نيز برخي از اخبار حاكي از ارائه طرح مشترك تركيه و ايران براي ادامه اين همكاري در حوزه‌هاي ديگر نظامي است. علاوه بر اين ايران در سوريه و عراق نيز همكاري جديدي را با اين دو كشور آغاز كرده است. ايران از همان ابتدا حامي سوريه در مقابل توطئه‌هاي غرب براي تجزيه اين كشور بوده و حالا نيروهاي سوريه در آستانه پيروزي بر تروريست‌هاي تكفيري و پاكسازي كامل اين كشور هستند. همين مسئله زمينه را براي دور جديدي از همكاري بين دو كشور فراهم كرده كه نشانه‌هاي آغاز آن را مي‌توان در سفر باقري به سوريه مشاهده كرد كه توافقنامه جديدي براي همكاري در حوزه نظامي بين دو كشور به امضا رسيد. اين همكاري مي‌تواند توانمندي سوريه را براي استقرار امنيت و نظم پس از پاكسازي مناطق مختلف از تروريست‌هاي تكفيري تحكيم و زمينه را براي بازسازي سوريه فراهم آورد.
ديپلماسي دفاعي ايران اوج مي‌گيرد
ديپلماسي دفاعي ايران تنها محدود به اين موارد نبوده بلكه ساير كشورها به دنبال گسترش همكاري‌ها با ايران هستند. از جمله اين موارد مي‌توان به سفر يكي از مقامات نظامي عمان به ايران و همچنين سفر رئيس ستاد مشترك روسيه به ايران اشاره كرد كه در جريان حضور پوتين در اجلاس سه جانبه ايران، آذربايجان و روسيه صورت گرفت. واقعيت اين است كه ديپلماسي دفاعي ايران درمرحله اوج گرفتن است و به طور حتم با برداشته شدن محدوديت‌هاي تسليحاتي ايران در سال 2020 بر اساس قطعنامه 2231 خريد سلاح‌هاي دفاعي به دستور كار اين مذاكرات اضافه خواهد شد. امري كه اهميت ديپلماسي دفاعي را در تأمين امنيت ملي ايران دو چندان خواهد كرد.
تأكيد ايران و پاكستان بر ارتقاي روابط دفاعي و امنيتي
ژنرال قمر جاويد باجوا، فرمانده ارتش پاكستان و هيئت همراه روز گذشته با حضور در ستاد كل نيروهاي مسلح مورد استقبال رسمي سردار سرلشكر پاسدار محمدحسين باقري، رئيس ستاد كل نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران قرار گرفت. تحكيم و ارتقاي سطح روابط دفاعي نظامي و امنيتي دو كشور، گفت وگو پيرامون مسائل راهبردي منطقه و موضوعات دو جانبه و بررسي زمينه‌هاي همكاري دو كشور در حوزه‌هاي دفاعي امنيتي و سياسي و استفاده از تجربيات از مهم‌ترين اهداف اين سفر است. توسعه مناسبات دفاعي و امنيتي در حل مشكلات مشترك به خصوص شناخت و مبارزه با زمينه‌هاي گسترش تروريسم در مرزهاي دو كشور، تأكيد بر مشتركات تاريخي، ديني، فرهنگي و بهره‌گيري از ظرفيت‌ها در مجامع بين‌المللي و منطقه‌اي از ديگر مسائل مورد بحث و تبادل نظر طرفين است.
