دکترسيدنعمت‌الله عبدالرحيم‌زاده
نوزدهمين کنگره حزب کمونيست چين در روز چهارشنبه 18 اکتبر آغاز به کار کرده است؛ حزبي که با 90 ميليون نفر عضو دست کم به لحاظ تعداد اعضا بزرگ‌ترين حزب در جهان به شمار مي‌رود. 2287 نماينده حزب در اين کنگره شرکت کرده‌اند و وظيفه آنها تعيين جهت‌گيري‌های اساسي حزب و اولويت‌هاي توسعه کشور با تصويب برنامه اجتماعي و اقتصادي است. تعيين اعضاي کميته مرکزي حزب ديگر وظيفه اين کنگره است که شاکله سياسي چين بنا بر آن مشخص مي‌شود چراکه دبير کل کميته مرکزي يا همان دبير کل حزب، اعضاي دفتر سياسي و به خصوص اعضاي دائم دفتر سياسي و اعضاي کميسيون مرکزي ارتش توسط اعضاي اين کميته مشخص مي‌شوند. بنابراين، شروع به کار اين کنگره و هر گونه جابه‌جايي محتمل مي‌تواند تأثير قابل توجهي در سياست‌هاي پنج ساله آينده‌اي بگذارد که کشور چين با آن روبه‌رو است و به لحاظ مقام اين کشور در عرصه بين‌الملل، بي‌شک تأثير مشابهي در همين عرصه خواهد داشت. تنها نکته قابل اطمينان در ابقاي شي جين پينگ به عنوان رهبر حزب است چراکه طبق سنت گذشته، رهبران حزب دو دوره پنج ساله را پشت سر مي‌گذارند و او نيز تا اينجاي کار دوره پنج سال اول خود را سپري کرده است. بنابراين، مي‌توان انتظار داشت که اعضاي کنگره يک دوره پنج ساله ديگر را هم براي او تأييد کنند اما جداي اين، نمي‌توان انتظار مشابهي در مورد ديگر مسائل مورد بررسي آنها داشت و همين نيز حساسيت خاصي را پيرامون نوزدهمين کنگره حزب ايجاد کرده است.
جابه‌جايي درون‌حزبي
آقاي پينگ سخنراني طولاني سه ساعت و نيم در مراسم افتتاحيه کنگره داشت و در مقابل اعضاي کنگره و شخصيت‌هايي مثل هو جين‌تائو و جيانگ زمين، رهبران سابق حزب، گفت: «هر يک از ما در حزب بايستي بيش از پيش براي تقويت و تثبيت رهبري حزب و نظام سوسياليستي تلاش کند و قاطعانه در برابر اظهارات و اعمال منجر به تضعيف، تحريف يا نفي آن بايستيم.» اين تأکيد او بر جايگاه حزب و رهبري آن قابل توجه است به خصوص اينکه اين تأکيد با بخش ديگري از سخنراني طولاني او پيوند بخورد که در آن بخش به صراحت مخالفت خود را در مورد الگو‌گيري از سيستم سياسي کشورهاي بيگانه اعلام کرد و گفت که اجازه نمي‌دهد خللي در نظام سوسياليستي اين کشور ايجاد شود و با هر عملي که باعث تضعيف ارزش‌هاي موجود در ساختار کشور بشود، مقابله مي‌کند. اين حجم از تأکيد او بر نظام سياسي- اقتصادي چين يا همان اصطلاح مشهور «سوسياليسم با خصوصيات چيني» قابل توجه است که از اواخر دهه 70 و اصلاحات گسترده دنگ شيائوپينگ به اين سو مبدل به عنواني مختصر براي بيان ويژگي بنيادين چين شده است. يک وجه از تأکيد او به اوضاع و احوال حاکم ارتباط با مناطق پرتنشي مثل استان سين کيانگ، منطقه تبت و اعتراضات چند ماه گذشته در هنگ‌کنگ دارد که در سخنراني خود اشاره مستقيمي هم به همين مناطق به علاوه مشکل قديمي تايوان داشت. با اين وجود، ميزان قابل توجهي از شدت لحن او نمي‌تواند محدود به مناطقي باشد که براي رهبري حزب از دغدغه‌هاي معمول به شمار مي‌روند بلکه مسئله عمده را بايد در ترکيب رهبري حزب و کساني باشد که از سوي اعضاي کنگره تعيين مي‌شوند و او بايد براي پنج سال آينده با آنها کار بکند.
