كسري محمديان
كودك مضطرب و نگران از اينكه پدر و مادرش موضوع را متوجه شوند هر روز بيشتر از روز قبل در خود فرو ميرفت و گوشهگير ميشد. چند وقتي بود در بازي آنلايني كه انجام ميداد با غريبه آنلايني آشنا شده بود كه با او در تالار گفتمان اين بازي، چت ميكرد. او ابتدا تصور ميكرد فردي كه با او چت ميكند مثل خود او يك كودك است ولي بعد از گذشت مدتي متوجه شد كه او يك بزرگسال است. غريبه آنلاين در بين صحبتهايش از واژههايي استفاده ميكرد كه در او حس بد همراه با ترس را ايجاد مينمود. براي او عكسهايي ميفرستاد كه او را شرمگين ميكرد. تهديدش كرده بود كه حق ندارد كسي را در جريان اين گفتوگوها قرار دهد، در غير اينصورت او را در مسير مدرسه به خانه كه ميداند كجاست، ميدزدد. والدين كودك وقتي متوجه رنگپريدگي و اضطراب كودكشان شدند از طرق مختلف تلاش كردند تا علت را جويا شوند. در نهايت با دادن اطمينان و حس امنيت به كودك خود دليل تمام احوالات بد فرزندشان را متوجه شدند و مراتب را به مقامات انتظامي اطلاع داده و از آنها كمك خواستند. اين اتفاق و هزاران اتفاق مشابه به ما هشدار ميدهد كه بايد از فرزندانمان در برابر غريبههاي آنلاين مراقبت كنيم.
تيغ دو دم اينترنت
تكنولوژيهاي ارتباطي و اينترنت و پيشرفتهاي هر روزه آن و همچنين تغيير سبك زندگي، وابستگي بسياري را به ابزارهاي ارتباطي نوين در بين افراد جامعه ايجاد كرده است. امروزه بسياري از فعاليتهاي روزمره مردم از طريق اينترنت به دليل راحتي و در دسترس بودن آن انجام ميشود. از خريدهاي اينترنتي تا به اشتراك گذاشتن تصاوير و عكسهاي شخصي در صفحات شبكههاي اجتماعي و همچنين پيدا كردن دوستان قديمي و راهاندازي گروههاي مختلف دوستي و چت كردن با يكديگر همگي از دستاوردهاي اينترنت است. اينترنت راههاي ارتباطي در جامعه را بسيار سهل و آسان كرده است و با پيشرفت كشورها در ارائه خدمات هرچه بهتر اينترنت به افراد جامعه، دسترسي آن را براي همگان نيز راحتتر كردهاند. با وجود فوايد بيشمار، فرصتها و راحتيها، خطرات اينترنت به صورت فزايندهاي در حال افزايش بوده و هر روز خطرات جديدي بروز پيدا ميكنند.
در واقع اينترنت به همان ميزان كه فوايد بسيار دارد به همان ميزان هم خطرآفرين و بسيار تهديدكننده براي تمام افراد در تمام سنين، به خصوص سنين كودكي و نوجواني است. اينترنت به معناي واقعي مصداق يك تيغ دو دم است.
هميشه تصور ميشود كه خطر و حادثه به صورت فيزيكي و قابل لمس براي عزيزان ما اتفاق ميافتد. درحاليكه آزار و اذيتهاي بسياري از طريق اينترنت صورت ميگيرد. بايد گفت كه آزار و خشونتهاي سايبري بيشتر از هر روز كودك و نوجوان ما را تهديد ميكند. دسترسي آسان به اينترنت ميتواند اين امكان ناخوشايند را براي فرزندمان ايجاد كند كه مثل هزاران هزار فرد ديگر در جهان در معرض مفاهيم و محتواي خطرناك در فضاي مجازي قرار بگيرد. سوءاستفادهها و آزارهاي جنسي و روحي بسياري از طريق شبكههاي اجتماعي انجام ميشودكه بعضاً ما از آن بيخبريم. يك عكس، پيام يا يك فيلم ميتواند عمدي يا غير عمدي دستكاري شود يا اصلاً به همان ترتيبي كه هست اما با هدف خاصي در يك صفحه مجازي منتشر شود و هزاران نفر از جمله فرزند ما به آن دسترسي پيدا كنند. اما بخش دردناك موضوع در اينجاست كه بسياري از قربانيان آزارها و سوءاستفادههاي اينترنتي كودكان هستند. اين سوءاستفادهها ميتواند شامل فريب كودكان، فروش مواد مخدر، كلاهبرداريهاي رايانهاي و... باشد. كودكان به خاطر زودباوري و كنجكاوي، سوژههاي مناسبي براي اينگونه افراد هستند. سوءاستفاده از كودكان ميتواند حتي به مزاحمت يا به آسيب جسمي آنان ختم گردد. به اين معني كه افراد سودجو پس از آشنايي با كودكان با آنان قرار ملاقاتهاي حضوري گذاشته و از كودكان و نوجوانان براي انجام كارهاي غير قانوني خود بهره ميبرند.
