بهناز قاسمی
در حالي كه مجلسي‌ها طرح تحقيق و تفحص از سهام عدالت را به دليل آنچه مفسده چندين هزار ميلياردي در سهام عدالت عنوان مي‌شود كليد زده‌اند، دولت از يك‌سو مردم را تهديد به باز‌پس‌گيري نيمي از سهامشان كرده و از سوي ديگر بر پرداخت سود سهام عدالت به سهامداران اصرار دارد.
سال 84 مقرر شد در جهت توزيع عادلانه ثروت بين اقشار مختلف جامعه به شش دهك از خانوارهاي كم‌درآمد سهام عدالت ارائه شود و مبناي اين دارايي نيز سهام شركت‌هاي دولتي بود كه بخشي از سهام شركت‌ها در تمامي حوزه‌ها به اين طرح انتقال يافت و مقرر شد تا 10 سال از محل سود شركت‌هاي سهام عدالتي به ازاي ارزش سهام عدالت به خزانه دولت واريز شود و سپس در صورتي كه سود شركت‌ها كل ارزش سهام عدالت را پوشش داده باشد، سهام آزاد‌سازي شود و مالكيت و مديريت به مشمولان طرح انتقال يابد.
اكنون تصميم‌گيري براي سهام عدالت بعد از 11 سال هنوز كلاف سردرگمي است كه از يك‌سو مجلس در نامه‌اي به رئيس‌جمهور خواستار جلوگيري از پرداخت سود سهام عدالت از سوي دولت به‌صورت نقدي شده و پيشنهاد كرده است كه اين سود در بخش توليد و صنعت سرمايه‌گذاري شود و از سوي ديگر دولت بر پرداخت سود سهام عدالت به مالكان آن اصرار دارد.
دولت مدعي است به‌رغم اتمام 10 سال هنوز به‌طور تقريبي نيمي از اقساط دولت از محل پرداخت سود سالانه بيش از 60 شركت سرمايه‌پذير سهام عدالت پرداخت نشده و هنوز مشخص نیست که مبناي ارزش سهام عدالت چيست. اگر مبناي قيمت‌گذاري سال 84 (زمان اجراي طرح باشد) كه تاكنون از محل سود شركت‌ها تمام اقساط دولت پرداخت شده است. اگر ميانگين ارزش و بهاي 10 ساله ارزش سهام عدالت مطرح باشد، به نظر مي‌رسد اقساط سهام عدالت پرداخت شده يا اگر ارزش روز و جاري سهام عدالت مطرح باشد، شايد اتمام سهام عدالت حالا حالا‌ها ادامه يافته باشد.
رزاقي: مبناي ارزش‌گذاري‌هاي سهام عدالت را روشن كنيد
دكتر ابراهيم رزاقي، كارشناس اقتصادي در گفتوگو با «جوان» می‌گوید: با توجه به ابهامات فراوان این طرح حال بايد دولتي‌ها پاسخ دهند كه نوع، روش و زمان ارزشگذاري‌ها در سهام عدالت چگونه بوده و ارزش 50 هزار ميلياردي سهام عدالت از كجا استخراج شده است.
وي مي‌افزايد: دولت با در نظر گرفتن ارزشي حدود 50 هزار ميليارد تومان براي سهام عدالت مدعي است تقريباً حدود نيمي از ارزش فوق از محل سود شركت‌هاي سهام عدالتي طي 10 سال گذشته به حساب خزانه واريز شده است و مشمولان سهام عدالت به استثناي خانوارهايي چون بهزيستي تا آزاد‌سازي سهم يك ميليون توماني خود حدود 470هزار تومان بدهي دارند كه به شكل اختياري مي‌توانند پس از رؤيت صورتحساب سهام عدالت الباقي را نقدي به خزانه پرداخت كنند، به عبارت ديگر 50 ميليون مشمول طرح سهام عدالت به اندازه اقساط پرداخت شده از محل سود شركت‌هاي سهام عدالتي طي 10سال گذشته حدود 25هزار ميليارد تومان مالكيت خواهند يافت.
رزاقي تأكيد مي‌كند: حالا که گفته مي‌شود هزاران ميليارد تومان در طرح سهام عدالت مفسده اتفاق افتاده است و مجلس طرح تحقيق و تفحص از سهام عدالت را بر همين مبنا كليد زده است، در چنين فضاي پر ابهامي درخواست دو كميسيون مجلس براي جلوگيري از پرداخت سود به سهامداران غيرمنطقي به نظر مي‌رسد. وي با انتقاد به نامه مجلس درخصوص عدم پرداخت سود سهام عدالت مي‌گويد: واقعاً وضع مالي دولت انقدر خراب است كه چشمش را به اين پول ناچيز سود سهام دوخته است؟ هزار ميليارد تومان نقدينگي بخش خصوصي است، چرا براي پا گرفتن صنعت و توليد از آنها كمك نمي‌گيرند. در حال حاضر به قدري واردات كالاهاي مشابه داخلي زياده شده كه توليد و صنعت ديگر معنايي ندارد، چگونه مجلس مي‌تواند درخواستي خلاف قانون داشته باشد.
