جعفر تکبیری
رسانه‌هاي ايران و تركيه هفته گذشته روي سفر بي‌سابقه رئيس ستاد كل نيروهاي مسلح ايران به تركيه متمركز بودند؛ سفري كه اگرچه ملاقات‌هاي آن پشت درهاي بسته برگزار شد و خبري رسمي از محتواي ديدارها ميان سرلشكر باقري با رئيس‌جمهور، رئيس ستاد مشترك ارتش و وزير دفاع تركيه منتشر نشد، اما رسانه‌هاي مختلف بر دستاوردهاي مهم اين سفر تأكيد كردند.
جمهوري اسلامي ايران و تركيه جداي از اينكه روابط اقتصادي و سياسي فراواني به واسطه همجواري با يكديگر دارند، با معضلات متعددي در حوزه امنيتي نيز روبه‌رو هستند كه نياز به رايزني دوجانبه را بيش از هر زمان ديگر گوشزد مي‌كند، از اين رو مي‌توان دستاورد سفر بي‌سابقه سرلشكر باقري به عنوان عالي‌ترين مقام نظامي كشور به تركيه را در سه حوزه اصلي دسته‌بندي كرد:
نخست: موضوع سوريه
از زمان شكل‌گيري ناآرامي‌هاي سوريه، جمهوري اسلامي ايران حمايت مستمری را از دولت قانوني سوريه داشته و در روزهاي بحراني در كنار اين كشور قرار داشته، اما در طرف مقابل تركيه به عنوان يكي از همسايگان سوريه، در مقابل دولت قانوني سوريه قرار گرفت و به حمايت از تروريست‌هاي سوري برخاست؛ اتفاقي كه ايران و تركيه را به دو رقيب در سوريه بدل كرد. اما با گذشت زمان و شكست‌هاي پي در پي تروريست‌ها و متعاقب آن تثبيت حاكميت دولت قانوني سوريه از يك سو و ورود تروريست‌ها به خاك تركيه و ناامن كردن اين كشور از سوي ديگر، تركيه نيز مجبور به پذيرش واقعيت‌ها شد و خود را به ائتلاف شكل گرفته ميان ايران و روسيه ملحق كرد تا اين مثلث قدرتمند، تلاش خود را براي سركوب تروريست‌ها و بازگرداندن آرامش به سوريه به كار بندند. اين روند باعث شد موضوع سوريه از محل رقابت به محلي براي همكاري مشترك ايران و تركيه تبديل شود و در جريان سفر سرلشكر باقري، هماهنگي‌هاي بيشتري در اين خصوص ميان دو كشور صورت پذيرد.
بر اين اساس، اخبار حكايت از آن دارد كه سرلشكر باقري در ديدار با مقامات كشور تركيه، در مورد هماهنگي ميان دو كشور براي ايجاد آرامش و امنيت در سوريه در ابعاد مختلف، بحث و تبادل نظر كرده است. طرفين در اين ديدارها تأكيد كرده‌اند كه بر مبناي ساز و كاري كه در «مذاكرات آستانه» دنبال مي‌شود و بر اساس مذاكرات كارشناسي كه در تهران و آنكارا بين مقامات سياسي و كارشناسان انجام مي‌شود، فرايند صلح سوريه دنبال شود. سرلشكر باقري همچنين نكته‌اي ظريف را هم به مقامات تركيه گفته كه احتمالاً كنايه از حضور نظاميان تركيه در بخش‌هاي شمالي كشور سوريه بوده است. او خطاب به نورالدين جانيكلي وزير دفاع تركيه گفته بود: پايبندي به دو اصل احترام بر تماميت ارضي و حاكميت كشورها و عدم‌دخالت در امور داخلي يكديگر مي‌تواند تعيين‌كننده امنيت، صلح و ثبات براي همه كشورهاي منطقه باشد. در همين ارتباط روزنامه «ديلي صاباح» نزديك به حزب حاكم تركيه طي گزارشي از توافق مهم ايران و تركيه درباره سرنوشت استان ادلب خبر داد. ادلب، استاني در شمال غرب سوريه است كه از مدت‌ها پيش توسط تروريست‌ها به اشغال درآمده است.
