دو ديدگاه درباره تغيير رويكرد سعودي در برابر ايران

اين روزها ديده مي شود كه عربستان سعودي به وضوح خواهان ايجاد روابط مناسب و مسالمت آميز با ايران است. محمد بن سلمان كه در غياب پدر اداره امور كشور را در اختيار گرفته است،‌ پس از چند ماه ترك‌تازي و اقدامات آشكار و راديكال عليه ايران،‌ مدتي است كه به دنبال ايجاد روابط با تهران است.

حتي زماني كه مقتدي صدر وارد رياض شد و با وليعهد سعودي ملاقات كرد،‌ »مجتهد» فعال سعودي و رسانه اي مخالف رياض نوشت كه محمد بن سلطان، مقتدي صدر را به عربستان دعوت كرده تا از او بخواهد ايران را متقاعد كند كه اين روابط تنش آميز را پايان داده و به شكل مسالمت آميز مناسبات را دنبال كنند. حتي در همين دوره در خبرها آمد كه عربستان از عمار حكيم دعوت كرده است كه به رياض سفر كند. اگر چه اين خبر تكذيب شد و ديگر خبري از اين سفر نشد اما در كل زمزمه هاي مختلفي را در سطح رسانه اي ايجاد كرد.

در تازه ترين خبر نيز وزیر کشور عراق گفته است كه «محمدبن سلمان رسما از وی درخواست کرده تا عراق واسطه‌ای بین ایران و عربستان برای کاهش تنش‌ها باشد.» نوع سياست هاي جاري عربستان طي روزهاي گذشته نيز نشان مي دهد كه عربستان تغيير رويه داده است و حتي رويكردهاي خود را دست كم در سطح اعلاني در سوريه و در قبال بشار اسد تغيير داده است.

اين موضوع باعث شده تا سوال هاي مختلفي در اين باره شكل بگيرد كه به راستي چرا عربستان سعودي در چرخشي 180 درجه اي چنين رويكردي را انتخاب كرده است؟ آيا واقعا سياست هاي اين كشور تغيير كرده است. درست در همين زمان خبر آمد كه رژيم صهيونيستي برخي از جوان هاي سعودي را در حوزه هاي مختلف آموزش مي دهد. از پيش نيز خبرهاي پنهاني و امنيتي رياض و تل آويو نيز منتشر شده بود.

در اين باره كه عربستان سعودي چرا چنين سياست هايي را اتخاذ كرده دو ديدگاه و پاسخ متفاوت وجود دارد. ابتدا اينكه عربستان در حال پياده كردن سنارويويي است كه كاملا بر ضد ايران است و براي اجراي آن تنها در حال نمايش دادن روابط مسالمت آميز با ايران است و قطعا پشت اين سياست هاي مشكوك،‌ فتنه اي نهفته است كه سعودي ها خواهان پياده كردن آن هستند. اين طيف عموما به سياست هاي عربستان سعودي اعتماد ندارند و پيشنهاد نهايي آنها نيز اين است كه چنين خواسته اي را از سعودي ها نپذيرند يا اينكه دست‌كم در قبال آن محتاط عمل كنند.

اما همزمان ديدگاه دومي نيز وجود دارد كه معتقد است عربستان سعودي پس از سال ها مخالفت و دشمني با ايران كه طي سال ها و ماه هاي اخير بسيار افزايش پيدا كرده و به شكل راديكال گونه اي در رسانه ها دنبال شده، ‌حال به اين نتيجه رسيده است كه در برابر ايران چاره اي جز پذيرفتن واقعيات ندارد. زيرا در حوزه هاي مختلف از جمله،‌ سوريه،‌ يمن،‌ عراق،‌ لبنان، قطر و حتي در بخش هايي از كشور خود قافيه را در برابر ايران باخته است. بنابراين چاره اي جز پذيرش قدرت ايران ندارد. در اين سطح تحليل نوع رويارويي وزراي خارجه ايران و عربستان در تركيه نيز نمونه اي از نرم شدن اجباري سعودي ها است.

اگر چه پيشنهاد اين گروه نيز نسبت به تغيير رويكرد عربستان محتاط‌گونه است اما بدبيني گروه اول را ندارند و بر اين اعتقاد هستند كه عربستان از سر ناچاري به سمت ايران و بازسازي مناسبات و روابط گرايش پيدا كرده است. از طرفي ديگر اين مسئله نيز قابل تامل است كه بر اساس برخي ديدگاه ها اين اعتقاد وجود دارد كه اگر عربستان فضا را مناسب ببيند و در شرايطي كه ضعفي در رويكردهاي منطقه اي ايران مشاهده كند بار ديگر به سياست ها منطقه اي ضد ايراني خود بازخواهد گشت اما در حال حاضر چاره اي جز نزديكي به ايران ندارد.