شاهد توحيدي
اثر تاريخي- پژوهشي «نهضت جنگل به روايت تصوير» از جمله آثاري است كه از سوي مركز بازشناسي نهضت جنگل، تاكنون در دو نوبت نشر يافته و روانه بازار نشر شده است. اين مركز سال‌ها قبل توسط محمدحسن اصغرنيا تأسيس شد تا در راستاي احياي نام و مجاهدات ميرزاكوچك خان جنگلي و نهضت جنگل، به فعاليت‌هاي فرهنگي بپردازد. اصغرنيا در مقدمه اثري كه از آن سخن مي‌رود، درباره چگونگي تأسيس اين مركز آورده است:«از سال‌ها پيش منتظر فرصتي بودم تا حداقل دينم را با بضاعت اندك و مدد‌ياوران دريا‌دل نسبت به مهاجر عاشق، ميرزاي كوچك، يونس جنگلي، سردار سر به دار ادا كنم، تا اينكه در سال 1268 به بهانه بزرگداشت او به دعوت جمعي از دوستان به فومن رفتم و در نشست همدلان گفتار كوتاهي داشتم كه در كتاب ميرزا كوچك جنگلي به وسيله اداره فرهنگ و ارشاد اسلامي استان گيلان در آذرماه 1368 به چاپ رسيده است. از آنجايي كه معمولاً حوادث تاريخي را پس از 50 سال مي‌توان منصفانه به قضاوت نشست پيشنهاد كردم به منظور بازشناسي نهضت جنگل تأسيس مركزي كه به دور از تعصب، نه خوشبختانه و نه بدبينانه بلكه واقع‌بينانه اين كار را انجام دهد، ضروري است.
بحمدالله اين توفيق به دست آمد كه با ياراني همدل و ياوراني همسو مركز بازشناسي نهضت جنگل اعلام موجوديت نمايد و نشست‌هايي را در دانشگاه‌ها و مراكز علم و انديشه مثل انجمن آثار مفاخر برگزار كند. با همكاري سازمان اسناد ملي ايران ويژه‌نامه نهضت جنگل را در پاييز سال 1380 در شماره 43 گنجينه اسناد به چاپ رسانديم و آمادگي خود را جهت برگزاري همايش‌هاي علمي و نمايشگاه‌هاي اسنادي اعلام نموديم. در سال 1381 همايشي به همت شوراي شهر رشت در دانشگاه گيلان، سالن استاد شهيد مطهري برگزار گرديد و نمايشگاه اسناد در مجتمع خاتم‌الانبيا فرهنگ و ارشاد اسلامي برگزار گرديد و همچنين در دانشگاه علوم پزشكي گيلان و به همت دانشجويان و دفتر فرهنگي دانشگاه شهيد بهشتي تهران درباره رهبر نهضت جنگل نشستي دانشجويي با ايجاد نمايشگاه گيلان‌شناسي در سال 1383 برگزار گرديد.»
اصغرنيا در بخش ديگري از مقدمه خويش بر اين اثر، به رويكردها و اهداف پژوهشي - فرهنگي اين مركز نيز اشاره كرده و مي‌نويسد: «مركز بازشناسي نهضت جنگل بررسي مستند و علمي علل و عوامل، اهداف، رويكردها و آسيب‌شناسي قيام جنگل را هدف خود قرار داده است. به اين منظور اهتمام اين مركز بيشتر بر معرفي و انتشار اسناد و مداركي كه تازه به دست آمده و منتشر نشده است و تاكنون مجموعه‌هاي منحصر به فردي در اين زمينه از مأخذ داخلي و خارجي گردآوري كرده كه برخي از آنها در دست انتشار و برخي در مرحله پژوهش و تدوين مي‌باشد. اين مجموعه بر خود لازم مي‌داند كه براي شناخت هويت اسلامي، ملي و فرهنگي ملت ايران و حراست از آن در مقابل آفت‌ها و آسيب‌ها، به دور از هرگونه تعصب و غرض‌ورزي و با تكيه بر اسناد و مدارك بايد به غور و بررسي جنبش‌ها و حركت‌هاي اجتماعي بپردازد. بدون‌ترديد از ميان حركت‌هاي انقلابي و اصيل مردم مبارز در اين مرز و بوم، نهضت جنگل يكي از درخشان‌ترين و پر افتخارترين آنهاست. اعضاي اين مركز بر اين باورند كه هنوز حقايق بسيار مهمي درباره حركت‌ها و نهضت‌هاي انقلابي اسلامي مردم كشورمان عليه استبداد و استعمار، ناگفته باقي مانده و بر سينه تاريخ اين مرز و بوم سنگيني مي‌كند.
