وحید حاجی‌پور
حرکت لاک پشتی برای جلوگيري از خام فروشي با توسعه واحدهاي پالايشي يكي از بزرگ‌ترين ضعف‌هاي وزارت نفت طي چهار سال گذشته بوده است. طرح‌ها و برنامه‌هايي كه روي كاغذ متوقف شده‌اند تا همچنان نهضت خام فروشي ادامه داشته باشد.
با وجود اینکه نفت در سال 1908 برای اولین بار در خاورمیانه و در ایران (شهر مسجدسلیمان) کشف شد اما در حال حاضر، وزارت نفت 60 درصد نفت خام و ميعانات توليدي را به‌صورت خام صادر و 40 درصد از توليدات را در داخل به فرآورده تبديل مي‌كند. از اين‌رو، وزارت نفت دولت يازدهم به‌منظور جلوگيري از خام‌فروشي نفت و ميعانات گازي و همچنين تأمين نياز داخل به فرآورده‌هاي نفتي، كار احداث چند پالايشگاه جديد و توسعه برخي از پالايشگاه‌هاي موجود را در دستور كار قرار داد. در ادامه وضعيت پيشرفت طرح‌هاي پالايشي كشور طي سال‌هاي اخير مرور خواهد شد.
طرح پالايشي سيراف
طرح ساخت هشت پالايشگاه سيراف با هدف جلوگيري از خام‌فروشي روزانه 480 هزار بشكه ميعانات گازي و از بين بردن موانع برداشت حداكثري گاز از ميدان مشترك پارس جنوبي در خردادماه 94 با حضور معاون اول رئيس‌جمهور به‌طور رسمي كليد خورد و تحويل زمين به سرمايه‌گذاران اين طرح در تيرماه سال 95 انجام شد. پيشرفت فيزيكي اين پروژه حدود ۱۲ درصد است.
بر اساس گزارش مركز رصد، عيار عدم دخالت مستقيم بخش دولتي در سرمايه‌گذاري و الزام سرمايه‌گذاران به عرضه 35 درصد از سهام خود در فرابورس از نقاط مثبت طرح پالايشي سيراف محسوب مي‌شود. با توجه به اينكه براي ساخت هركدام از هشت پالايشگاه سيراف حدود 300 ميليون دلار سرمايه نياز است. قرارداد تأمين مالي و اجراي پالايشگاه‌هاي هشتگانه سيراف ميان كنسرسيومي از شركت‌هاي «هيوندايي» و «دايلم» از كره‌جنوبي و همچنين «چيوداي» از ژاپن تيرماه 96 امضا شد. ارزش اين قرارداد 3ميليارد دلار اعلام شد. شايان ذكر است در حالي قرارداد تأمين مالي اين پالايشگاه در تيرماه 96 منعقد شدكه طبق وعده مديرعامل پالايشگاه سيراف در ارديبهشت 94، اين پالايشگاه بايد در نيمه دوم سال 96 به توليد مي‌رسيد.
پالايشگاه ستاره خليج‌فارس
به‌منظور خودكفايي در توليد فرآورده‌هاي نفتي، احداث پالايشگاه‌هاي جديد، به‌خصوص پالايشگاه ميعانات گازي ستاره خليج‌فارس، از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است. افتتاح فاز نخست پالايشگاه ستاره خليج‌فارس، از خام‌فروشي روزانه 120 هزار بشكه ميعانات گازي پالايش جلوگيري خواهد كرد و با توليد 12 ميليون ليتر بنزين، كشور را در آستانه خودكفايي در توليد بنزين قرار مي‌دهد.
زنگنه در مقاطع گوناگون بر تكميل اين پالايشگاه به‌عنوان يكي از اولويت‌هاي وزارت نفت در دولت يازدهم تأكيد و اعلام كرد اين پروژه را شخصاً رصد مي‌كند، اما عملكرد وزارت نفت در چهار سال اخير از اهميت پايين اين طرح پالايشي در نظر زنگنه حكايت دارد. در اين رابطه، بهره‌برداري از فاز نخست اين پالايشگاه بعد از چند نوبت تأخير به پايان سال 94 موكول شد،اما اين وعده نيز محقق نشد. راه‌اندازي فاز اول اين طرح پالايشي كه قرار بود تا پايان نيمه اول سال 95 به بهره‌برداري برسد، به پايان اين سال موكول و درنهايت در ارديبهشت سال 96 با حضور رئيس‌جمهور افتتاح شد. ناگفته نماند طبق اظهارات مديرعامل شركت ملي پالايش و پخش فرآورده‌هاي نفتي، دو واحد ايزومريزاسيون اين پالايشگاه كه لازمه توليد بنزين يورو۴ بود، ناقص است و از سوي ديگر در حال حاضر ميزان توليد اين پالايشگاه به 12 ميليون ليتر در روز نرسيده است.