اين ترکيب با 205 عضو کميته مرکزي حزب، 25 نفر عضو دفتر سياسي و به خصوص هفت عضو دائم اين دفتر مشخص مي‌شود که اين آخري از نزديک‌ترين همکاران پينگ خواهند بود. هيچ شکي نيست که عضويت خود او در اين دفتر براي دوره بعد تمديد مي‌شود. چنانکه کمترين شکي نسبت به تمديد عضويت لي کچانگ، معاون رئيس‌جمهور و نخست‌وزير چين، وجود دارد اما وضعيت در مورد پنج عضو ديگر به اين صورت نيست. مسئله اصلي اينجاست که طبق قانون بازنشستگي، افراد 68 ساله به بالا بايد بازنشست شوند و اين حکم در مورد اين پنج تن صدق مي‌کند که به همين دليل ترکيب مهم‌ترين نهاد در ساختار قدرت چين بعد از اين کنگره دستخوش تغيير عمده‌اي مي‌شود. براي نمونه، وانگ چي شانگ در پنج سال گذشته، به عنوان رئيس کميسيون بازرسي انضباطي مهم‌ترين همراه پينگ براي مبارزه با فساد بوده و تحت مديريت او بود که بيش از يک ميليون نفر عضو حزب و کارمندان دولت در رتبه‌هاي بالا تا پايين پاکسازي شده‌اند. حالا او بايد طبق اين قانون بازنشست شده و جاي خود را به ديگري بدهد. مي‌توان گفت که اين جابه‌جايي مبدل به دغدغه اصلي پينگ شده تا با ورود اعضاي قابل اعتماد بتواند با اطمينان به طرح‌هاي در پيش‌رو فکر کند. گفته مي‌شود که او به فکر حفظ افرادي مثل وانگ يا آوردن اشخاص جوان‌تر به شرط وفاداري است اما در هر دو صورت، او يا بايد قوانين بازنشستگي را زير پا بگذارد يا براي وارد کردن افراد معتمد از نفوذ شخصي‌اش استفاده کند که اين هم نمي‌تواند براي او بدون هزينه و پيامد سياسي باشد. به نظر مي‌رسد که او با تأکيد بر جايگاه رهبري و تقويت موقعيت آن حاضر به قبول هر هزينه‌‌اي است چراکه اين جايگاه را براي آن چيزي لازم مي‌داند که از آن به عنوان «رؤياي چيني» ياد مي‌کند.
رؤياي 5 ساله
پينگ پنج سال قبل به وعده انجام اصلاحات سياسي و اداري زمام امور را در چين به دست گرفت و البته در اين مدت هم تا اندازه زيادي به وعده خود عمل کرده که فهرست بلند بر کنار شده‌ها و بازداشتي‌ها به خصوص در ميان مقامات ارشد سياسي، اقتصادي و نظامي مؤيد اين موضوع است. حالا او نگاه به يک دوره پنج ساله ديگر دارد و در سخنراني خود اين دوره را به عنوان «عصر جديدي» خواند که به نظر وي، هم چالش‌ها و هم فرصت‌هاي جديدي دارد. او چند روز قبل از برگزاري اين کنگره در مراسم افتتاح نمايشگاه دستاوردهاي بزرگ اقتصاد ملي در پنج سال گذشته از تلاش براي «تحقق رؤياي چيني احياي ملي» گفت. شکي نيست که او و ديگر همفکرانش اين رؤيا را به دور از «سوسياليسم به خصوصيات چيني» نمي‌دانند اما به نظر مي‌رسد که به دنبال نمونه مشابهي از رؤياي امريکايي هستند منتها با مهر و امضاي چيني. اين به معناي دورنمايي از آسايش و رفاه عمومي است که يک سطح زندگي قابل قبولي را براي شهروندان چيني فراهم مي‌کند اما نيازي نيست براي رسيدن به آن نگاه به الگوي سياسي امريکايي يا به طور کلي غربي کرد. شايد به همين جهت باشد که سمینار «انقلاب اکتبر و سوسياليسم با ويژگي‌هاي چيني» در 26 سپتامبر و آستانه 100سالگي انقلاب اکتبر روسيه در پکن