دكتر سيدنعمتالله عبدالرحيمزاده
دونالد ترامپ از همان اوايل ورود به كاخ سفيد گفته بود به دنبال راهبرد جديدي در افغانستان است و از مقامهاي ارشد خود به خصوص جيمز ماتيس، وزير دفاع امريكا، طرح و نظراتشان در مورد چگونگي وضعيت افغانستان را خواسته بود تا با بررسي آن به جمعبندي و تدوين راهبردش در اين كشور برسد. او با گذشت هشت ماه سرانجام در شامگاه دوشنبه 21 آگوست به پايگاه نظامي فورت ماير آرلينگتون رفت تا با يك سخنراني در حضور جمعي از نظاميان و سياستمداران امريكايي راهبرد خود در افغانستان را اعلام كند. او دو روز قبل و بعد از نشست مشتركي با فرماندهان ارشد نظامي در كمپ ديويد توئيتي را منتشر كرد تا خبر از تصميمات جديدي در مورد افغانستان بدهد، البته سخنراني او در آرلينگتون همزمان با اعلام اين تصميمات بود. اعلام اين تصميمات در آرلينگتون ميتوانست موضع او و دولتش را در قبال جنگ افغانستان روشن كند تا به اين بلاتكليفي در هفت ماه گذشته خاتمه داده شود اما به نظر نميرسد اين اتفاق افتاده باشد.
قبل از هر چيز، بايد توجه داشت سخنراني ترامپ به نوعي پاسخ سخنراني هشت سال گذشته باراك اوباماست كه اول دسامبر 2009 و در آكادمي وستپوينت ايراد كرد. اوباما در آن سخنراني راهبرد جديد امريكا در افغانستان را اعلام كرد كه در عين افزايش 30 هزار نفري نيروهاي نظامي امريكا در افغانستان، يك جدول زمانبندي براي خروج نيروهايش از افغانستان را هم اعلام كرد كه به گمان وي در آن موقع، از 2011 شروع شده و 5 - 4 سالي هم طول ميكشد. حالا ترامپ ميخواست ژستي مثل اوباما از خود نشان داده و مثل او برنامهاي براي جنگ افغانستان ارائه بدهد اما بسياري از تحليلگران در امريكا معتقدند تلاش او تنها در حد مقابلهبهمثل با اوباما بوده و چيز ديگري در راهبرد او ديده نميشود. سناتور دموكرات كريس مورفي از ايالت كنتيكت از همين جهت است كه ميگويد: «تنها راهبردي كه امشب اعلام شد اين بود كه ديگر قرار نيست راهبردي اعلام شود.» در واقع، اوباما دستكم در اعلام راهبرد خود وعدههايي داد كه با شعارهاي انتخاباتياش هماهنگ بود هر چند نتوانست به آن وعدهها عمل كند و نيروهاي امريكايي نه بعد از5 - 4 سال بلكه بعد از اين هشت سال هم خاك افغانستان را ترك نكردهاند. ترامپ در مقابل اوباما حتي همين مقدار هم نبود و نتوانست در حد وعده و وعيد هم كه شده برنامه مشخصي براي جنگ افغانستان اعلام كند و تنها به شعارهاي مبهم و كلي در مورد جنگ با تروريستها بسنده كرد.
اين بيبرنامگي ترامپ در راهبرد خود يا به عبارت روشنتر، بيراهبردي او باعث شده آينده جنگ در افغانستان و نحوه عمل امريكا در آنجا مبهمتر از گذشته شود. اين ابهام در آن حدي بود كه جيمز ماتيس، وزير دفاع امريكا در كمتر از 24 ساعت بعد از سخنراني او حرفي متناقض بزند و برخلاف رئيسجمهور خود از تعهد واشنگتن و شماري از همپيمانانش براي افزايش شمار نيروهايشان در افغانستان بگويد. لازم به ذكر است فرماندهان ارشد امريكايي در اين هشت ماه از ترامپ درخواست افزايش چند هزار نفري نيروها در افغانستان را كرده بودند اما او در سخنراني خود اشارهاي به اين موضوع نكرد تا زير بار اين درخواست نرفته باشد، هر چند مقام ارشد نظامي به دليل شرايط ميداني مجبور به زدن ساز ديگري باشد.
علاوه بر اين، خط و نشانهاي ترامپ عليه پاكستان در اين سخنراني بر پيچيدگي اوضاع افزوده است. امريكا پيش از اين و با اعتقاد به اينكه پاكستان از طالبان حمايت ميكند، سعي داشت از اين موضوع به عنوان كارتي براي چانهزني با اسلامآباد استفاده كند اما حالا ترامپ اين موضوع را در به اصطلاح راهبرد خود در افغانستان گنجانده، به گمان اينكه پاكستان از حمايت طالبان دست ميكشد. چه پاكستان حامي طالبان باشد يا نباشد، روشن است كه ترامپ با فرافكني و دشمنتراشي به راهبرد خود رنگ و رويي بدهد، وگرنه مشخص است كه نه پاكستان از اين خط و نشان كشيدنها پا پس ميكشد و نه آوردن هند به ميدان پاكستانيها را به عقب ميراند بلكه آنها را براي پيگيري سياستشان در افغانستان مصممتر از قبل هم ميكند. ابهام در عرصه ديپلماتيك هم يك جنبه ديگر سخنراني ترامپ و راهبرد ادعايي او بود چراكه او آن قدر از مبارزه با تروريسم و از بين بردن آنها در افغانستان گفت كه تكليف ديپلماسي در مقابل طالبان در سخنراني او معلوم نشد، هر چند ركس تيلرسون، وزير خارجه امريكا بعد از سخنراني ترامپ اين ديپلماسي را به نوعي مشروعيتبخشي به طالبان دانسته اما معلوم است كه او هم مثل ماتيس از ابهامها در راهبرد ترامپ استفاده كرده نه اينكه خطمشي مشخصي در اين راهبرد داشته باشد. در هر صورت، راهبرد ترامپ جز مجموعهاي از رجزخوانيها چندان چيزي نداشت تا برنامه عملي امريكا در افغانستان را روشن كند و شايد به دليل همين بيراهبردي ترامپ است كه طالبان چندان منتظر نماند و ساعاتي بعد سخنراني او اعلام كرد كه به جنگ ادامه ميدهد و افغانستان را گورستان امريكا خواهد كرد.