فاز دوم و سوم اين پالايشگاه طبق وعده وزير نفت بايد تا پايان دولت يازدهم افتتاح مي‌شد، اما افتتاح و تكميل آن به پايان سال 96 موكول شد. البته با توجه به‌سرعت تكميل اين دو فاز افتتاح آن دور از انتظار است.
پالايشگاه آناهيتا
اين پالايشگاه يكي ديگر از طرح‌هاي مهم پالايشگاهي كشور به شمار مي‌رود كه در سال 1386 براي پالايش روزانه 150 هزار بشكه نفت در كرمانشاه كليد خورد. به‌رغم تأكيد مقام معظم رهبري بر احداث اين پالايشگاه در سفر خود به استان كرمانشاه در سال 1390، اين طرح همچنان در مرحله طراحي بنيادي متوقف باقي‌مانده است. ناگفته نماند كلنگ اين طرح در جريان سفر هيئت دولت به استان كرمانشاه در شهريورماه 94، براي بار دوم به زمين زده شد، اما در عمل اين پروژه همچنان در مرحله تسطيح زمين و فنس‌كشي متوقف مانده است. توضيح مهم آن‌كه پالايشگاه آناهيتا تنها پالايشگاه نفت در دست احداث كشور محسوب مي‌شود، اما در چند سال اخير اقدام شاخصي در پيشرفت و توسعه اين پالايشگاه صورت نگرفته است.
بهينه‌سازي پالايشگاه‌هاي موجود
وزارت نفت به‌منظور افزايش ظرفيت پالايشي و همچنين ارتقاي كيفيت فرآورده‌هاي توليدي، طرح‌هاي بهينه‌سازي پالايشگاه‌هاي اصفهان، بندرعباس، لاوان، آبادان و تهران را در دستور كار دارد كه با سرعتي كند پيش مي‌رود. در اين راستا بخشي از طرح توسعه پالايشگاه اصفهان در بهمن‌ماه سال 94 به بهره‌برداري رسيد؛ بخش ديگري از اين طرح، به همراه طرح توسعه دو پالايشگاه بندرعباس و لاوان قرار بود تا پايان سال 95 به بهره‌برداري برسند كه اين امر تاكنون محقق نشده است.
همچنين مذاكراتي با شركت‌هاي مختلف خارجي براي اجراي طرح‌هاي بهينه‌سازي پالايشگاه‌هاي كشور، انجام شد كه تاكنون به قرارداد رسمي منجر نشده است. از اين ميان، مي‌توان به موارد زير اشاره كرد: تفاهمنامه پالايشگاه اصفهان با شركت دايلم كره‌جنوبي، تفاهمنامه پالايشگاه تبريز با شركت نيپون ژاپن، قرارداد مطالعات مقدماتي كاهش نفت كوره پالايشگاه تهران با يك شركت ژاپني و مذاكره با دو بانك چيني براي تأمين مالي پروژه كيفي‌سازي پالايشگاه آبادان.
مشاركت در ساخت پالايشگاه‌هاي خارجي
كم‌توجهي وزارت نفت به توسعه طرح‌هاي پالايشي به بهانه كمبود منابع مالي، در حالي صورت گرفته است كه خبرها از برنامه‌ريزي براي مشاركت در ساخت و توسعه پالايشگاه‌هاي خارجي با هدف صادرات هر چه بيشتر نفت خام و ميعانات گازي كشور حكايت دارد؛ در اين راستا مسئولان از مذاكره با چند كشور ازجمله مالزي، اندونزي، هند، برزيل، آفريقاي جنوبي، سيرالئون و اسپانيا خبر داده‌اند. برخي خبرها حاكي از بررسي ساخت پالايشگاه در بلغارستان از سوي سرمايه‌گذاران ايراني است. بر اين اساس، قراردادهايي براي مشاركت در ساخت يك پالايشگاه 120 هزار بشكه‌اي ميعانات گازي در مالزي و يك پالايشگاه 300 هزار بشكه‌اي نفت در اندونزي به امضا رسيدند.
اقا جان نان نهضتیون خام فروش را اجر نفرمائید، زن و بچه این دوگانه سوز های گرین کارتی در خارج از کشور ارز احتیاج دارند و خودشان بعد از فرار با "عمو ترامپ " باید کازینو بزنند میفرمائید پولش را باید اگر بیاورند؟ اگر فشاربیشتر شود مبادا این "لاک پشت" بینوا در بین راه "تلف" شود و دیگر حرکت لاکپشتی هم نداشته باشیم. 
