سيمين جم
مكتب انسان‌ساز و متعالي اسلام همانگونه كه براي تمام جزئيات و كليات زندگي ما مسلمانان برنامه و نسخه دارد از كنار موضوع مهم دوستي نيز به سادگي نگذشته است. از منظر قرآن معيارهاي مهمي همچون ايمان، صداقت و يكرنگي، خيرخواهي و خوش اخلاقي از ضروريات يك دوستي سالم ، پايدار و مفيد است.
يكي از نكات مهم در اين ميان، تأثير بسيار زياد دوست بر شخصيت انسان است كه در آيات قرآن كريم و روايات معصومان (ع) به اين موضوع اشاره شده است. اميرالمؤمنين(ع) مي‌فرمايند:«كسي كه شخصيت او بر شما مشتبه شد و از دين او اطلاعي نداشتيد، به دوستانش نگاه كنيد؛ اگر آنان از اهل دين خدايند، پس آن شخص نيز بر دين خداست ولي اگر دوستان وي بر غير دين خدا بودند پس بدانيد كه او نيز هيچ بهرهاي از دين خدا ندارد.» بدون شك عامل سازنده شخصيت انسان ـ بعد از اراده و خواست و تصميم او ـ امور مختلفي است كه مهم‌ترين آنها همنشين و دوست و معاشر است،چراكه انسان خواه ناخواه تأثيرپذير است و بخش مهمي از افكار و صفات اخلاقي خود را از طريق دوستانش مي‌گيرد. «...وَ إِنَّ كثِيراً مِنَ الْخُلَطاءِ لَيبْغِي بَعْضُهُمْ عَلى بَعْضٍ إِلاَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ قَلِيلٌ ما هُمْ. . . » : بسياري از دوستان و افرادي كه با هم سر و كار دارند به يكديگر ستم مي‌كنند، مگر كساني كه ايمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند، اما عده آنان كم است . دقت در انتخاب دوست، رازداري، راستگويي و مهرباني، شاخص‌هايي است كه در احاديث معصومين(ع) در دوستي بر آنها تأكيد بسيار شده است. رسول خدا (ص) مي‌فرمايند:« انسان بر دين دوستش خواهد بود،بنابراين هر يك از شما دقت كند كه با چه كسي دوست مي‌شود.» مولا علي (ع) نيز مي‌فرمايند: « خير دنيا و آخرت در رازداري و دوستي با نيكان جمع شده است و شر و بدي در افشاي راز و دوستي با اشرار گرد آمده است.» ايشان در حديث ديگري مي‌فرمايند:«بهترين برادران تو كسي است كه با راستگويي خود تو را به راستگويي دعوت كند و با اعمال نيك خود تو را به بهترين كارها فراخواند.» امام باقر (ع) نيز در دوستي با برخي افراد هشدار مي‌دهد. به فرموده ايشان« با چهار شخص معاشرت و دوستي نكن ؛ احمق، بخيل، ترسو و دروغگو،زيرا شخص احمق مي‌خواهد به تو سود رساند ولي صدمه مي‌زند و آدم بخيل و تنگ‌نظر از تو مي‌گيرد،اما به تو پس نمي‌دهد و ترسو از تو و پدر و مادرش فرار مي‌كند و دروغگو اگر راست بگويد كسي باور نمي‌كند.»
