فرزين ماندگار
يك پژوهش ميداني نشان مي‌دهد كه در ايران نيز 10 كاراكتر محبوب كودكان از بين انيميشن‌هاي خارجي انتخاب شده است و «باب اسفنجي» بيشترين محبوبيت را در ميان كودكان تهراني دارد.
با وجود اينكه در بخش انيميشن طي يك دهه اخير شاهد موجي از توليدات داخلي بوده‌ايم ولي هنوز حتي يك انيميشن ايراني نتوانسته كاراكتري خلق كند كه براي كودكان ايراني در ميان 10 كاراكتر محبوب جاي بگيرد.
در تحقيقي كه در ميان كودكان تهراني صورت گرفت، «باب اسفنجي» توليد امريكا بيشترين محبوبيت را در ميان كودكان تهراني دارد. بعد از آن، شرك(2001/ دريم‌وركس)، مرد عنكبوتي(تاكنون هشت انيميشن از روي اين داستان توليد شده است)، پانداي كونگ‌فو‌كار (2008)، ديو و دلبر(ديزني 2017/ 1991)، سيندرلا(والت ديزني/ 1950) و وال اي(پيكسار/2008) در رده‌هاي بعد از آن قرار گرفته و از بيشترين محبوبيت برخوردارند.
حميدرضا جلالي، انيميشن‌ساز در اين باره در گفتوگو با «جوان» از پخش بي‌اندازه اين انيميشن‌ها در رسانه ملي به عنوان يكي از دلايل اين موضوع سخن مي‌گويد: «شبكه پويا را هر وقت باز مي‌كنيد دارد «باب اسفنجي» نشان مي‌دهد، اگر نتايج و آمار غير از اين باشد بايد تعجب كرد. در پخش تلويزيوني انيميشن‌هاي ايراني مظلوم هستند. ما داخل كشور هم كاراكتر‌هايي ساختيم اما بيشتر كپي‌كاري‌هاي ناشيانه و دست چندم انجام داديم كه همين باعث مي‌شود مخاطب كودك نمونه اصلي را بيشتر دوست داشته باشد. البته ما كپي‌كارهاي خوبي هم نيستيم.»
وي به اين مسئله اشاره مي‌كند كه انيميشن‌سازهاي ايراني تكنيك‌زده هستند و تمركزشان را روي فنون قرار مي‌دهند و از محتوا عقب مي‌مانند، براي همين است كه انيميشن‌هاي ما فاقد شخصيت جذاب و فيلمنامه كار شده است. در واقع سناريو دست كم گرفته مي‌شود.»
اين انيميشن‌ساز به اين هم اشاره مي‌كند كه انيميشن‌هاي ايراني بيش از اينكه مخاطب كودك داشته باشند به كار مخاطب بزرگسال مي‌آيند: «اين انگاره غلط وجود دارد كه صرف انيميشن بودن يك اثر را واجد اين مي‌كند كه مخاطب كودك داشته باشد اما متأسفانه به اين توجه نمي‌شود كه ديالوگ‌ها بايد براي كودك باشد، داستان و كاراكترها بايد بامزه باشد. نكته ديگر اينكه شما روي هر انيميشن موفق خارجي كه دست بگذاريد مي‌بينيد كه از روي يك رمان يا داستان معتبر برداشت شده است ولي در ايران اغلب اين اتفاق نمي‌افتد.»
به گزارش «جوان»، در كشورهاي اروپايي مانند فرانسه و آلمان هشت كاراكتر جذاب براي بچه‌ها امريكايي هستند. در كشورهاي آسيايي، در چين از 10 كاراكتر برتر، پنج كاراكتر به امريكا تعلق دارد، سه كاراكتر ساخت چين و دو كاراكتر نيز ساخته ژاپن است. جالب است بدانيد كه در ژاپن، هر 10 كاراكتر محبوب بچه‌ها ساخت اين كشور است. آنقدر در حوزه توليد محتوا كار كرده و اين محتوا را مطابق سليقه مخاطب كودك و نوجوان خود شكل داده‌اند كه مخاطب هدف نيز به اين كاراكترها اقبال نشان مي‌دهد. امروزه توليد و كار كردن در اين حوزه به صنعتي با عنوان «Merchadising» شكل گرفته است. درآمد حاصل از اين صنعت نيز كم نيست، در سال 2015، اين صنعت 241 ميليارد دلار درآمد داشته است؛ يعني نيم درصد اقتصاد دنيا. تجارت پرسودي است، به عبارت ديگر، تقريباً هشت برابر درآمد نفتي ايران در يك‌سال درآمد دارد. يكي از كاراكترهاي پرمخاطب در اين بخش، «باب اسفنجي» است.
تنها محصولات اين كاراكتر هشت ميليارد دلار فروش رفته است، يعني يك‌سوم درآمد نفتي ايران در يك سال. اين ميزان فروش رسمي است.
در حالي كه چندسالي است توليدكنندگان داخلي در اقدامي خودجوش تلاش دارند اقلام فرهنگي مانند نوشت‌افزار، اسباب‌بازي و ... را در قالب شخصيت انيميشن‌هاي داخلي توليد و عرضه كنند، اما آمارها حكايت از اين دارد كه هنوز فرهنگ استفاده از اين نوع محصولات در ميان خانواده‌ها يا كودكان و نوجوانان جا نيفتاده است. در دنيا انيميشن و صنعت يك زنجيره است كه عمدتاً با يك انيميشن يا فيلم شروع مي‌شود. كاراكتر كه طراحي شد و كودك با آن ارتباط برقرار كرد، حس مي‌كند كه زنده است.
