شش سال پيش بود كه سند تحول بنيادين آموزش‌و‌پرورش رونمايي و ابلاغ شد، اما درست بر خلاف تلاش‌هاي پنهان و آشكار براي تزريق سند 2030 در بدنه آموزش‌و‌پرورش، روند اجرايي سند تحول بنيادين آنچنان كند است كه انتقاد رهبر انقلاب را هم در بر داشته است. كنكور و شيوه برگزاري و گزينش دانشجو با اين روش هم يكي از موانع جدي اجرايي شدن سند تحول است. كنكوري كه سال 86 قانون حذف آن در مجلس هشتم تصويب شد، اما دست‌هاي پنهان مافياي تست‌زني و كلاس كنكور تاكنون نمي‌گذارد چنين اتفاقي رخ دهد، حتي اگر سال به سال بر تعداد صندلي‌هاي خالي دانشگاه‌ها اضافه شود. طبق اعلام وزير تازه علوم امسال 400 هزار صندلي آموزش عالي خالي ماند. به اعتقاد بسياري كارشناسان از جمله فاطمه سعيدي، عضو كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس شوراي اسلامي زمينه حذف كنكور فراهم است. دليل باقي ماندن كنكور و حواله كردن اجرايي شدن قانون حذف آن به آينده چندان هم پيچيده نيست؛ كلاس‌هاي كنكور و تست‌زني براي برخي دكان شده است.
چند سالي مي‌شود با خالي ماندن صندلي‌هاي دانشگاه‌ها تب كنكور مي‌رود تا سرد شود، اما در اين ميان دست‌هاي پنهاني مانع از سرد شدن اين تب مي‌شود. اين دست‌هاي پنهان با نفوذ در ساختار آموزش‌و‌پرورش و صدا و سيما موجب شده‌اند تا همچنان برنامه‌هاي تست‌زني و تبليغات كنكور و كلاس‌هاي تك درس بخش عمده‌اي از برنامه‌هاي تلويزيوني را به خود اختصاص داده است. گردش مالي عجيب اين صنعت هم بقاي آن را تضمين مي‌كند. آنگونه كه دكتر علي عبدالعالي، مدير‌گروه ارتباط با مدارس دانشگاه علم و صنعت مي‌گويد: مقوله‌اي به اسم «كنكور آزمايشي» در سال بالغ بر هزار ميليارد تومان گردش مالي دارد و از محل چاپ كتاب‌هاي كمك آموزشي نيز به همين ميزان پول نصيب مؤسسات خصوصي مي‌كند.
كنكور مانع اجرايي شدن سند تحول
فرآيند نظام پذيرش دانشجو نيز كارآمد نيست و در حال حاضر نسبت توزيع رشته‌هاي دانشگاهي متناسب با نياز كشور و آمايش سرزمين نيست، به‌‌طوري‌كه در برخي از رشته‌ها با انبوهي از فارغ‌التحصيلان مواجه هستيم و اين در حالي است كه در برخي از رشته‌ها نيز با كمبود نيروهاي متخصص مواجهيم و اين مشكلاتي است كه از نابساماني نظام پذيرش دانشجو در كشور نشئت گرفته است. از نگاه كارشناسان كنكور به شكل فعلي و به روش موجود، مانع جدي تحقق سند تحول بنيادين است و اجازه تحول‌آفريني به آموزش‌و‌پرورش را نخواهد داد. مهدي نويد ادهم، دبيركل شوراي عالي آموزش‌و‌پرورش هم خود از منتقدان روند كند اجرايي سند تحول آموزش‌و‌پرورش و حذف كنكور است. وي در‌اين‌باره مي‌گويد: اجراي سند تحول الزاماتي نياز دارد كه بخشي دروني و بخشي هم مربوط به بيرون سازمان است. آنچه مربوط به درون سازمان است متشكل از «آموزش معلمان»، «تهيه كتاب‌هاي درسي متناسب با سند»، «تغيير شيوه‌هاي مديريت» و «تجهيز مدارس به فناوري‌هاي جديد» است كه آموزش‌و‌پرورش آنها را دنبال مي‌كند.
اما در اجراي سند تحول حمايت‌هاي مادي و معنوي ديگر سازمان‌ها نياز است كه در اين حوزه كمتر اين اتفاق را شاهد بوديم. دبيركل شوراي عالي آموزش‌و‌پرورش تصريح مي‌كند: رسانه ملي كه بايد به گفتمان سند تحول آموزش‌و‌پرورش مي‌پرداخت، اين كار را كمتر انجام داد؛ ساير دستگاه‌ها مانند وزارت علوم، تحقيقات و فناوري كه بايد مشكل كنكور را حل كند يا يك روش ديگر براي پذيرش دانشجو ارائه شود، اين كار را انجام نداده است.
