آيت‌الله سيدهادي خسروشاهي
دهمين جلد از مجموعه «اسناد نهضت اسلامي ايران» شامل اعلاميه‌ها، نامه‌ها، تلگرام‌ها، بيانيه‌ها و بعضي از مصاحبه‌هاي مراجع ثلاث قم آيات عظام سيدمحمدرضا گلپايگاني، سيدشهاب‌الدين مرعشي‌نجفي و سيدكاظم شريعتمداري، در دوران حوادث پر‌شتاب نهضت از آغاز تا پيروزي است. هدف از جمع‌آوري و نشر اسناد جلد دهم مجموعه، مانند مجلدات 9گانه پيشين، ثبت و ضبط اسناد اشخاصي است كه هر كدام در زمان خود به نحوي در تبيين اهداف و پيشبرد نهضت نقش داشتند. متأسفانه در زمان‌هاي پيشين و نه چندان دور، اسناد حركت‌ها و نهضت‌هاي عدالتخواهانه و ضد‌استعماري در ايران و عراق، به ويژه بخش مربوط به نقش مراجع و علماي بزرگوار كه پايه‌گذاران و خالقان اين نهضت‌ها بودند، به علت توجه نكردن معاصران و سهل‌انگاري مسئولان، جمع‌آوري و نگهداري نشد و به همين دليل، شايد بسياري از مكتوبات و اعلاميه‌هاي آنان، به تدريج به دست فراموشي سپرده شد و از بين رفت و اهداف اصلي آنان تبيين نشد.
به عنوان نمونه، در آخرين نهضت مردم مسلمان ايران كه نيم قرن پيش به رهبري و فداكاري مراجع و علماي بزرگ و نيروهاي مذهبي به پيروزي رسيد، باز به علت توجه نكردن دست‌اندركاران يا حتي مورخان معاصر، علاوه بر اينكه اسناد اصلي نهضت به تدريج مفقود شد، متأسفانه آنچه باقي مانده بود هم توسط بعضي از وقايع‌نگاران مغرض و به عبارت ديگر سوداگران با تاريخ، به شكل تحريف شده و با موضعگيرهاي روشن حزبي و جناحي، در اختيار نسل جوان ما قرار گرفت كه همگام با واقعيت‌ها و حقيقت‌ها نيست. در همين راستا مثلاً مي‌بينيم كه حدود 200 جلد كتاب درباره نهضت ملي شدن صنعت نفت و رهبري سياسي آن، در ايران و خارج از كشور، به زبان فارسي منتشر شده است، در حالي كه درباره رهبري معنوي- مذهبي نهضت كه در واقع رهبري سياسي نهضت بدون آن توان هيچ اقدامي را نداشت، تعداد آثار چاپ شده از تعداد انگشتان دو دست فراتر رفته است! بدين‌ترتيب و با عبرت‌گيري از تاريخ، هدف ما از آغاز اين بود كه اصل اسناد نهضت اسلامي ايران محفوظ بماند تا ميراث‌خواران حرفه‌اي ثمرات انقلاب‌ها، اين بار نتوانند خود را صاحب انقلاب و عامل اصلي پيروزي آن قلمداد كنند و اين امر متأسفانه با توجه به كتاب‌هاي بي‌شماري كه در داخل و خارج منتشر شده و مي‌شود هم اكنون در حال اجراست.... كه اهالي تاريخ و سياست لابد با كم و كيف آن آشنايي دارند و از محتواي آن كتاب‌ها هم آگاه هستند.
