شايد وضعيت كركوك بيش از هر چيز شبيه بشكه باروتي است كه هر لحظه احتمال دارد بر اثر درگيري بين دو طرف درگيري منفجر شود و در نتيجه جنگي خونين بين كردها از يك طرف و نيروهاي دولتي و مردمي عراق از طرف ديگر شروع شود، هرچند بعضي ناظران معتقدند وضعيت انفجاري كركوك باعث خواهد شد دو طرف تا حد ممكن از درگيري خودداري كنند و اختلافات خود را از طريق سياسي پيش ببرند.
به گزارش «جوان»، گزارش‌هايي كه از شهر شمالي كركوك عراق منتشر مي‌شود، حاكي از وجود وضعيت غيرعادي در اين شهر است. بي‌بي‌سي گزارش داد مسعود بارزاني، رئيس اقليم كردستان عراق نيروهاي كمكي به شهر كركوك اعزام كرده است. اعزام اين نيروها پس از آن صورت مي‌گيرد كه بعضي منابع خبري گزارش داده‌اند نيروهاي عراقي آماده حمله به كركوك هستند كه هم اكنون در كنترل بارزاني قرار دارد. اما مقامات عراقي از جمله حيدر العبادي اين اخبار را رد كردند.
ريشه‌ها و ابعاد تنش
با قطعي شدن شكست داعش و از بين رفتن دشمن مشترك همانطور كه ناظران پيش‌بيني كرده بودند انتظار مي‌رفت شهر كركوك به يكي از مهم‌ترين چالش‌هاي امنيت ملي عراق تبديل شود. استان چند قوميتي و سرشار از منابع نفتي كركوك در مرزهاي بين مناطق تحت كنترل اقليم و دولت عراق واقع شده‌اند. بارزاني مدعي است استان كركوك بخشي از سرزمين تاريخي كردستان است و تقريباً نيمي از استان از جمله شهر كركوك را در كنترل دارد. در سطح سياسي، دولت عراق تصميم گرفت كركوك را از انتخاباتي پيش‌روي ايالتي ( نوامبر 2017) به دليل وضعيت مناقشه‌اي آن مستثني كند. كركوك از سال 2005 انتخابات برگزار نكرده است. زماني كه احزاب كردي با بازگشت هزاران كرد كه بر اثر سياست عربي‌سازي صدام حسين آواره شده بودند، تقويت شدند و تحريم انتخابات از سوي تركمن‌ها و اعراب باعث شد كردها 26 صندلي از 41 كرسي شوراي محلي استان را تصاحب كنند. هرچند احزاب كردي با يكديگر اختلاف دارند اما آنها به صورت متحد خواستار برگزاري انتخابات در كركوك هستند تا به تغييرات دموگرافي مطلوب خود كه در اين استان رخ داده، مشروعيت دهند. اما تلاش‌هاي بارزاني براي تسلط كامل بر منابع نفتي با ديپلماسي بغداد و همچنين حضور جدي نيروهاي حشد الشعبي به دربسته خورده است.
دولت عراق از تركيه خواسته خريد نفت را از بارزاني متوقف كند و آنكارا نيز با آن موافقت كرده است. اگر تركيه از اقليم نفت نخرد و اجازه صدور آن را ندهد، اربيل باچالش جدي مواجه خواهد شد. سخنگوي دفتر رياست جمهوري تركيه اعلام كرد مرزهاي تركيه با كردستان به تدريج بسته مي‌شود. اين مقام تركيه در ادامه افزود: آنكارا از طريق همكاري با بغداد و تهران اين كار را انجام خواهد داد. اين اقدام در واكنش به عدم لغو نتايج همه‌پرسي استقلال اقليم كردستان از دولت مركزي بغداد انجام مي‌شود. سخنگوي رجب طيب اردوغان در پايان تصريح كرد: «در واقع آنكارا قصد مجازات ملت عراق را ندارد بلكه به دنبال ممانعت از تجزيه اين كشور است.» در همين حال، واحدهاي حشدالشعبي در جريان جنگ عليه داعش حضور قدرتمندي در جنوب مناطق مورد مناقشه كركوك ( هم در ديالي و هم صلاح‌الدين) ايجاد كرده است. شهر توزخورماطو در استان صلاح‌الدين كه در نزديكي مرزهاي جنوبي استان كركوك واقع است و اكثريت جمعيت آن تركمن‌هاي شيعي هستند، شاهد درگيري سنگيني بين دو جامعه بوده است. اقليم كردستان عراق اين شهر را بخشي از كركوك در نظر مي‌گيرد و در نتيجه يك شهر كردي اما ساكنان تركمن_ با پشتيباني حشدالشعبي_ اين شهر را بخشي از استان صلاح‌الدين مي‌دانند. اين درگيري‌ها منجر به تقسيم شهر به دو منطقه تركمن و كردي شده است كه توسط حائل‌هاي بتوني از يكديگر جدا شده‌اند.
اجتناب از خشونت
پس از برگزاري رفراندوم وضعيت تنش در اين منطقه وارد مرحله حساسي شده است و ناظران معتقدند هر لحظه ممكن است بين دو طرف درگيري رخ دهد. اما به نظر مي‌رسد دو طرف با آگاهي از عواقب درگيري نظامي تلاش دارند تا حد ممكن از خشونت اجتناب كنند. مقامات عراقي قوياً ادعاي اربيل را رد و تأكيد كردند كه قصد عمليات نظامي عليه كردها را ندارند. قاسم الاعرجي وزير كشور عراق روز جمعه گفت آنچه در «كركوك» در جريان است، به مسئله بازگشت نيروهاي عراقي براي اجراي مرحله پس از نابودي داعش بازمي‌گردد. در همين حال گزارش شد حيدر العبادي، نخست وزير عراق روز جمعه دستور توقف ورود نيروهاي عراقي به شهر كركوك به مدت ۴۸ساعت را صادر كرده است. در همين حال، فرماندهي كل نيروهاي پيشمرگه با صدور بيانيه‌اي بر لزوم دوري جستن از جنگ و حل مشكلات سياسي از طريق گفتوگو تأكيد كرد.
