در حالي که دولت، يکجا نشيني عشاير را راهکاري براي رفع مشکلات اين قشر مي داند کارشناسان معتقدند اين طرح قديمي ترين شيوه زندگي بشر را از بين مي برد

زندگي کوچ نشين ها در راه رسيدن به نقطه سکون !

طي سالهاي اخير زندگي عشايري و کوچ نشيني، به عنوان يکي از کهن ترين شرايط زيستي انسان، دستخوش تغيير وتحولاتي شده که کند شدن آهنگ حرکت و تکاپوي عشايرهاي استان هاي مختلف را رقم زده است.

نويسنده:مريم احمدي

////

 کاهش جمعيت عشاير کشور و انتخاب اجباري سبک زندگي يک جا نشيني در پي بروز خشکسالي و نبود منابع آبي و مرتع و صدها مانع ديگر سبب شده عشاير کوچ رو، به اجبار قيد زندگي آزادانه در دل طبيعت و مناطق ييلاقي و قشلاقي را بزنند و به يکجا نشيني در حاشيه شهرها و روستاها روي بياورند. کاهش چشمگير آمار جامعه عشایری کهگیلویه و بویراحمد، ايلام، چهارمحال وبختياري و لرستان در ۳۰سال اخیر با توجه به نقش اقتصادي عشايران کوچ رو در توليدات دامي و جذابيت سبک زندگي عشايري در رونق صنعت گردشگري بر نگراني از احتمال از بين رفتن سبک زندگي کوچ نشيني و دور شدن عشاير از ذات زندگي شان افزوده است.

/////

دامنه يکجا نشيني و عدم تمايل براي کوچ عشاير استان هاي ايلام، لرستان وخوزستان ، امسال به کهگيلويه و بويراحمد رسيد. استاني که زماني بیش از 90 درصد ساکنانش عشایر کوچ‌رو بودند و حالا 12 درصد باقي مانده هم تحت تاثير شرايط خشکسالي ، نبود منابع ابي، کمبود مرتع ، نبود راه مناسب و شرايط زيستي نامناسب ييلاق و قشلاق ها ماندن را به رفتن ترجيح مي دهند. مدیرکل امور عشایر کهگیلویه و بویراحمد دراين خصوص با بيان اينکه آمار جامعه عشایری استان از سال 1366 تاکنون 10 هزار خانوار کاهش داشته از اين وضعيت ابراز نگراني کرده و مي گويد: طبق سرشماری سال‌ها 66، 76 و 87 جمعیت عشایری این استان 21 هزار خانوار، 19 هزار خانوار و 13 هزار و 479 خانوار بوده که روند کاهشی را در پیش گرفته است! وضعيتي که در صورت تداوم مي تواند سبک زندگي عشايري را به عنوان قديمي ترين شيوه زندگي بشر منسوخ کند. ان هم در شرايطي که درصد قابل توجهي از توليدات دامي مورد نياز کشور از فعاليت عشاير به دست مي ايد و عشاير کوچ رو در رونق صنعت گردشگري تاثير قابل توجهي دارند.

طبيعت با عشاير يار نيست!

"امسال اخرين باري است که کوچ مي کنيم" اين جمله اي است که طي سالهاي اخير ورد زبان عشاير استان هاي مختلف شده است . گفته اي که بر ناهمواري مسير کوچ عشاير و ناگزيري شان براي تن دادن به زندگي يکجا نشيني دلالت دارد . متاسفانه خشکسالي هاي اخير در مناطق قشلاقي و کاهش منابع ابي و از بين رفتن مراتع و پوشش هاي گياهي سبک زندگي عشاير را تحت الشعاع قرار داده است. به عنوان نمونه به دليل نبودمرتع در مسير کوچ، عشاير به تعليف دستي دام ها روي اورده اند و به همين دليل پیاده بردن آنها نفعی به حالشان ندارد و از کوچ پياده دست کشيده اند! وضعيتي که در کنار نحوه ابرساني به عشاير با تانکر آن و ايجاد مسائل مالی از بین رفتن کوچ و کوچ نشینی و عدم تمایل عشایر به این نحوه زندگی را رقم زده است. علي جان درويشي از عشاير استان کهگيلويه در اين خصوص مي گويد: تا چند سال پيش در راه کوچ چندين چشمه اب ومرتع مناسب وجود داشت ودام ها پروار به مقصد مي رسيدند اما حالا نه از چشمه خبر خبري هست و نه از مرتع و پوشش گياهي . مجبوريم براي جلوگيري از تلف شدن دام ها در مسير کوچ انها را با صرف هزينه هاي زياد با ماشين جابجا کنيم که خيلي وقتها منابع طبیعی و محیط بانان مانع حرکتمان مي شوند. وي مي افزايد: وقتي هم به مقصد مي رسيم باز نه ابي هست و نه علوفه اي. به همين خاطر امسال اخرين باري است که کوچ مي کنيم!

اين در حالي است که طبق اظهارات کارشناسان با انجام اقداماتي چون توسعه فعالیت در حوزه‌های عشایری مثل راه اندازی فعالیت‌های نظیر باغداری، توسعه صنایع دستی، زنبورداری، گیاهان داروئی، توسعه و بهبود شبکه راه‌های عشایری مي توان شرايط زندگي و معيشت عشايران و سبک زندگي کوچ رويي انها را تداوم بخشيد اما ظاهرا اين اقدامات هنوز در دستور کار مسئولان مربوطه قرار نگرفته است.

زندگي عشايري در راه رسيدن به نقطه پايان

گويا در پي بروز مشکلات متعدد بر سر راه زندگي عشاير، طرح ساماندهی و اسکان عشایر از جمله تنها راه کارهايي است که به طور جدي در دستور کار دولت قرار گرفته است . طرحی که مشخص نیست با توجه به سهم ۵۹ درصدی عشایر در عرصه تولیدات سنتی کشور تا چه حد منابع اولیه برخی بازارهای اقتصادی را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

اگرچه طبق اظهارات مسئولان کشور طرح اسکان عشایر برای آن دسته از عشایر داوطلبی است که دیگر تمایلی به کوچ ندارند و در مکان هایی که از قبل شناسایی شده اند و توانایی حفظ اشتغال عشایر را دارند در دست اجرا قرار گرفته است. ضمن اينکه هدف دیگر این طرح، اجرای عملیات عمرانی و زیربنایی اسکان در کانون های توسعه عشایری و تجهیز این کانون ها به خدماتی از قبیل راه، آب، برق و آماده‌سازی سایت اسکان در مناطق عشایری کشورعنوان شده است، اما همچنان بسياري از کارشناسان معتقدند دولت به جاي تمرکز بر يکجا نشيني عشاير بايد شرايط زندگي وايجاد علوفه و منابع ابي عشاير کوچ رو را در اولويت برنامه هايش قرار دهد .

چرا که جامعه عشايري پراکنده در هشت هزار نقطه کشور علاوه بر خودکفايي اقتصادي دارای هویت فرهنگی خاص بوده و در عین حال تاثیر زیادی از لحاظ امنیتی در کشور دارند. در حال حاضر 24 میلیون واحد دامی، 38 درصد دام سبک کشور، 25 درصد تولید گوشت قرمز، 35 درصد صنایع دستی کشور را عشایر در اختیار دارند و حدود 59 درصد عرصه کشور از حوزه قلمرو عشایر کشور است که در صورت از بين رفتن سبک زندگي کوچ رواين ظرفيت ها نيز از بين خواهد رفت. از اين رو مي طلبد که مسئولان کشور براي حفظ اين سبک زندگي تمام عزم خودر ا جزم کنند.