قبل از امضای برجام بین ایران، اتحادیه اروپا و گروه1+5، زمزمههایی مبنی بر عدم پایبندی دولتهای بعدی امریکا نسبت به آن به گوش میرسید. سخنرانی ترامپ نشان داد که وی برجام را صرفاً متنی برای حل و فصل موضوع هستهای ایران و رفع تحریمهای بینالمللی درباره آن نمیداند. ترامپ با ایجاد ارتباط بین برجام و برنامه موشکی ایران که ماهیتی بازدارنده دارد و سپاه پاسداران که نیرویی رسمی و ضدتروریستی است، در واقع ابعاد فرامتنی برجام را به رخ کشید. با وجود اینکه سخنان ترامپ حکم جر زدنهای بچگانه را دارد، با این حال وی با زیرکی قلدرمآبانهای که همواره در سیاست خارجی امریکا دیده میشود، از ماهیت بینالمللی این توافق کاست تا طبق آنچه از سوی طرفین قاعده برد - برد نامیده میشد، برد بیشتری را نصیب خود کند.
در واقع، با این اقدام، برجام ماهیت امنیتساز خود را از دست داد و مشخص شد که این توافق نمیتواند توازن قوا را در منطقه تعدیل کند و راهی به سوی امنیت باشد. سخنرانی ترامپ ثابت کرد که دلیل اصلی ناامنی در خاورمیانه، نه سیاستهای ایران، بلکه رویکردهای متناقض و توأم با ابهام امریکا است. سیاست خارجی امریکا در خاورمیانه طی سالهای اخیر، شکستهای پی در پی را تجربه کرده است. شکست راهبرد تغییر رژیم در ایران، پیروزیهای محور مقاومت، عدم سقوط دولت سوریه و بشار اسد، شکستهای داعش و سایر گروههای تروریستی، آزادسازی بیشتر نقاط سوریه و عراق، عدم دستیابی عربستان به اهداف خود در جنگ یمن و...، ناکارآمدی سیاست خارجی نیابتی امریکا در خاورمیانه را به اثبات رساند.
آنچه بیش از شکستهای امریکا به چشم میآید، موفقیت سیاست امنیت منطقهای ایران در بحرانهای خاورمیانه است.
ایران که به زعم امریکا طی سالهای گذشته از مدیریت امنیت منطقهای کنار نهاده شده و کشوری منزوی به نظر میرسد، توانست در قالب استراتژی بازدارنده خاص خود که ناامنی برای خود را ناامنی برای کل منطقه میپندارد، به تهدیدات پیرامونی پاسخ درخوری دهد. بنابراین آنچه ترامپ به دنبال آن است، شکست راهبرد بازدارنده است. به همین دلیل است که سیستم دفاعی موشکی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را هدف گرفته است. در واقع آنچه امریکا را به خشم آورده، حضور فعال ایران در بحرانهای منطقهای است. اکنون سیاست خارجی ترامپ برخلاف اوباما که سعی در تعدیل نقش منطقهای ایران در قالب برجام داشت، همانند دوره حضور نومحافظهکاران، تهدید به حمله نظامی و فشار را در دستور کار دارد. بر همین مبنا است که مدام بر عدم پایبندی ایران به روح برجام اصرار میورزد. تهدید ترامپ به قرار دادن نام سپاه پاسداران در فهرست گروههای تروریستی، به طور خاص در راستای شکست سیاست دفاعی بازدارنده ایران است. سپاه پاسداران طی سالهای اخیر با حضور مستشاری در بحرانهای منطقهای، نقش اصلی را در هدایتهای عملیاتی علیه تروریسم بر عهده داشته است؛ گروههای تروریستی که از کارگزاران سیاست خارجی نیابتی امریکا در منطقه در مقابله با محور مقاومت هستند. امریکا سعی کرد در عراق با تکیه بر پیمان امنیتی واشنگتن - بغداد، به مقابله با ایران بپردازد، در حالی که ایران با ارزیابی عراق به عنوان عمق استراتژیک خود، با ارتقای گروههای مردمی عراق در قالب حشدالشعبی به مقابله با تروریسم پرداخت.
در طرف دیگر، ترامپ میداند که برنامه موشکی ایران دفاعی و بازدارنده است. ایران در شرایط فعلی منطقه در کمربند امنیتی امریکا قرار گرفته و در مواردی با محدودیت حضور نظامی مواجه است. وجود پایگاههای متعدد امریکا و محدودیت جغرافیایی ناشی از متحدین منطقهای، ایران را به سمت تأکید بر توان موشکی سوق داده است. این مسئله در پاسخ موشکی اخیر سپاه به داعش در سوریه به خوبی خود را نشان داد. بنابراین، تأکید ترامپ بر افزودن بندهایی در برجام برای مقابله با برنامه موشکی ایران، جای تردیدی باقی نمیگذارد که امریکا توان دفاعی بازدارنده ایران را هدف گرفته است.
ترامپ همچنین ایران را بزرگترین حامی تروریسم خواند؛ دیدگاهی که قبلاً در گزارش وزارت خارجه امریکا به آن اشاره شده بود. چنین دیدگاهی به اصل اساسی واقعگرای یعنی حذف و ایجاد تفرقه در متحدین طرف اصلی موازنه برمیگردد. امریکا در حالی صحبت از قطع حمایتهای ایران از حزبالله و سایر گروههای همگرا در منطقه میکند که خود، روزبهروز حمایتهای بیشتری از عربستان و رژیم صهیونیستی انجام میدهد. بنابراین این موضوع نیز به محدود کردن نقش ایران در منطقه و ایجاد خلل در سیاست دفاعی بازدارنده ایران برمیگردد. در مجموع برجام از روزهای نخست با تهدید عدم اجرای آن توسط دولتهای بعدی امریکا مواجه بود. سخنان ترامپ با تأیید این رویکرد و با طرح وضع تحریمهایی علیه سپاه پاسداران و برنامه موشکی ایران، نشان داد که برجام در قالب سیاست خارجی ترامپ به افزایش امنیت در منطقه منجر نخواهد شد، بلکه راهبرد امریکا بر این قرار گرفته است که در قالب این موضوع سیاست دفاعی بازدارنده ایران را هدف قرار دهد؛ سیاست دفاعی که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و برنامه موشکی ایران جزء لاینفک آن به شمار میروند.