بهناز قاسمی
درحالي كه بسياري از تجار، بازارهاي روسيه را از دست رفته مي‌دانند، آمار ارائه شده از سوي سازمان توسعه تجارت از رشد 67درصدي صادرات ايران به روسيه در شش ماهه امسال حكايت دارد. از اين رو كارشناسان معتقدند با توجه به احتمال ناامني در بنادرجنوبي كشور بهتر است با توسعه زير‌ساخت‌ها‌ي حمل‌و‌نقل، تجارت به سمت كشورهاي حاشيه درياي‌خزر و cis تغيير كند.
مجموع صادرات ايران به ۱۰ كشور اولي كه به عنوان بازارهاي هدف صادراتي انتخاب شده‌اند، معادل 35/8 میلیارد دلار است. به عبارت ديگر 81/4 درصد از كالاهاي صادراتي ما تنها به همين ۱۰ كشور مي‌رود. اين در حالي است كه در ۳۰ سال گذشته به طور دائم بحث لزوم تنوع‌بخشي به بازارهاي صادراتي مطرح بوده است، به طوري كه مقام معظم رهبري نيز به تغيير بازار هدف صادراتي تأكيد داشته و آن را موجب توسعه صادرات مي‌دانند.
براساس برنامه ششم توسعه سهم ايران از صادرات غير‌نفتي بايد رقمي حدود ۱۸۰ میلیارد دلار باشد، اما هنوز با اين رقم فاصله بسياري داريم. يكي از بازارهاي مهم صادراتي ايران كه در يك‌سال اخير مورد توجه تجار قرار گرفته بازار روسيه است. پس از آنكه روسيه واردات محصولات و موادغذايي را از تركيه ممنوع كرد، فعالان و تجار اقتصادي ما اميدوارانه از پركردن جاي پاي تركيه در بازار روسيه سخن گفتند و حتي مقامات روس در چند نوبت بر تمايل خود مبني بر واردات موادغذايي از ايران تأكيد كردند، اما به دليل برخي مشكلات زير‌ساختي و نبود بسته‌بندي مناسب ايران نتوانست در ماه‌هاي آغازين جاي تركيه را در اين كشور بگيرد. البته تيرگي روابط روسيه و تركيه در زمان كوتاهي رفع شد و تجار فعال ترك در اين كشور حضور گسترده پيدا كردند. براساس آمار سازمان توسعه تجارت، صادرات ايران به روسیه در شش ماهه امسال ١٢٢ ميليون دلار و ٢٣٦ هزار تن و واردات از روسیه ٣٢٧ ميليون دلار و ٧٩١ هزار تن بوده است و به عبارت ديگر صادرات ايران در شش ماهه ٩٦ نسبت به مدت مشابه در سال قبل ٦٧ درصد رشد ارزش دلاري و ٧٩ درصد رشد وزني داشته است.
آلبرت بغضيان، كارشناس و استاد دانشگاه درخصوص توسعه صادرات غير‌نفتي و حضور در بازارهاي روسيه معتقد است: ما خيلي بتوانيم همت كنيم و در بازار روسيه حضور پيدا كنيم شايد در حد 2 تا 3 ميليارد دلار در سال بتوانيم به روسيه صادر كنيم. البته همين هم براي ما غنيمت خواهد بود. وي در گفت‌وگو با «جوان» مي‌گويد: با توجه به تنش‌هايي كه ميان ايران و امريكا به‌وجود آمده بهتر است بازارهاي صادراتي و وارداتي‌مان را از جنوب به شمال كشور تغيير دهيم و بسياري از كالاهاي استراتژيك را توسط كشورهاي cis تأمين كنيم. بغضيان مي‌افزايد: با توجه به توانمندي‌هاي كشورمان و با توجه به نيازهاي كشور روسيه پتانسيل‌هاي همكاري در بخش‌هايي از جمله محصولات كشاورزي، موادغذايي، صنايع شيميايي و پتروشيمي، محصولات پلاستيكي، سيمان، مصالح ساختماني، سنگ، كاشي و سراميك، منسوجات، دارو و تجهيزات پزشكي وجود دارد و توليد‌كنندگان داخلي مي‌توانند با هوشياري از اين فرصت به دست آمده بهره‌مند شوند.
