كبري فرشچي
كم‌كم تكه‌هاي پازل برنامه‌هاي جديد دولت براي كشت محصولات تراريخته و واردات بيشتر آنها دارد كامل مي‌شود. اين برنامه با كنار گذاشتن معصومه ابتكار از سازمان حفاظت محيط‌زيست به عنوان يكي از مخالفان كشت تراريخته‌ها در كشور و آمدن عيسي كلانتري؛ چهره‌اي كه موافق سرسخت تراريخته شناخته مي‌شود آغاز شد. حالا ديگر بانيان و موافقان اين محصولات هم يكي‌يكي به تركيب سازمان حفاظت از محيط‌زيست اضافه مي‌شوند و معاونت‌هاي قبلي اين سازمان بايكوت شده‌اند. وزارت بهداشت هم كه تاكنون درباره سلامت برنج‌هاي تراريخته موضع صريحي نداشت به يك‌باره تغيير رويه داد و ايرج حريرچي، قائم مقام اين وزارتخانه مي‌گويد وزارت بهداشت سلامت برنج‌هاي تراريخته را تأييد مي‌كند. اين در حالي است كه اين‌بار دكتر علي اكبر ولايتي، پزشك شناخته شده كشورمان هم درباره كشت محصولات تراريخته معتقد است: طرفداران تراريخته نمي‌توانند نگراني‌ها را برطرف كنند؛ ايران با اين طرح تبديل به كوير لم‌يزرع مي‌شود؛ حداقل بايد در امري كه به حيات مردم مربوط است، ريسك نكنيم.
«بخش عمده واردات روغن نباتي، ذرت و سويا محصولات تراريخته هستند، بنابراين من مخالفتي با توليدات محصولات تراريخته ندارم و معتقدم مخالفان اين محصولات دليل علمي و منطقي براي مخالفت خود ندارند و تنها شعار مي‌دهند. تاكنون هيچ استدلال منطقي از سوي مخالفان محصولات تراريخته در كشور ما مطرح نشده است. مخالفان محصولات تراريخته با اشاره به مباحث مربوط به راكفلر به ارائه دلايل سياسي اكتفا مي‌كند.» عيسي كلانتري، رئيس سازمان حفاظت محيط‌زيست با اين صحبت‌ها در برنامه‌اي تلويزيوني از همان ابتداي ورود موضعش را در رابطه با تراريخته‌ها به روشني بيان كرد و با سياسي كردن ماجرا تلاش كرد راه را بر مجادله‌هاي علمي در اين حوزه ببندد.
زمينه‌چيني براي كشت و افزايش واردات
اين موضع در عمل، برنامه دولت براي چهار سال آينده را هم روشن كرد. آن هم در شرايطي كه پزشكان و كارشناسان سلامت و همچنين كارشناسان محيط‌زيست نسبت به اين محصولات زيست فناوري چندان خوشبين نيستند و برخي اسناد نشانه آن است كه محصولات تراريخته مي‌تواند براي سلامت انسان مضر باشد. با وجود اين براي اقناع افكار عمومي و زمينه‌سازي براي اجراي سياست كشت و افزايش واردات تراريخته‌ها نوبت به دستگاه سلامت رسيد تا در اين‌باره اظهار‌نظر كند. ايرج حريرچي، سخنگوي وزارت بهداشت در اين‌باره اينچنين توضيح داد: سلامت برنج تراريخته توسط دانشگاه علوم پزشكي يزد بررسي و تأييد شد. اميد است در سال اقتصاد مقاومتي، توليد و اشتغال شاهد تجاري‌سازي و توليد ملي محصولات تراريخته باشيم.
وي با بيان اينكه سياست وزارت بهداشت درباره محصولات تراريخته و هر محصول جديد غذايي اين است كه حتماً بايد آزمايش‌ها و تأييديه‌هاي لازم را داشته باشد، اضافه كرد: در كشور ما نيز برخي از اين محصولات با مجوز وزارت بهداشت وارد بازار شده و به مردم اطمينان مي‌دهيم كه محصولي كه با تأييديه وزارت بهداشت وارد بازار شده باشد، كاملاً سالم است.