رزاقي مي‌گويد: اينكه اين طرح از ابتدا ايرادات فراوان داشت و در اینکه شركت‌هاي سودآور انتخاب نشده‌اند شكي نيست، اما مجلسي كه وظيفه قانونگذاري دارد، چگونه مي‌تواند درخواستي غير‌قانوني از دولت داشته باشد. خبرهاي رسيده از دولت حاكي از آنست كه دولتي‌ها نه‌تنها با عدم پرداخت سود به مالكان سهام عدالت موافق نيستند، بلكه اين نامه را نظر شخصي دو نماينده مجلس مي‌دانند (روسای کمیسیون برنامه و بودجه اقتصادی) و اخيراً نيز رئيس‌جمهور به وزير اقتصاد دستور داده تا مكانيسم‌هاي لازم براي پرداخت سود سهام عدالت را هر چه سريع‌تر فراهم كرده و سود را به حساب تك تك مشمولان كه شماره شباي خود را به سامانه سهام عدالت اعلام كرده‌اند، واريز كند.
سود سهام متعلق به دولت نیست
در اين خصوص يك مقام مسئول در وزارت امور اقتصاد و دارايي در گفتوگو با مهر مي‌گويد: هيچ‌كس حق ندارد به صورت قانوني، شرعي و عرفي، سود سهام عدالت يك مشمول را نپردازد و در مقابل بخواهد منابع آن را به حساب ديگري واريز كرده يا در جاي ديگري هزينه كند، به اين معنا كه عدم پرداخت سود سهام عدالت به حساب مشمولان به هيچ عنوان جايز نيست.
وي مي‌افزايد: اگر قرار بر اين باشد كه مجلس دخالتي در حوزه نپرداختن سود سهام عدالت به صورت نقدي به حساب مشمولان داشته باشد، بايد حتماً مصوبه از نظر بگذراند؛ چراكه مالك اين سهام مردم هستند و اجازه داده نمي‌شود كه بدون نظر آنها سود در جاي ديگري هزينه شود. تمام اينها در شرايطي است كه اگر قرار بر اين باشد كه سود سهام عدالت در جاي ديگري هزينه شود، بايد نظر مساعد ۴۹ ميليون نفر سهامدار اخذ شود. به خصوص اينكه به نظر نمي‌رسد مردم از اين وضعيت راضي باشند.
اين مقام مسئول در وزارت اقتصاد تأكيد مي‌كند: سود سهام عدالت مشمولان به هيچ عنوان متعلق به دولت نيست كه دولت يا مجلس بخواهند در مورد آن تصميم بگيرند، بلكه اين سود متعلق به مردم است و آنها خود بايد در مورد آن تصميم‌گيري كنند.
اين مقام مسئول در وزارت اقتصاد مي‌گويد: با نظر دولت، سود مصوب شده پرداخت مي‌شود، ولي اينكه زمان آن كي باشد، هنوز مشخص نيست؛ چراكه بايد هماهنگي‌هاي لازم در اين رابطه انجام شود و متأسفانه اين هماهنگي‌ها اندكي زمان‌بر شده، ولي به هرحال هر چه زودتر سود سهام عدالت به حساب مشمولان واريز خواهد شد.
بازماندگان چه كنند؟
جعفر سبحاني، مشاور سازمان خصوصي‌سازي نيز مي‌گويد: ورود شماره شبا از سوي كساني كه مشمول دريافت سود سهام عدالت هستند، از مرز 5/34 ميليون نفر گذشته است و افرادي كه بعد از نصب ورژن ۴ سامانه سهام عدالت كه هفته گذشته به روزرساني شد، صورت وضعيت دارايي‌هاي خود را مشاهده كرده‌اند به ۴۰ ميليون نفر رسيده است.
وي مي‌افزايد: بازماندگان متوفيان سهام عدالت نيز مي‌توانند وضعيت مشمول بودن متوفي يا عدم عضويت وي را در بانك اطلاعاتي سهام عدالت بررسي و مشاهده كنند تا در زمان مقتضي از چگونگي بهره‌مند شدن از سهم‌الارث سهام عدالت متوفي اطلاع يابند. همچنين در اين سامانه صورت وضعيت دارايي سهام عدالت هر يك از مشمولان سهام عدالت شامل ميزان سهامداري مشمولان بر مبناي ارزش اوليه مقطع واگذاري دولت به آنان قابل مشاهده و چاپ (پرينت) است.
