ترامپ مدتهاست سعی میکند علاوه بر اقدامات عملی برای محروم کردن ایران از معدود امتیازات اقتصادی برجام، مدام با لفاظی و تهدید علیه ایران جو روانی لازم برای بهرهمندی حداقلی از همان اندک مواهب برجام را هم از بین ببرد. ظاهراً این بازی کشدار ترامپ قرار است 12اکتبر به پایان برسد و توپ به زمین کنگره بیفتد و بازی سردرگمسازی ایران آنجا هم سه ماه دیگر ادامه یابد. حالا در شرایطی که رسانههای امریکایی در این بازی با انتشار مدام اخبار «تأیید میکند تأیید نمیکند» به ترامپ کمک میکنند، خود ترامپ در دیدار با افسران ارتش امریکا ضمن تکرار ادعاهای خود علیه ایران و تهدید اعلام کرد که این آرامش پیش از طوفان است.
رئیسجمهوری امریکا روز پنجشنبه که در دیدار با گروهی از مقامات ارشد نظامی و همسرانشان در کاخ سفید سخن میگفت، با اشاره به توافق هستهای بین ایران و قدرتهای جهانی گفت: «آنها [حکومت ایران] به روح این توافق عمل نکردهاند». ترامپ گفت که «رژیم ایران از تروریسم حمایت میکند و به صدور خشونت و آشوب در منطقه خاورمیانه مبادرت میورزد.» وی افزود: «به همین دلیل هم لازم است ما به تجاوزگری مستمر و زیادهطلبی هستهای ایران پایان بدهیم.» رئیسجمهوری امریکا در مورد تصمیم خود در این زمینه توضیحی نداد. ترامپ بعداً به خبرنگاران گفت که «ممکن است این، آرامش قبل از توفان باشد.» وی در پاسخ به سؤال خبرنگاری مبنی بر اینکه این جمله چه مفهومی دارد، گفت: خواهید دید. در تهران کارشناسان معتقدند که مهم نیست ترامپ پایبندی یا عدمپایبندی به توافق هستهای را اعلام کند، هدف او ایجاد وضعیت تعلیق و تشکیک درباره این توافق و ترساندن سرمایهگذاران اروپایی از کار با ایران است.
در صورت اعلام عدم پایبندی ایران به برجام از سوی ترامپ بنابر قانون امریکا کنگره 60 روز فرصت دارد تحریمهای هستهای را علیه ایران اعمال کند. وبگاه «المانیتور» نیز پیشتر نوشته بود طرح «اینارا» (INARA) که از سوی سناتور «باب کورکر»، رئیس کمیته روابط خارجی سنا تدوین شده، به کنگره اجازه میدهد تمام یا برخی از چهار بسته تحریمی هستهای اصلی را علیه ایران بازگرداند و دلیل کافی به تهران برای خروج از توافق ارائه کند. بنابراین باید منتظر اکران نمایشی باشیم که ترامپ از آن کنار میرود و سناتورهای جمهوریخواه نقش اول آن را بر عهده میگیرند. به نوشته واشنگتن پست، افرادی که در جریان راهبرد جدید کاخ سفید در قبال ایران هستند روز پنجشنبه گفتند دونالد ترامپ در نظر دارد هفته آینده( 12 اکتبر) اعلام کند که وی توافقنامه هستهای بینالمللی با ایران را تأیید نمیکند و میگوید که این توافقنامه به نفع منافع ملی امریکا نیست و به این ترتیب موضوع را در اختیار کنگرهای قرار میدهد که رغبت چندانی به توافقنامه ندارد. این حرکت ترامپ نخستین گام در روندی خواهد بود که میتواند در نهایت منجر به ازسرگیریتحریم های امریکا ضد ایران شود و باعث از بین رفتن توافقنامهای خواهد شد که فعالیتهای هستهای ایران را محدود میکند.واشنگتنپست میافزاید پیشبینی میشود دونالد ترامپ طی یک سخنرانی که فعلاً تاریخ آن برای دوازدهم اکتبر تنظیم شده است، اقدام به تشریح یک راهبرد کلان برای مقابله با این کشور (ایران) بکند. در روزهای اخیر، گزارشهایی از دیدار سفیران و نمایندگان کشورهای اروپایی با اعضای کنگره ایالات متحده به منظور رایزنی در زمینه برجام منتشر شده است که احتمالاً شامل توصیه به کنگره برای حفظ تعهد امریکا به برجام بوده است.
