نويسنده: ميترا شهبازي
عشاير کشور به رغم
سهم 25 درصدي در تامين گوشت و 35 درصدي در توليد صنايع دستي مورد نياز کشور،
همواره با عديداي از مشکلات دست و پنجه نرم مي‌کنند. معضلاتي از قبليل کاهش ايل‌راه‌ها
به وابسته وقوع سيل و ساير بلاياي طبيعي، کاهش روز افزون مراتع ييلاقي و قشلاقي به
دليل گسترش خشکسالي و ساخت شهرک‌هاي صنعتي و مسکوني و غيره همگي منجر به اين شده
است که طي 20 سال گذشته نه تنها جمعيت عشاير نشين رشد نداشته باشد بلکه از جمعيت
يک ميليون و 300 هزار نفري، 100 هزار نفر نيز کاسته شود. مسئله‌اي که رئیس سازمان امور
عشایر کشور آن را طبيعي مي‌داند و رئیس بسیج جامعه عشایری خراسان شمالی از خطر
افزايش نرخ بيکاري با يکجا نشين شدن عشاير خراسان شمالي در آينده‌اي نزديک خبر مي‌دهد.
+++
عشاير همواره نقش
مهمي در اقتصاد کشور به عهده دارد. به طوري که اين کوچنده‌ها سالانه به توليد بيش
از 190 هزار تن گوشت قرمز که حدود 25 درصد از نياز کشور به اين ماده پروتئيني را
تامين مي‌کنند، دست مي‌زنند. همچنين 35 درصد از صنايع دستي کشور به دست عشاير
توليد مي‌شود. از اين رو آنها با توجه به جمعيت يک ميليون و 200 هزار نفري‌شان نقش
مهمي را در تحقق اقتصاد مقاومتي، توليد و اشتغال ايفا مي‌کنند.
حالا به رغم اهميت
فعاليت عشاير، آنها همواره با عديده‌اي از مشکلات همچون کاهش ايل‌راه‌ها، تخريب
مسيرهاي تردد به واسته سيل و ساير ساير بلاياي طبيعي، کاهش روز افزون مراتع ييلاقي
و قشلاقي به دليل گسترش خشکسالي و ساخت شهرک‌هاي صنعتي و مسکوني و غيره مواجه
هستند. معضلي که جمعيت يک ميليون و 300 هزار نفري عشاير در سال 77 را در سال 88 به
يک ميليون و 200 هزار نفر رسانده است. علاوه بر اين، بر اساس اعلام مرکز آمار
کشور، اين جمعيت تاکنون هيچ رشدي نداشته است.
جامعه عشايري رشد
جمعيت ندارد!
عدم رشدي که رئیس سازمان
امور عشایر کشور در گفتگو با خبرنگار «جوان» آن را طبيعي مي‌داند. کرمعلی قندالی ادامه
مي‌دهد:« در گذشته تمام جمعيت کشور را عشاير تشکيل مي‌دانند که به مرور زمان به
سمت يکجا نشيني سوق پيدا کردند.» با اين حال براي مدت‌هاي طولاني همچنان جمعيت
کوچنده در کشور حضور داشتند و براي توليدات دامي به ييلاق و قشلاق مي‌رفتند، اما
امروز به دليل کاهش ظرفيت‌هاي محيطي و سرزميني مورد نياز آنها، مابقي جمعيت هم در
حال يکجانشيني هستند. رئیس سازمان امور عشایر کشور در اين باره مي‌افزايد:« البته
با تمام اين تفاسير همچنان قدر مطلق جمعيت عشاير کشور ظرف 40 سال گذشته تغيير آنچناني
نکرده است. به طوري که در اولين سرشماري مرکز آمار در سال 66، جمعيت عشاير يک ميليون و 100 هزار نفر
بودد و در سال 77 اين جمعيت به يک ميليون 300 هزار نفر افزايش يافت. پس از آخرين سرشماري در سال 88 نيز اين
جمعيت به يک ميليون 200 هزار نفر رسيده است که از آن زمان تاکنون ثابت باقي مانده
است. »
همين موضوع عدم
افزايش جمعيت عشاير طي چند سال گذشته، نشان دهنده اين است که بخش زيادي از آنها
يکجانشيني را انتخاب کرده‌اند. مسئله‌اي که نوروز محمد قنبرزاده، رئیس بسیج جامعه عشایری
خراسان شمالی ضمن ابراز نگراني از افزايش تمايل يکجا نشين شدن عشاير خراسان شمالي،
معتقد است که زنگ خطر افزايش بيکاري با يکجا نشيني عشاير به زودي به صدا در مي‌آيد.
يکجا نشيني کابوس
جوامع عشايري
در خصوص دلايل عمده
تمايل عشاير به يکجا نشيني، رئیس بسیج جامعه عشایری خراسان شمالی مي‌گويد:« افزایش
بلاهای طبیعی همچون سیل، بالارفتن قیمت ته چرا و آذوقه برای دام سبب شده تا بیشتر جمعیت
عشایر استان بدهکار شوند در نتیجه تعداد دام‌های آنها برای پرداخت بدهی‌ها کاهش یافته
است.»علاوه بر اين به گفته قنبرزاده برای یک دامدار عشایری نمی ارزد که خود را برای
40 تا 50 راس دام، سرگردان بیابان کند. همچنين با توجه به گسترش خشکسالی توان عشایر
گرفته و از سوی دیگر رئیس بسیج جامعه عشایری خراسان شمالی معتقد است که جاي حمایت های
بیمه‌ای هم خالي است.
علاوه بر اين روح الله
بحرامی، مدیرکل امور عشایر فارس نيز مي‌گويد:« درحال حاضر ۸۵ کانون اسکان عشایر فارس
خانه بهداشت ندارند.» لازم به ذکر است که به گفته رئیس سازمان امور عشایر
کشور حدود 15 درصد جمعيت عشاير نشين با 170 هزار نفر در استان فارس قرار دارند که
بيشترين جمعيت عشاير به اين استان متعلق است.
قندالی نيز با اشاره
به مشکلات جوامع عشاير نشين کشور مي‌افزايد:« معضلات آنها عمدتا به مباحث زيست
محيطي و اقليمي بر مي‌گردد. از اين رو
آنها چه به لحاظ تامين منابع حياتي مثل آب و چه منابع توليدي مثل نهادهاي دامي و
علوفه با مشکل مواجه مي‌شوند. بنابراين طي 3 سال گذشته حدود 700 هزار تن علوفه به
صورت مدت دار 6 ماهه و 9 ماهه به عشاير واگذار شده است.»
رئیس سازمان امور عشایر
کشور ادامه مي‌دهد:« مشکل اصلي عشاير عمدتا به تصرف سرزمينشان مخصوصا در مسير ايل
راه ها بر مي‌گردد که طي 10 الي 20 سال گذشته تبديل به معادن، جاده، پادگان و شهرک
هاي صنعتي و مسکوني شده‌اند.از اين رو ايل راه هاي باقي مانده را ثبت کرديم.» در
حال حاضر حدود 28 درصد دام سبک کشور و حدود 38 ميليون هکتار از مراتع کشور در اختيار
عشاير است. قندالی با اشاره به اقداماتي
که دولت براي عشاير انجام داده است، مي‌گويد:« در حوزه تامين منابع، تسهيلات نسبتا
خوبي طي 3 سال گذشته پرداخت شد. در اين راستا 450 ميليارد تومان تسهيلات با بازده
5 ساله و سود 4 درصد به آنها پرداخت شد.»
