معصومه طاهري
اخيراً خبري در رسانه‌ها منتشر شد مبني بر اينكه زبان فارسي با رشد ۷/ ۲۶ درصد جايگاه سومي را از نگاه گسترش زباني در كانادا از آن خود كرده است. اين مسئله نشان از ظرفيت بالاي زبان فارسي دارد؛ چنانچه حتي در كشورهايي كه زبان اصلي‌شان به فارسي نزديك نيست هم به چنين رشدي مي‌رسند. به همين خاطر با يك مهندسي فرهنگي و برنامه‌ريزي اصولي مي‌توان از اين ظرفيت بكر در سطح بين‌المللي به خوبي بهره بود و شيريني زبان فارسي را به كام مردم دنيا هم چشاند. در اين راستا هنر، تأثيرگذاري بالايي دارد چه اينكه توليد و توزيع فيلم و سريال‌هاي مناسب يا موسيقي در فضاسازي بهتري براي نشر زبان فارسي در بين غير‌ايراني‌ها راهكار مناسبي است. كاربرد هنر سينما و موسيقي همان شيوه‌اي است كه براي بسترسازي ترويج زبان انگليسي در دنيا صورت گرفت و طي زمان به خوبي هم در كشورهاي مختلف نهادينه شد، چراكه زبان ورودي فرهنگ و سبك زندگي است كه اگر قدم اول خوب برداشته شود به طور قطع پذيرش عناصر فرهنگي بهتر خواهد بود.
از سويي ديگر دانشگاه‌ها و مراكز علمي هم در پروسه جهاني كردن زبان فارسي مهم هستند، زيرا نخبگان و دانشگاهيان به واسطه جايگاه علمي كه دارند مي‌توانند كارهاي تحقيقاتي و مقالات خود را به زبان فارسي منتشر كنند و در اين امر ياري‌رسان باشند. مقام معظم رهبري بارها خطاب به دانشگاه‌ها در توليد علم به زبان فارسي توصيه كرده‌اند تا در انتشار به زبان فارسي همت بگمارند و به قولي خودشان طرحي نو بيندازند.
راهكار ديگري كه مي‌توان به‌كار برد معرفي هويتي ايران است؛ چه آنكه در ايران مصاديق هويتي و تمدني بيشماري وجود دارد كه ارزش و جايگاهي بين‌المللي دارند و با معرفي آنها به زبان فارسي مي‌توان ضمن معرفي ايران زبان فارسي را هم ترويج كرد. شيوه ديگر، ايجاد و راه‌اندازي جايزه بزرگ است تا به كساني كه زبان فارسي ياد گرفته‌اند اهدا شود. اين امر مي‌تواند در جذب افراد به آموزش زبان فارسي تأثيرگذاري زيادي داشته باشد و به صورت رقابتي ميل بيشتري براي آموزش در افراد غيرايراني ايجاد كند به‌خصوص گردشگراني كه به ايران سفر مي‌كنند براي شناخت بيشتر آثار باستاني و تاريخي ايران در نقاط مختلف و دريافت جايزه بزرگ زبان فارسي علاقه‌مند مي‌شوند تا فارسي بياموزند و اين امتيازي براي مسافران به ايران محسوب شود. اصولاً ازدواج بين ملت‌ها هم از رايج‌ترين شيوه براي آشنايي با زبان كشورهاست كه مي‌توان روي آن كار كرد. فرزندان زوج‌هاي دومليتي معمولاً بهترين مترجمان هستند كه مي‌توانند فرهنگ ايراني را به خارج از كشور منتقل كنند و اگر بن‌مايه‌هاي ملي در آنها تقويت شود تأثيرگذاري بالايي بدون هيچ سرمايه‌گذاري خاصي خواهد داشت.
تقويت عملي وقدرتمند شدن ايران نيز از ديگر مواردي است كه از طريق جهاني شدن زبان و ادبيات فارسي مي‌توان به آن دست يافت و زبان نقش بسزايي در اجرايي شدن اين مقوله دارد. به عنوان مثال در سوريه در ازاي كمك روسيه به اين كشور يك تحول بزرگ فرهنگي را در سال 2017 به نفع روسيه رقم زد؛ به فرمان بشار اسد زبان دوم سوريه از زبان فرانسوي به زبان روسي تغيير كرد. اين اتفاق كه موضوع بسيار مهمي است (سوريه از مستعمرات فرانسه و تحت نفوذ فكري و فرهنگي اين كشور پس از فروپاشي عثماني بوده) حالا يك چرخش بزرگ فرهنگي و زباني را به خود تجربه مي‌كند. اين درحالي است كه زبان فارسي ظرفيت بالايي براي توسعه و گستردگي دارد و در اغلب موارد اين ظرفيت ناب به صورت بالقوه باقي مانده و به فعليت نرسيده است. رهبر معظم انقلاب اسلامي هم از ترويج زبان فارسي در هر نقطه‌اي از دنيا به عنوان يك كار بسيار مهم فرهنگي نام برده و خطاب به نمايندگان فرهنگي ايران در خارج از كشور فرمودند:«در هر جاي دنيا كه هستيد بايد نسبت به ترويج زبان فارسي اهتمام كنيد، زيرا براي رساندن پيام انقلاب و تفكر اسلام انقلابي كاربرد زبان فارسي در حال حاضر بيشتر از كاربرد هر زبان ديگري است. گسترش زبان فارسي به هيچ وجه به مفهوم ناسيوناليسم ايراني نيست و كسي كه در هر نقطه‌اي از جهان زبان فارسي را فرا بگيرد، قادر به درك صحيح و دقيق مفاهيم برجسته، قوي و عميق انقلابي در ايران اسلامي خواهد بود و به اين ترتيب محتوا و قالب پيام انقلاب اسلامي ايران را به جهان صادر مي‌كنيم.» راهكارهاي پيشنهادي كه در بالا مطرح شد اگر با مديريت و برنامه‌ريزي اجرايي شوند در پروسه جهاني كردن زبان و ادبيات فارسي مؤثر هستند، همان گنجينه‌اي كه ديروز فردوسي با رنج بسيار آن را حفظ كرد امروز ما بايد آن را جهاني كنيم.