البته بازی سردرگمسازی ایران و اروپاییها در مورد برجام تنها توسط خود ترامپ اجرا نمیشد. ارائه سیگنالهای متفاوت از سوی کابینه ترامپ با شدت تمام و همچنان تاکنون ادامه داشته و برخی اعضای کابینه او نقش پلیس خوب را برعهده داشتهاند. در همین ارتباط ژنرال ماتیس که به همراه ژنرال دانفورد، رئیس ستاد مشترک امریکا که روز پنجشنبه در برابر سناتورهای کنگره امریکا حاضر شده بود، گفت: «معتقدم که اگر بتوانیم از پایبندی ایران به توافق اطمینان حاصل کنیم و اگر بتوانیم مطمئن شویم که این کار منافع ما را کاملاً تأمین میکند، روشن است که باید در توافق بمانیم.» او سپس اضافه کرد: «در این لحظه و با توجه به اینکه هیچ نشانهای خلاف این در دست نیست، تصور میکنم که رئیسجمهور باید ماندن ما در توافق را مورد نظر قرار دهد.»
صالحی: برجام قابل مذاکره مجدد نیست
علیاکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان که برای شرکت در کنفرانس بینالمللی منع گسترش سلاحهای هستهای به رم سفر کرده در گفتوگو با خبرگزاری صدا و سیما در رم با تأکید بر اینکه همه طرفها باید به برجام پایبند باشند، گفت: برخی میخواهند برجام در ابعاد فنی مذاکره مجدد شود، اما قابل مذاکره نیست و ما گفتیم و همه حتی وزیر خارجه روسیه، سخنگوی اتحادیه اروپا و خانم موگرینی و چین هم تأکید داشتند که برجام دیگر قابل مذاکره مجدد نیست. وی تصریح کرد: اگر امریکا از برجام خارج شود و دیگر کشورها از آن پیروی کنند، قطعاً برجام به هم خواهد ریخت. اما اگر فقط امریکا از برجام خارج شود باید هیئت نظارت بر برجام کشورمان در این خصوص تصمیم بگیرد.
صالحی افزود: بهترین راه، پایبندی به برجام است، زیرا این توافق در جهت مسائل و تفاهمات بینالمللی و هم در جهت مسائل منطقه و تقویت رژیم منع گسترش، مفید و موثر است. اگر برجام به هم بخورد، تناقضات فراوانی از جمله بحث کرهشمالی ایجاد خواهد شد. اکنون پیشنهاد شده که مسئله کرهشمالی با مذاکره و دیپلماسی حل شود. بنابراین اگر جایی که توافق شده است به آن پایبند نباشند چه استناد و استدلال و توجیهی باقی میگذارند تا بخواهند کرهشمالی را تفهیم کرده و راضی کنند تا وارد مذاکره شود. قطعاً آنها میگویند که یک مدل وجود داشت که به هم خورده است. رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان گفت: توصیه ما پایبندی به برجام است و مذاکره مجدد از نظر جمهوری اسلامی قابل قبول نیست و بارها مسئولان ما از جمله رئیسجمهوری و وزیر خارجه اعلام کردهاند که به هیچ وجه دوباره مذاکره نخواهیم کرد.
واکنش روسیه و اروپا
همچنین ساعاتی پس از انتشار اظهارات دونالد ترامپ، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، ابراز امیدواری کرد که «تماسهای جاری بین کشورهای اروپایی، سایر اعضای جامعه بینالملل و واشنگتن در مورد [توافق با ایران] بیهوده نباشد و تصمیم نهایی رئیسجمهوری امریکا تصمیمی متعادل و مبتنی بر واقعیات روز باشد.» لاوروف که در آستانه، پایتخت قزاقستان با خبرنگاران سخن میگفت افزود: «بسیار مهم است که این توافق در شکل کنونی آن حفظ شود و البته مشارکت ایالات متحده عاملی بسیار اساسی در این راستا خواهد بود.» وی افزود: این موضوع بسیار مهم است که برجام به همین شکلی که هست حفظ شود و البته حضور امریکا در برجام، یک عامل بسیار مهم در این باره است. کمیسیون اروپا هم ضمن حمایت از توافق هستهای با ایران از همه طرفها خواست که به توافق پایبند باشند و به تعهدات خود عمل کنند. بنابر گزارش خبرگزاری رویترز، یکی از سخنگویان کمیسیون اروپا در جریان کنفرانسی خبری گفت: «ما همه تحولات را در توافق کاملاً زیرنظر داریم. با توجه به اینکه این توافقی در راستای منع گسترش تسلیحات است و شورای امنیت سازمان ملل متحد هم از آن حمایت کرده است، کارایی دارد و هشتبار هم آژانس بینالمللی انرژی اتمی آن را تأیید کرده است.»