تأمين منافع كنكورچي‌ها
عليرضا علي احمدي، وزير اسبق آموزش‌و‌پرورش هم با بيان اينكه كنكوري شدن مدارس به جاي مدرسه زندگي مشكل ديگر است، مي‌افزايد: در اين موضوع مجلس و دولت مقصرند. در مجموع 13 رشته با 30 هزار ظرفيت دانشگاهي است كه سر آن مسابقه است و هميشه يك ميليون داوطلب به خط كرده و اضطراب را به دانش‌آموزان منتقل مي‌كنيم، براي اينكه منافع يك عده كنكورچي و آموزشگاه‌دار كه ذي‌نفوذند تأمين شود؛ لابي مي‌كنند و به هدف مي‌رسند. علي احمدي با اشاره به رابطه وضعیت مالي پزشكان با بيش از 600 هزار نفر متقاضي رشته علوم تجربي تصريح مي‌كند: اين در حالي است كه صندلي‌هاي ديگر دانشگاه خالي است.
زمينه براي حذف كنكور فراهم است اما...
مختل كردن فرآيند ياددهي و يادگيري نظام آموزشي يكي از اشكالات نظام گزينش دانشجو با كنكور است؛ چراكه كنكور به عنوان يك عامل مداخله‌گر جدي، روند فعاليت آموزشي و تربيتي آموزش‌و‌پرورش را دچار اختلال كرده و اجازه تحقق اهداف آموزش‌و‌پرورشي را نمي‌دهد و به دليل فشار كنكور، آموزش در سطح دانش، محفوظات و اطلاعات سطحي متوقف شده و به لايه‌هاي تحقيق، تأمل و خلاقيت نمي‌رسد.
فاطمه سعيدي، عضو كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس شوراي اسلامي با انتقاد از برگزاري كلاس‌هاي خصوصي و فعاليت مؤسسات آموزشي معتقد است در حال حاضر زمينه براي حذف كنكور در كشور فراهم شده است. وي مي‌افزايد: ما حتي در دانشگاه‌هاي درجه يك كشورمان صندلي خالي داريم و رؤساي دانشگاه‌ها اعلام كردند كه صندلي خالي وجود دارد. دانشگاه‌هاي آزاد، علمي و كاربردي و پيام نور كه جاي خود دارند. سعيدي با بيان اينكه انگار كه بعضي‌ها آمادگي حذف كنكور را ندارند در پاسخ به چرايي اين موضوع مي‌افزايد: فكر مي‌كنم يكي از دلايل آن بحث تجارت است؛ يعني به دانش‌آموزان به عنوان يك منبع درآمد نگاه مي‌كنند. شما در مدارس غيرانتفاعي مي‌بينيد كه اينطور نگاه مي‌شود كه اين دانش‌آموز چند ميليون سود دارد و بايد آن را حفظ كند. بحث كنكور هم همين‌طور است. اگر كنكور حذف شود منبع درآمد خيلي‌ها قطع مي‌شود، بنابراين شايد دست‌هايي براي حفظ برگزاري كنكور در كار باشد.
بزرگ‌ترين بنر خاورميانه براي تبليغ كلاس كنكور
اين نماينده مجلس همچنين با اعتقاد به اينكه كلاس‌هاي تست‌زني و كنكور براي برخي دكان شده است، مي‌گويد: در ميدان انقلاب تهران بزرگ‌ترين بنر خاورميانه براي تبليغ كلاس‌ها و كتاب‌هاي كنكور نصب مي‌شود و كسي هم اعتراضي ندارد، رابطه‌اي بين اينها بايد پيدا كنيم؛ در واقع حلقه سومي باعث شده كه اين تجارت آنقدر پردرآمد شود و بازارش رونق بگيرد.
وي با بيان اينكه در آموزش‌و‌پرورش بايد تحول و تغيير جدي به وجود آيد، تأكيد مي‌كند: اكنون كلاس‌هاي كنكور و مؤسسات آموزشي به يك تجارت تبديل شده است و مؤسساتي وجود دارند كه غول يا مافيا هستند.
سال 98 وعده تازه حذف كنكور
غلامرضا كريمي، عضو كارگروه مديريت كلان شوراي عالي انقلاب فرهنگي هم از جمله افرادي است كه اعتقاد دارد كنكور حافظه‌محور است و اين امر مغاير سند تحول بنيادين و خلاقيت است. وي با اشاره به درآمدهاي كلان مؤسسات كنكوري تصريح مي‌كند: يكي از مؤسسات كنكوري سالانه 900 ميليارد تومان هزينه براي تبليغات تلويزيوني پرداخت مي‌كند كه اين نشان‌دهنده اين است كه خانواده‌ها هزينه‌هاي گزافي براي كنكور و تعيين سرنوشت فرزندانشان پرداخت مي‌كنند.
حالا آنطور كه رضا صابري، عضو هيئت رئيسه كميسيون آموزش مجلس خبر مي‌دهد؛ آزمون سراسري طبق قانون جديد سنجش و پذيرش دانشجو به طور تدريجي تا سال 98 براي 85 درصد رشته‌ها حذف خواهد شد. وي معتقد است: نظام آموزشي ما مبناي درست ندارد و تغييرات مستمر در نظام آموزشي متأثر از اصول اساسي نيست؛ دانش‌آموز آينده خود را در موفقيت در كنكور مي‌داند و اين در حاليست كه سرنوشت دانش‌آموز نبايد به يك آزمون وابسته باشد، بلكه بنا بر توانمندي هر فرد مسير آينده مشخص شود كه با اجراي درست سند تحول اين مهم تحقق خواهد يافت.