اين تصور كه سوءاستفاده از كودكان هميشه در اتاقهاي دربسته اتفاق ميافتد تصور بسيار غلطي است. فضاي مجازي نيز محل مناسبي براي وقوع اين اتفاق است. اغلب كودكاني كه قرباني تعرض جنسي هستند، هيچگونه اطلاعي در خصوص سوءاستفاده جنسي و نحوه مقابله با آن را ندارند. آنها در طولانيمدت مورد آزار قرار ميگيرند و تخمين زده ميشود ۶۰ تا ۸۰ درصد آنها هيچ گاه در اين مورد با كسي سخن نميگويند و خدمات تخصصي دريافت نميكنند. اين دسته از كودكان غالباً احساس شرم و گناه كرده و خود را در اين جريان مقصر ميدانند و اين موضوع باعث گزارش ندادن بسياري از موارد آزار و تعرض جنسي است. بروز اختلالات اضطرابي، افسردگي، اختلال در خوردن، انزوا و مشكلات ارتباطي در اين كودكان بسيار شايع است. اكثر كودكاني كه به نوعي مورد آزار جنسي قرار ميگيرند در بلندمدت با افت عملكرد در كارهاي خود مواجه ميشوند.
پيشگيري از طريق آموزش
در اين ميان اما ما والدين بايد بسيار آگاهانه با فرزندان خود عمل كنيم. نكته اول اينكه هيچ گاه نگوييم: «فرزند من از آن بچهها نيست كه... .» آن بچهها دقيقاً منظور چه نوع بچهاي است؟ هر كودك يا نوجواني ميتواند اشتباه كند يا در معرض يك خطر جدي ناخواسته قرار بگيرد. پس نسبت به فرزند خود واقعبين باشيم. نكته دوم اينكه، در عصر تكنولوژي و پرتاب ماهواره به فضا، كودك و نوجوان خود را نميتوانيم از نعمت اينترنت محروم كنيم. تبلت، موبايل و لپ تاپ را هم نميتوانيم از دسترس او دور نگهداريم، صرفاً به اين دليل كه نگران سلامت روح و روان او هستيم. پس محروم كردن راه صحيحي نيست و نتيجهاي غير از حريص كردن آنها ندارد. بهتر است با فرزندانمان رابطه صميمي و دوستانهاي داشته باشيم. حس اعتماد ايجاد شده بين ما و فرزندمان ميتواند راهگشاي بسياري از مشكلات پيش آمده باشد. با فرزندان خود در مورد سوءاستفادههاي اينترنتي صحبت كنيم و به آنها بگوييم در زماني كه با چنين مشكلاتي مواجه شدند، با ما در ميان بگذارند. براي آنها شرح دهيم كه سوءاستفاده اينترنتي يك مشكل رايج است، اين كار باعث ميشود كه او تصور نكند كه تنها شخص اوست كه دچار اشتباه شده است.
بايد بهطور محسوس و در مواردي نامحسوس شبكههاي اجتماعي كه فرزندمان در آن فعال است را كنترل و افرادي كه در گروههاي دوستان او قرار دارند را شناسايي كنيم. در اين باره بهتر است از نرمافزار كنترل و نظارت والدين استفاده كنيم. رفتار مناسب آنلاين را به فرزندان خود ياد دهيم و به آنها بياموزيم كه در ارتباط، انتشار و اشتراك بايد نكات اخلاقي را رعايت كنند. به آنها درباره غريبههاي آنلاين بسيار گوشزد كنيم. خطر در كمين فرزندانمان است، بيشتر از هميشه مراقبشان باشيم.