دوم: موضوع مقابله با تروريست‌هاي غرب كشور
يكي ديگر از سرفصل‌هاي مذاكرات ميان سرلشكر باقري و مقامات تركيه، موضوع مقابله با گروه‌هاي تروريستي از جمله پژاك در مناطق غربي كشور هستند؛ گروهكي كه چند وقت يكبار با پشتيباني اعضاي خود در داخل خاك تركيه و بخشي از خاك عراق به اقدامات مسلحانه عليه كشورمان دست مي‌زند. اين در حالي است كه تركيه نيز مشغول مبارزه با شاخه ديگري از اين تروريست‌ها در داخل خاك خود است. همين روند، لزوم انجام هماهنگي‌هاي بيشتر ميان مقامات نظامي و امنيتي دو كشور را دوچندان كرده است و رسانه‌ها گزارش كردند توافقاتي نيز در اين خصوص ميان ايران و تركيه صورت گرفته است. نكته مهمي كه مي‌تواند مهر تأييدي بر اين ادعا بزند، حضور سردار محمد پاكپور فرمانده نيروي زميني سپاه و سردار رضايي فرمانده مرزباني كشورمان در اين سفر بود؛ دو فرمانده‌اي كه مسئوليت تأمين امنيت مرزهاي غربي كشور را به كمك نيروهايشان بر عهده دارند. در اين خصوص سرلشكر باقري در مصاحبه‌اي گفته بود كه در مورد امنيت مناطق مرزي مشترك اقدامات جمهوري اسلامي ايران براي مقامات سياسي و نظامي تركيه تشريح و اعلام شد كه ايران ظرف سال‌هاي گذشته اقدامات بسيار كارسازي را در جهت انسداد مرز و برخورد با قاچاق در انواع مختلف و برخورد با تروريست‌ها در اين مناطق مرزي انجام داده و مرز كاملاً آماده و امني در سرحدات ايران وجود دارد. وي با اشاره به اينكه طرف تركيه‌اي هم اقداماتي را براي انسداد و كنترل در مناطق مرزي آغاز كرده است، افزود: قرار شد با هماهنگي دو طرف اين اقدامات ادامه پيدا كند و تكميل شود و مرز نمونه‌اي با آرامش بين دو كشور برقرار باشد.
سوم: موضوع استقلال اقلیم
سومين موضوعي كه در جريان سفر سرلشكر باقري به تركيه دنبال شد، موضوع همه‌پرسي استقلال كردستان عراق و تبعات ناشي از آن بود؛ اتفاقي كه با تحريك و حمايت رژيم‌صهيونيستي در حال شكل‌گيري است و هدف اصلي آن برهم زدن جغرافياي منطقه و درگير كردن چهار كشور مهم ايران، عراق، سوریه و تركيه با موضوعات امنيتي است. اين در حالي است كه همه‌پرسي استقلال اقليم كردستان عراق به‌‌رغم مخالفت كشورهاي منطقه و دولت مركزي عراق، طبق برنامه قرار است اوايل مهر ماه سال جاري برگزار شود. حال آنطور كه سرلشكر باقري پس از ديدار با رجب طيب اردوغان گفته است در اين ديدار دو طرف ايراني و تركيه‌اي تأكيد و اعلام كردند برگزاري اين همه‌پرسي اگر چنانچه اتفاق بيفتد، مبنايي براي آغاز يكسري تنش و درگيري در داخل كشور عراق خواهد بود كه تبعات آن دامنگير كشورهاي همجوار هم خواهد شد؛ به نحوي كه همه‌پرسي استقلال در اقليم كردستان عراق، هم عراق، هم ايران و هم تركيه را درگير خواهد كرد؛ گفته‌هايي كه با واكنش وزارت پيشمرگه اقليم كردستان عراق نيز همراه شد و نشان داد مذاكرات ايران و تركيه در اين خصوص مؤثر بوده است.
توجه به ديپلماسي نظامي
در نهايت آنچه از سفر فرمانده عالي‌رتبه نظامي ايران به تركيه مي‌توان برداشت كرد، اهميت يافتن موضوع ديپلماسي نظامي در دكترين ديپلماسي كشور است؛ جايي كه فرماندهان نظامي در قامت يك ديپلمات كاركشته به دنبال تثبيت حقوق كشور در حوزه امنيتي و دفاعي برمي‌آيند؛ اتفاقي كه اگرچه در ايران نوپاست اما سابقه‌اي ديرينه در ميان ابرقدرت‌ها دارد.