مشكلات زير‌ساخت‌ها در تجارت با روسيه
بهروز حسن الفت، مدیرکل دفتر امور ترویج تجارت سازمان توسعه تجارت در گفت‌وگو با «جوان» به برخي مشكلات زير‌ساختي اشاره كرده و مي‌گويد: متأسفانه به‌رغم تلاش‌هاي اخير سازمان توسعه تجارت در تسهیل صادرات و امضای قراردادهای ترجیحی، وليكن بخش خصوصي همچنان به مشكلاتي در اين خصوص اشاره مي‌كنند از جمله كمبود كانتينرهاي يخچال‌دار، عدم پرداخت يارانه حمل‌و‌نقل به‌طور مستقيم به شركت‌هاي حمل‌و‌نقلي يا تجار، بالابودن هزينه سوخت كاميون‌هاي ايراني، عدم تكميل خط ريلي رشت- آستارا- آستارا. وي درخصوص تغيير بازارهاي صادراتي مي‌افزايد: در اين زمينه بايد گفت سياست كشورمان همواره تلاش در جهت كاهش واردات است، جنوب و شمال فرقي ندارد ولي عموماً واردات برخي كالاها از جمله كالاهاي اوليه و واسطه‌اي نياز است، لذا با درايت لازم اين امر صورت مي‌گيرد. ما همسايگان و شركاي خوبي در جنوب و شمال كشور داريم و صحبت‌هاي ترامپ به نظر نمي‌رسد تأثيري در مراودات تجاري كشورمان با شركاي خود داشته باشد. خوشبختانه جمهوری اسلامی ايران از جايگاه خوب جغرافيايي براي ترانزيت كالاها از شمال به جنوب و بالعكس نيز برخوردار است.
البته در حال حاضر هم عمده كالاهاي وارداتي از كشورهاي cis پنبه، گندم دامي، ذرت، جو، ذرت، آهن و فولاد است و همواره اين كشورها آماده همكاري هستند. الفت تأكيد مي‌كند: در بخش فراهم كردن زير‌ساخت براي افزايش تجارت با كشورهاي مشترك‌المنافع بايد گفت يكي از مهم‌ترين موضوعات برقراري روابط بانكي با كشورها، تسهيل تشريفات گمركي، كاهش تعرفه‌هاي گمركي، اعطاي يارانه حمل‌و‌نقل و يارانه‌هاي نمايشگاهي به بخش خصوصي، انعقاد تفاهمنامه‌هاي لغو رواديد با اين كشورها و نداشتن هلدينگ‌هاي بزرگ صادراتي بوده كه ضروري است بيش از پيش مورد توجه قرار گيرد. وي با اشاره به اقدامات دولت و بخش خصوصي براي توسعه صادرات به روسيه مي‌گويد: اقدامات خوبي از سوي دولت از جمله انعقاد تفاهمنامه كريدور سبز، برقراري روابط كارگزاري بانك‌هاي كشاورزي، رفاه، ملي و حكمت ايرانيان با بانك‌هاي مهم روسيه انجام شده است. اجازه بارگيري كاميون‌هاي روسي در ايران با مجوز سازمان راهداري و مذاكره براي انعقاد موافقتنامه تجارت ترجيحي با اتحاديه اقتصادي اوراسيا نیز در حال انجام است. الفت مي‌افزايد: همچنين در خصوص كاهش تعرفه‌ها مذاكرات در چارچوب موافقتنامه تجارت ترجيحي با اتحاديه اقتصادي اوراسيا در دست انجام است و اميدواريم ميزان صادرات به روسيه تا پايان سال به دو برابر فعلي افزايش يابد.
