زهرا چيذري
قرار است وزارت بهداشت طرح «پذيرش دانشجوي پرستاري در بيمارستانها» را در 15 بيمارستان دولتي و خصوصي اجرا كند. طبق اين طرح بيش از هزار و 300 پرستار بدون تحصيلات آكادميك و صرفاً پس از انتخاب رشته در دفترچه كنكور جذب بيمارستانها خواهند شد؛ اين طرح مناقشهبرانگيز شده است.
«كمبود پرستار در كشور كاملاً جدى است و كمبود حداقل ١٠٠ هزار نفرى مطرح است كه در حال حاضر اكثر پرستاران در بخش دولتى با خواهش وزارت بهداشت اضافهكار اجبارى انجام مىدهند.» اين بخشي از سخنان قائم مقام وزير بهداشت درباره كمبود پرستار در كشور است. واقعيت كمبود پرستار يا مديريت نادرست منابع انساني در كشور اما اوضاع نامناسبي از پرستاري در بيمارستانهاي دولتي را به تصوير ميكشد به گونهاي كه گاهي اوقات براي يك بخش بيمارستان تنها دو پرستار وجود دارد و همين مسئله هم موجب شده تا يا همراهان بيمار به عنوان پرستار ناگزير باشند در كنار بيمارشان بمانند و از او پرستاري كنند يا در بيمارستان دولتي پرستار خصوصي استخدام كنند. اين در حالي است كه در برخي بيمارستانهاي دولتي كارتهايي براي تبليغ پرستار خصوصي توزيع ميشود.
بر اساس يافتههاي پژوهشي شوراي بينالمللي پرستاري، تعداد پرستار به بيمار در بخش عمومي در وضعيت مطلوب يك پرستار به چهار بيمار است و افزايش تعداد بيماران به شش نفر با احتمال ۱۴ درصد بيماران را در معرض خطر مرگ طي ۳۰ روز بعد از پذيرش قرار ميدهد و افزايش هشت بيمار در برابر چهار بيمار با افزايش حدود ۳۱ درصد مرگ و مير همراه است.
ميزان بالاتر پرسنل پرستاري باعث كاهش ميزان عفونتهاي ادراري، پنوموني، خونريزي دستگاه گوارش فوقاني و شوك در بيماران طبي و كمبود آنها سبب شكست در عمليات احيا و عفونت مجراي ادرار در بيماران جراحي ميشود. اما حتي در بيمارستانهاي خوب ايران اين نسبت فقط در آي سي يو پياده ميشود؛ در باقي بخشهاي بيمارستاني نسبت پرستار به بيمار يك به ۱۴ يا ۱۵ است به عنوان مثال بخش ۳۶ تخته را سه پرستار ميچرخانند.
اذعان وزير بهداشت به كمبود پرستار
وزير بهداشت درباره كمبود پرستار ميگويد: «در حال حاضر نسبت پرستار به تخت بيمارستاني در ايران و در بعضي از مراكز درماني كشور 6/0 و در مجموع 4/1 است كه اين رقم بسيار كم است. در حالي كه بايد به رقم بيش از دو نفر نيروي پرستاري به ازاي هر تخت بيمارستاني برسد. البته اين عدد در هر كشوري متفاوت است. براي مثال در ژاپن نسبت پرستار به تخت بيمارستاني ۱۴، در اروپا هشت و در كشورهاي منطقه مانند تركيه 3/2 است.» بنا به تأكيد وي در حال حاضر ۱۱۰ هزار نيرو در تمام بخشهاي حوزه سلامت داريم كه قراردادي هستند. به گفته هاشمي «نيازمند ۷۰ تا ۱۰۰ هزار پرستار جديد در مراكز درماني و بيمارستانهاي كشور هستيم.»
استخدام پرستار خصوصي از سوي بيمار
براي لمس بهتر اين كمبودها اما كافي است تا سري به بيمارستانها به خصوص بيمارستانهاي دولتي بزنيد. همراهان يكي از بيماران بيمارستان لقمان درباره وضعيت پرستاري در اين بيمارستان به خبرنگار ما ميگويد: رسيدگي چندان مناسبي در بيمارستان وجود ندارد، البته نيرو هم كم است. آنطور كه وي توضيح ميدهد كارت ويزيت پرستاران خصوصي در بين بيماران توزيع شده بود و آنها از آنجايي كه خودشان توانايي و شرايط حضور بالاي سر بيمارشان و مراقبت از وي را ندارند، براي اين منظور پرستار خصوصي استخدام كردهاند و شبي 150 هزار تومان هم بابت حضور پرستار خصوصي به عنوان همراه بيمارشان هزينه ميپردازند. به بخش جراحي مردان بيمارستان شهداي تجريش ميرويم. در گفتوگو با همراهان بيماران اين بيمارستان هم به وضعيت مشابهي ميرسيم. همراهان ميگويند كل بخش توسط دو پرستار ميچرخد و آنها مجبورند خودشان مانند يك پرستار بالاي سر بيمارشان باشند تا مبادا اتفاق بدي بيفتد.
تربيت پرستار با وجود 20 هزار فارغالتحصيل بيكار
«طرح تربيت پرستار بيمارستاني» اما تدبيري است كه وزارت بهداشت براي كمبود پرستار داشته است؛ طرحي مناقشهبرانگيز كه صداي اعتراض اين صنف را بلند كرده است. وزارت بهداشت امسال براي نخستين بار قرار است طرح «پذيرش دانشجوي پرستاري در بيمارستانها» را در 15 بيمارستان دولتي و خصوصي تهران اجرا كند. يعني حدود بيش از هزار و 300 پرستار بدون تحصيلات آكادميك و پس از انتخاب رشته در دفترچه كنكور جذب بيمارستانها خواهند شد. فعالان صنفي پرستاران اين طرح را نابودي پرستاري آكادميك ميدانند و ميگويند: در شرايطي كه تعداد زيادي از فارغالتحصيلان پرستاري بيكارند و رقم بالايي از پرستاران در بيمارستانهاي خصوصي و با شرايط نامناسب مشغول به كار هستند، طرح تربيت پرستار بيمارستاني به ضرر قطعي جامعه پرستاري است. اين فعالان در عين حال طرح تربيت پرستار بيمارستاني را در تعارض با ارائه خدمات بهداشتي و درماني با كيفيت به مردم ميدانند و نسبت به پايين آمدن سطح خدمات درماني در صورت اجراي اين طرح انتقاد كردند. 20 هزار فارغالتحصيل بيكار رشته پرستاري نشان ميدهد بر خلاف ادعاي وزارت بهداشت مشكل كمبود پرستار در تعداد فارغالتحصيلان نيست در مديريت نيروي انساني و استخدام آنهاست.
تصويري ديگر از بيعدالتي در سلامت
انگار تفاوت فقير و غني حتي به بيمارستانهاي دولتي هم راه يافته و تفاوت و تبعيض ميان پولدار و بيپول را در اينجا هم ميتوان مشاهده كرد. حالا در بيمارستانهاي دولتي هم پرستار خصوصي با دقت ويژه از بيمار پرستاري ميكند و در برابر اين رسيدگي ويژه، دستمزدي ويژه نيز ميگيرد. در گوشهاي ديگر بيماري خوابيده كه از تأمين هزينههاي بيمارستان هم ناتوان است، چه رسد به اينكه بخواهد هزينه همراه را بپردازد. پس بايد به اميد آن باشد كه پرستار بخش به او هم سري بزند و اين تصوير ناخوشايندي از عدالت در سلامت است كه سياستگذاران سلامت كشور را به چالش ميكشد.