رهبر اين نهضت، ميرزا كوچك خان جنگلي كه براي پي‌ريزي شالوده نهضت، به تنهايي رهسپار گيلان شده بود بعد از مدت كمي با پيوستن افراد مؤمن و از خود گذشته شور و شوقي پيدا مي‌كند و براي استقلال كشور و نجات آن از شر بيگانگان هفت سال متمادي و در شرايط بسيار دشوار با دشمنان خارجي روس و انگلستان، عامل دست‌نشانده رضاخان ميرپنج، جاسوسان چندجانبه و مالكان و سرمايه‌داران بزرگ رو در رو مي‌جنگد و سر را فداي قدم حضرت دوست مي‌كند و همچون امام حسين (ع) با يزيد زمان نبرد مي‌كند و شهد شهادت مي‌نوشد و در جنگل عشق شوري بر پا مي‌كند. تاكنون كتاب «مدخلي بر بازشناسي نهضت جنگل» نوشته استاد سيد جعفر مهرداد و «سردار فبيله شقايق» مجموعه شعري كه آقاي بهمن صالحي گردآورده‌اند و كتاب «مداخلات شوروي در نهضت جنگل» نوشته مويسي پرستيس روسي كه از روي متن انگليسي به فارسي به وسيله آقاي كياني برگردانده و «بلشويك‌ها در گيلان» كه توسط استاد مهرداد از فرانسه به فارسي برگردانده شده، چاپ شده است.
بي‌جهت نيست كه امروزه پس از 84 سال كه از شهادت كوچك جنگلي مي‌گذرد باز هم زمزمه‌هاي آزاديخواهان به ويژه شاعران دلسوخته در نواهاي شهري و روستايي در سوگ آن سردار دلاور به گوش مي‌رسد. در صحنه فرهنگ و هنر و ادبيات، شاهد هنرنمايي شاعران، نقاشان و عكاسان در اين باره هستيم. هنوز هم سروده‌هاي حماسي و شور‌انگيز مردم حق‌شناس اين مرز و بوم در تحسين و تكريم آن قهرمان دوران و يارانش شنيده مي‌شود كه اشعار زير به خوبي بيانگر اين موضوع است.
ضمناً اثر نهضت جنگل به روايت تصوير كه پيش روي شماست، مقدمه‌اي است تا براي هشتاد و پنجمين سالگرد شهادت سردار جنگل، داستان‌نويسان براي كودكان، فيلمسازان براي ملت بزرگ ايران، عكاسان، طراحان، خوشنويسان، مورخان و پژوهشگران كارهاي جديدي را در اذهان تاريخ ثبت و ضبط نمايند.»
رئيس مركز بازشناسي نهضت جنگل در واپسين بخش از مقدمه خويش بر اين اثر به معرفي «نهضت جنگل به روايت تصوير» پرداخته و درباره آن آورده است: «مجموعه نهضت جنگل به روايت تصوير» كه شامل برخي اسناد تازه به دست آمده و معرفي برخي كتاب‌هايي است كه در بازشناسي نهضت جنگل مفيد فايده خواهد بود به همت دوستان عزيزي همچون استادان جعفر خمامي‌زاده، دكتر كيانوش كياني، دكتر عباس خامه‌يار، سيد جعفر مهرداد، قاسم تبريزي، فتح‌الله كشاورز، دكتر عنايت‌الله رضا، فريدون نوزاد، مهندس ربرت واهانيان، مصطفي مهديزاده، جمشيد ياري شيرمرد، ناصر نوايي، دكتر محمدعلي آقايي، سيدمحمدتقي ميرابوالقاسمي، حسن‌خواه، پور‌عيسي، پورمحمد، مجتبي و مرتضي اصغرنيا منتشر مي‌شود.
از همه ياوران ميرزا مي‌خواهيم كه براي بزرگداشت هشتاد و پنجمين سال شهادت او هرگونه سند، مدرك، عكس، نوشته، شعر و سخني ديدند برايمان بفرستند و دانشجويان و طلاب اگر تحقيقي و پايان‌نامه‌اي در زمينه تاريخ معاصر به ويژه نهضت جنگل دارند مركز را مطلع سازند. اميد است كتاب بعدي با عنوان نهضت جنگل در آيينه فرهنگ و ادبيات را منتشر كنيم.»
