ابوالفضل صالح‌آبايي
قدرت خلق چيزي از عدم، صفتي است مخصوص خداوند و در انحصار داشتن چنين قدرتي است كه تنها خداي ناديده را شايسته پرستش قرار داده است، امروزه اما به نظر مي‌رسد شاهد انتقال قدرتي در اين زمينه هستيم. بدين صورت كه سال‌هاست در كنار وظايفي كه قانونگذار برعهده بانك‌ها به عنوان قلب تپنده اقتصاد پول مبناي كشورها گذاشته، خلق پول نيز به عنوان يكي از مهم‌ترين وظايف آنها شناخته مي‌شود و بانك‌ها تحت سازوكاري نه چندان پيچيده هر روز هزاران هزار واحد پول جديد خلق و به جامعه تزريق مي‌كنند كه اين امر اينطور به نظر مي‌رسد كه موجب هرچه قدرتمندتر شدن اين نهاد پولي و البته با اهميت‌تر شدن جايگاه آن در نظام معيشت خانواده‌ها شده است.
فرآيند خلق پول در بانك‌ها ساده است، به اين ترتيب كه فرض مي‌شود مشتري مبلغي اسكناس به ارزش مثلاً هزار تومان را به حساب خود نزد بانك واريز مي‌كند و بانك با فرض 10 درصد بودن نرخ سپرده قانوني مبلغ 100تومان آن را نزد بانك مركزي ذخيره و 900تومان باقي‌مانده را به مشتري ديگري كه متقاضي وام است در قالب عقود اسلامي تسهيلات مي‌دهد، شخص وام گيرنده با900 تومان خود كالايي را خريداري مي‌كند و حالا فروشنده كالا به عنوان مشتري سوم به بانك مراجعه و مانند مشتري اول و اين بار مبلغ 900 تومان حاصل از فروش كالايش را به حساب خود واريز مي‌كند، بانك مجدداً 10 درصد آن را ذخيره و 810 تومان ديگر را به عنوان وام به متقاضي ديگري مي‌دهد. تا اينجا مجموع دارايي پولي بانك از هزار تومان به 2 هزار و 710 تومان رسيده است كه هزار و 710 تومان آن غيرواقعي، بدون پشتوانه و تنها با روش‌هاي حسابداري خلق شده است.
اما اين روند تا كجا ادامه خواهد داشت؟ در پاسخ بايد گفت در واقع همه چيز به همان 10درصدي بستگي دارد كه بانك‌ها بنا بر تعيين آن از سوي بانك مركزي مكلف به ذخيره‌اش هستند و اين نرخ هرچقدر كه به صفر نزديك‌تر باشد، عملاً قدرت وام‌دهي و خلق پول بانك‌ها را افزايش مي‌دهد. بدين ترتيب و با فرض نرخ سپرده قانوني 10درصد و بنا بر سازوكاري كه روايت شد، بانك‌ها مي‌توانند هر بار به ازاي هر هزار تومان پول واقعي مشتريان 10 هزار تومان پول غيرواقعي خلق كنند كه مابه‌ازاي آن نه اسكناسي چاپ شده و نه پشتوانه‌اي در بانك مركزي دارد و تنها به صورت يك عدد مقابل شماره‌حساب‌ها نوشته و داراي ارزش است. بدين صورت مقوله توليد ثروت شكل مي‌گيرد و اينطور به نظر مي‌رسد كه هرچه قدرت خلق پول بانك‌ها بيشتر باشد، ثروت آنها و در نتيجه ثروت بانك مركزي و كشور بيشتر شده و سبب فزوني پول، افزايش تقاضا براي كالا و به همان نسبت پويايي اقتصاد، توليد و رفاه مردم شود. اما آيا اين قدرت بانك‌ها در خلق پول از عدم كه به مثابه تردستي ماهر تنها با تعيين يك نرخ مي‌توانند يك واحد پولي را تبديل به 10 برابر آن كنند، واقعاً توليد ثروت است؟!به خصوص آنكه به گفته رئيس كل بانك مركزي سيستم بانكي پا را از اين هم فراتر گذاشته و سودهاي موهومي هم شناسايي مي‌كنند!
براي جواب به اين سؤال كمي به عقب برمي‌گرديم؛ آنجا كه متوجه شديم از 10 هزار توماني كه مجموعاً در اختيار بانك قرار گرفت تنها هزار تومان آن واقعاً به صورت اسكناس وجود داشت و مابقي آن به صورت اعتبار و فقط يك عدد است كه در حساب‌هاي مشتريان موجود و در مالكيت آنها بود پس عملاً 9 هزار تومان آن در واقع بدهي بانك است و هيچ‌وقت ثروتي در كار نبوده.
با ادامه هر روزه اين روند آنچه بانك‌ها براي آيند‌‌گان خود به ارث خواهند گذاشت، چيزي جز رشد فزاينده نقدينگي و انبوهي از بدهي‌هاي سنگين به مردم، صنايع توليدي و خلق پول بدون پشتوانه نبوده و در صورت هجوم همزمان مشتريان براي برداشت موجودي حساب خود شايد تنها به ميزان يك سوم موجودي حساب آنها در صندوق بانك پول واقعي وجود داشته باشد و سرنوشت بانك‌هاي قدرتمند چيزي شبيه انتهاي كار همين مؤسسات كوچكي خواهد شد كه هر روز در اخبار مي‌شنويم و مردم در مقابل آن تجمع كرده و پول خود را طلب مي‌كنند.
آنچه بانك‌ها در هدف از خلق پول مجبور به انجام آن هستند ناشي از طمع و زياده‌خواهي قانونگذاراني است كه بي‌توجه به فرمول بركت و زيادي مال توسط خداوند سعي در تعيين فرمولي جديد براي دستيابي به ثروت و پول بيشتر كرده و اينگونه با تعيين قوانين الزام‌آور پولي و مالي براي بانك‌ها پايه‌گذار امكان خلق پول اين ابررباي سازمان‌يافته شده‌اند. در حالي كه به نظر مي‌رسد شايد تنها راه‌حل برون‌رفت از اين ورطه شناسايي واقعي ميزان سپرده و شفاف‌سازي در حسابداري بانك‌هاست. آنجايي كه تسهيلات سوخت شده همچنان با سود سالانه محاسبه و به عنوان سپرده‌هاي جديد در هر سال به خلق پول منجر مي‌شود. به عبارت بهتر با عمليات‌هاي مرسوم فعلي در بانك‌ها به جاي خلق پول از مسير منطقي و عمليات‌هاي واقعي اقتصادي خلق بدهي‌هاي سوخت شده در بانك‌ها مي‌شود و جالب آنكه اين بدهي‌هاي سوخت شده به جاي ايجاد نگراني و ايجاد بحران در اقتصاد كشور، لذت سود را براي بانكداران، سپرده‌گذاران و سهامداران ايجاد مي‌كند!
