دكتر سيدنعمتالله عبدالرحيمزاده
شيخ صباح الاحمد الصباح، امير كويت دو سه روز قبل به واشنگتن رفت تا با ديدار با دونالد ترامپ، رئيسجمهور امريكا، اين كشور گشايشي در بنبست موجود بين شيوخ قطري و سعودي ايجاد كند. او كه تا حالا سعي كرده نقش ميانجي در اين بحران داشته باشد تا شايد صلح و صفايي بين دو طرف برقرار كند سه ماه از بحران گذشته و نه تنها نتوانسته گامي به جلو بردارد بلكه به نظر ميرسد با پيچيدهتر شدن اوضاع ديگر اميدي به ميانجيگري خود ندارد، به همين دليل به واشنگتن رفت تا شايد ترامپ كاري بكند. ترامپ روز پنجشنبه هفتم سپتامبر و در نشست خبري مشترك با احمد الصباح به نحوي رفتار كرد كه گويا حل موضوع چندان سخت نيست و حتي تأكيد كرد كه اگر امير كويت موفق نشود او مسئله را در كاخ سفيد حل ميكند. اين به معناي ورود ترامپ به بحران قطر- سعودي بود كه تماسهاي تلفني را به دنبال داشت و ميشد راهي براي حل اختلافات باز شود اما اين راه هم به سرعت مسدود شد.
تماس اول را ترامپ گرفت آن هم با شيخ تميم بن حمد آل ثاني، امير قطر، محمد بن سلمان، وليعهد و وزير دفاع آل سعود و شيخ محمد بن زائد آل نهيان، وليعهد امارات متحده عربي كه در اين تماسها ضمن بيان محتواي مذاكرهاش با امير كويت، از اين سه تن خواست بحران موجود را از طريق مذاكره حل و فصل كند. ترامپ با اين تماسها خواست كدخدامنشي خود را در ميان شيوخ عربي نشان داده باشد، البته تماس تلفني بين شيخ حمد با محمد بن سلمان هم ميتوانست امتياز مثبتي به كدخدامنشي او بدهد اما ساعاتي نگذشت كه همه چيز به هم خورد و كدخدامنشي ترامپ هم به در بسته خورد. خبرگزاري رسمي آل سعود، (SPI)، مدعي شده خبرگزاري قطري، حقايق مربوط به تماس تلفني امير قطر با وليعهد عربستان را تحريف كرده و به نقل از يك مقام مسئول در وزارت خارجه آلسعود اعلام كرده هر گونه تماس با طرف قطري قطع خواهد شد مگر اينكه حاضر شود بيانيهاي صريح در مورد موضعش صادر كند. اين اعلام موضع سعوديها به معني شكست كامل ترامپ در اولين گامهايش براي كدخدامنشي در ميان شيوخ عربي است كه نه تنها راه هر گونه تماس بعدي را بسته است بلكه مسير بحران را دوباره به خانه اول برگردانده آن هم با شدت و حدت بيشتري كه ديگر نميتوان انتظار نرمشهاي بعد از اين را هم داشت.
معلوم نيست كه چرا سعوديها ناگهان بعد از تماس شيخ تميم و به رغم استقبال اوليه، به اين صورت طرف قطري را متهم به تحريف واقعيت ميكنند چراكه نه خبرگزاري سعودي و نه شبكههاي آن مثل العربيه جزئيات ادعاي خود را اعلام نكردهاند. ميشود گفت كه اين ادعا هم مثل ديگر ادعاهاي آنها عليه قطريها چندان متكي بر شواهد و قرائن محكمي نيست و بيشتر ادعاهايي سياسي است براي گرم نگهداشتن تنور اختلافاتشان با قطريها. تماس تلفني شيخ تميم با محمد بن سلمان ميتوانست گرمي اين تنور را كم كند و حتي منجر به سردي آن بشود اما اقدام سريع سعوديها و ادعاي تحريف واقعيت از سوي قطريها اين واقعيت را ثابت كرد كه سعوديها فقط به فكر گرم نگهداشتن تنور اختلافات هستند و شايد به دليل تبعيت از واشنگتن حاضر ميشوند به تماس شيخ تميم پاسخ بدهند اما زود به سر خانه اول خود برميگردند. اين به معناي قصد سعوديها به ادامه منازعه و حتي تشديد آن است تا آنجايي كه از حدود اقتصادي و ديپلماتيك فعلي فراتر برود.
امير كويت در نشست خبري با ترامپ نسبت به نيت سعوديها و سه متحدش براي اقدام نظامي عليه قطري هشدار داده است، هر چند سعوديها و متحدانش منكر اقدام نظامي شدهاند اما تمايل سعوديها براي تشديد منازعه ميتواند در همين جهت باشد. به عبارت ديگر، تمايل سعوديها براي تشديد منازعه خود با قطريها و حتي ادعاي اخير آنها و قطع هر گونه تماسي با طرف قطري، تنها يك معنا ميدهد و آن تشديد منازعه تا سرنگوني حاكميت فعلي قطر و به روي كار آوردن كساني مثل عبدالله بن علي آل ثاني است تا با يك حاكم دستنشانده در دوحه خيال خود را بابت بلندپروازيهاي حاكميت فعلي قطر راحت كنند. ترامپ بدون شناخت از شيوخ عربي و به طور كلي، بدون شناخت از روابط بينالملل در دعواي اين شيوخ پا در مياني كرد تا كدخدامنشي او نتيجه بدهد اما شايد حالا كمي از تكبر شيوخ عرب را درك كرده باشد كه اجازه نميدهد اختلافات با روشهاي متداول گفتوگو حل و فصل شود و هر گامي در اين جهت هم نتيجه معكوس داده و باز به خانه نخست بازميگردد.