آنچه عاقبتش مجهول است
علي اكبر ولايتي وقتي مي‌خواهد به پرسشي درباره محصولات تراريخته پاسخ گويد با اشاره به اقليم بي‌نظير كشورمان مي‌افزايد: اقليم ايران، از نظر تنوع اقليمي، تنوع حياتي و زيست‌محيطي، اگر نگوييم يك اقليم بي‌نظير، بايد بگوييم كم‌نظير است. ما در ايران تقريباً 8هزار نوع گياه داريم. اين شرايط طي ميليون‌ها يا ميلياردها سال شكل گرفته و تنوع گياهي ما متناسب با شرايط محيطي و بر مبناي «بقاي اصلح» باقي مانده است. بر هم زدن سيستم ژنتيكي گياهان به اميد محصول بيشتر يا آفت كمتر، ظاهر قضيه است و چون مطالعات كافي نشده، حداقل مي‌توان گفت كه ريسك است و درست نيست.
وي معتقد است حالا كه بي‌توجهي‌ها موجب شده، شرايطمان در حوزه تنوع زيستي حيواني بحراني باشد در مورد گياهان حتماً بايد مراقبت كنيم و از تجربه كشورهايي كه با اين امر مخالفت مي‌كنند يا حداقل بين محصولات ارگانيك و تراريخته تفكيك قائل مي‌شوند، استفاده كنيم.
از نگاه ولايتي تراريخته‌ها موضوعي است كه نمي‌دانيم عاقبتش چيست؛ حداقلش درباره مفيد يا مضر بودن آن ترديد است و فايده فوري و ضرر درازمدت دارد. وي تصريح مي‌كند: اگر شما سيستم ژنتيكي بومي را به هم زديد و چيز جديدي آورديد و اختلال ايجاد كرديد بعد معلوم نيست از عهده اصلاحش برآييد. بنابراين احتياط حكم مي‌كند كه ما تا مطالعه كامل نكرديم، بي‌محابا وارد اين صحنه نشويم، ديگر اينكه از تجربه ديگران كه پايه‌گذار اين موضوعات هستند پند بگيريم.
درس گرفتن از تجربه جهاني
ولايتي با اشاره به تجربه دنيا در اين حوزه مي‌افزايد: آنها كه باعث و باني اين نوع كارها و تغييرات ژنتيكي هستند، خودشان نيمه راه متوجه عوارض احتمالي شده‌اند، مثلاً كشوري مثل آلمان، در موضوع تراريخته، خيلي كار كرده و بيشترين ممانعت را در كاربرد محصولات تراريخته دارد. بعضي‌ها هم هستند كه بي‌دريغ از اين كار حمايت مي‌كنند؛ نمي‌دانيم چرا؟!
ولايتي با اشاره به پشت پرده‌هاي سياسي ماجراي تراريخته‌ها معتقد است: انسان‌هايي پشت قضيه هستند كه در ابعاد سياسي حسن‌نيت اينها به اثبات نرسيده كه هيچ، سوء‌نيت اينها محرز است. چگونه است كه اينها فكر تغذيه مردم دنيا هستند؟ در حالي كه كمپاني‌هاي امريكايي گندم را به دريا مي‌ريختند كه قيمت آن كاهش پيدا نكند و متضرر نشوند. صِرف اينكه اينها پشت تراريخته‌ها هستند و جايزه مي‌دهند، قابل تأمل است.
ولايتي تصريح مي‌كند: طرفداران تراريخته‌ها نمي‌توانند اين نگراني را برطرف كنند كه اگر بعضي اتصالات تكنولوژي را كه بين ما و آنها برقرار مي‌شود قطع كردند يا حين انتقال بعضي از نمونه‌هاي ژنتيكي يك طرح غيرمطلوبي را وارد كنند و ما متوجه نشويم و براي هميشه يك نسل گياهي مفيد ما از بين برود، آن‌وقت چه بايد كرد. ممكن است كشور تبديل به كوير شود. بنابراين حداقل در امري كه به حيات مردم مربوط است، ريسك نكنيم.
«بحران آب» هم ترفند ديگري است كه در گير و دار سياست‌گذاري‌ها و سياسي‌بازي‌هاي صورت گرفته براي زمينه‌سازي افزايش واردات و كشت محصولات تراريخته به ميان كشيده شده تا حركت به سمت اين محصولات را توجيه كند و حتي گريز‌ناپذير نشان دهد. اين در‌حالي است كه بنا به تأكيد متخصصان هيچ سند و مدركي دال بر نياز كمتر محصولات تراريخته به آب وجود ندارد و از سوي ديگر علت اصلي بحران آب در كشور نيمه پنهان اين بحران يعني مديريت نادرست آب است.