پس در واقع ثبت و ضبط اسناد نهضت اسلامي علاوه بر اينكه يك وظيفه ديني و ملي است، مي‌تواند براي يك تاريخ‌نگاري منصفانه و منطبق با واقعيات، به دور از تعصب، عناد، نا‌آگاهي و عدم‌اطلاع، بسترساز و راهگشا باشد و كساني را هم كه بخواهند تاريخ نهضت اسلامي - سپس انقلاب‌ـ را آنطور كه خود يا طبق سفارش! بنويسند، از اين تاريخ‌سازي و تحريف‌كاري باز دارد. در واقع و به عبارت ديگر، همان‌طور كه در مقدمه بعضي ديگر از مجلدات اين مجموعه اشاره كرده‌ام، هدف اينجانب از جمع‌آوري و نگهداري اين اسناد- با تلاشي نيم قرن- زمينه‌سازي منطقي براي نگارش يك تاريخ مستند درباره حوادث نيم‌قرن اخير به ويژه نهضت اسلامي ايران است... اما بيانيه‌ها، اعلاميه‌ها و سخنراني‌هاي مراجع و بزرگان علما، پس از پيروزي انقلاب اسلامي چون در اغلب مطبوعات و رسانه‌هاي كشور پخش و منتشر شده است، در اين مجموعه نخواهد آمد و علاقه‌مندان به اين بخش از اسناد تاريخ معاصر، مي‌توانند به منابع و مأخذ موجود در مراكز اسناد انقلاب مراجعه نمايند.
يادآوري اين نكته بي‌مناسبت نيست كه آماده‌سازي جلد دهم مدتي طول كشيد و در نتيجه چاپ و نشر كامل مجموعه 10 جلدي اسناد به تأخير افتاد كه به ياري حق هم‌اكنون اين تأخير جبران شد و مجموعه 10 جلدي اسناد تاريخي نهضت اسلامي ايران، در اختيار عموم قرار مي‌گيرد. اشاره به اين نكته هم ضروري است كه اين مجموعه، دو جلد ديگر- تكميلي - خواهد داشت كه شامل اعلاميه‌ها، تلگرام‌ها و نامه‌هاي مراجع عظام نجف‌اشرف، مشهد مقدس و علماي بزرگوار ديگر بلاد است كه ان‌شاء‌الله به زودي پس از آماده‌سازي، به عنوان جلد11 و12 منتشر خواهد شد.
بي‌ترديد اقدام فردي در تهيه اين مجموعه و چاپ و نشر و به ثمر رساندن نتيجه كوشش و تلاش پيگير نيم‌قرني، هرچقدر هم كه با دقت و وسواس لازم انجام گرفته باشد، نمي‌تواند كامل يا بي‌نقص پايان پذيرد و به همين دليل از همه دوستان و علاقه‌مندان، به ويژه اهالي تاريخ و صاحبنظران تاريخ معاصر، انتظار دارم با يادآوري‌هاي خود در رفع و جبران هر نوع نقص يا اضافه و تكرار احتمالي بكوشند و اگر از نامه يا اعلاميه يا تلگرامي اطلاع دارند كه در اين مجموعه نقل شده است، ياد‌آور شوند يا يك كپي از آن را براي ما ارسال دارند تا در چاپ بعدي يا در آخر دو جلد تكميلي، از آنها- با ذكر نام اهدا‌كننده سند يا نامه - استفاده كنيم. از دوستان و ياران مركز اسناد انقلاب اسلامي به ويژه مديريت محترم آن جناب حجت‌الاسلام‌والمسلمين روح‌الله حسينيان هم كه بدون «جناح‌بندي» به چاپ و نشر اين مجموعه اقدام و اهتمام ورزيدند، سپاسگزارم و اميدوارم خداوند اين عمل «نيك و حسنه» را از همه ما قبول فرمايد.
نكته آخر اينكه اين مجموعه شامل اسناد پيش از پيروزي انقلاب اسلامي است و محتواي آن بيانگر نظرات و رهنمود‌هاي مراجع عظام در آن برهه از زمان، درباره حوادث كشور است و موضعگيري‌هاي بعضاً متفاوت بعدي، در جمع‌آوري اسناد اين مجموعه ملحوظ نشده و ورود در آن، نياز به پژوهش و آسيب‌شناسي جريان و بررسي منصفانه و بيان حقايق دارد كه اميد است اهل انصاف، عدل و خرد به آن بپردازند!