برگزار شد تا ليو کيبائو، عضو دفتر سياسي حزب کمونيست چين، در اين سمينار از ضرورت «درک عميق مفهوم بزرگ و نفوذ گسترده انقلاب اکتبر، پيوستگي بزرگ سوسياليسم با ويژگي‌هاي چيني و توسعه آن در شرايط دوره جديد» بگويد. اين سمينار به روشني انقلاب اکتبر را در مقابل انقلاب فرانسه يا هر محور غربي براي توسعه سياسي قرار داده تا رؤياي چيني را در قالب سوسياليستي بدون الگوبرداري از مباني سياسي غرب تعريف کرده باشد. پينگ سعي کرده تا با برگزاري نمايشگاه‌هاي متعدد تا قبل از برگزاري کنگره حزب اين قالب و رؤياي چيني مورد نظر خود را تأييد کرده باشد. کتاب «رکوردهاي چين» در جريان اين نمايشگاه‌ها منتشر و پخش شد که بيانگر دستاوردهاي کشور در عرصه‌هاي مختلف سياسي، اقتصادي، نظامي و ديپلماتيک طي پنج سال گذشته بود که مهر تأييدي باشد بر اينکه پينگ در مسير خود اشتباه نرفته و مي‌تواند رؤياي مورد نظرش را محقق کند.
تعامل جهاني
به نظر مي‌رسد که پينگ تحقق اين رؤيا را نه تنها در تضاد با تعامل جهاني نمي‌داند بلکه هماهنگ با آن و حتي لازمه آن مي‌داند. او از همين زاويه است که در سخنراني خود از نبستن در به روي دنياي خارج گفت و تأکيد کرد که کشورش همچون گذشته مشتاقانه از سرمايه‌گذاري خارجي و همکاري اقتصادي با ديگر کشورها استقبال خواهد کرد. در واقع، سياست درهاي باز دنگ شيائوپينگ بود که مبناي رشد قابل توجهي اقتصاد چين در دو دهه گذشته را فراهم کرد و معلوم است که پينگ هم نمي‌خواهد از اين مسير روي برگرداند به خصوص اينکه چين در همين مسير به شاخص‌هاي قابل توجه اقتصادي دست يافته است.
مقام نخست جهاني در عرصه توسعه فني يک نمونه از اين شاخص‌هاست و رسيدن به توليد ناخالص داخلي بيش از 11 تريليون و 300 ميليارد دلاري باعث شده تا چين مقام دوم جهاني را در اين زمينه براي خود دست و پا کند و کشوري مثل ژاپن را پشت سر بگذارد. تأثير اين شاخص‌ها در افزايش ميانگين طول عمر چيني‌ها ديده مي‌شود به نحوي که از 67 سال و 9 ماه در 1981 به 76 سال و پنج ماه در سال گذشته ميلادي افزايش يافته و در مقابل، کاهش قابل توجهي در نرخ مرگ ومير نوزادان طي همين دوره زماني ديده مي‌شود. اين افزايش و کاهش دست کم بخشي از تغيير در سبک زندگي چيني و رسيدن به سطحي از رفاه است که تا چند دهه قبل در اين کشور وجود نداشت اما روشن است که همين تغيير پيامدهاي منفي نيز دارد. فساد سياسي و اقتصادي از پيامدهاي منفي مهمي است که پينگ همانند اين پنج سال وعده مبارزه با آن را براي پنج سال ديگر هم مي‌دهد و مي‌گويد:«در مقابله با فساد از جمله در ميان اعضاي حزب در هر رده و مقام نبايد هيچ کوتاهي صورت گيرد.» اين ترکيب خاص چيني است که از يک سو درها را به بيرون باز مي‌کند و از سوي ديگر، مبارزه با فساد را دنبال مي‌کند تا درهاي باز منجر به تخريب دروني نشود. کارنامه پنج سال گذشته نشان مي‌دهد که پينگ توانسته اين مسير را ادامه دهد تا قالب سوسياليستي اما با رنگ و بوي چيني را عملي کند و حالا هم آماده شده تا اژدهاي زرد را براي پنج سال بعد در همين مسير پيش براند.
