مهدی پورصفا
بيانيه روزگذشته ترامپ عليه ايران در خصوص ضرورت آزادي برخي شهروندان دو تابعيتي دستگير شده در ايران شايد در بين حجم عظيمي از جنگ رواني نهادهاي مختلف امريكايي عليه ايران چندان به چشم نيايد، اما دقيقاً دست روي نقطه حساسي گذاشته كه هر روز بيشتر مورد توجه مراكز تصميم گير در هر دو كشور ايران و امريكا قرار مي‌گيرد.
با توجه به حجم دشمني بين ايران و امريكا طبيعي است كه نظام جمهوري اسلامي ايران از جمله اصلي‌ترين اهداف براي دستگاه‌هاي جاسوسي امريكا باشد. از آنجا كه امريكا فاقد سفارتخانه رسمي در تهران است و امكان استفاده از پوشش ديپلماتيك براي فعاليت عمليات اطلاعاتي امريكا در تهران وجود ندارد، استفاده از ساير پوشش‌ها را در دستور كار قرار داده است. در اين ميان ممكن است همكاري ساير سرويس‌هاي اطلاعاتي نيز بتواند تا حدودي نيازهاي امريكايي‌ها را برطرف كند، اما ريسك چنين اقدامي و به وجود آمدن تشنج‌هاي دو جانبه امكان استفاده از چنين امكاني را براي سرويس‌هاي جاسوسي امريكا كم رنگ مي‌كند. از اين رو بهترين راه براي تسهيل كسب اطلاعات از فضاي داخلي ايران گسترش حضور شهروندان دو تابعيتي است.
نبرد در جبهه جاسوسان
تعداد زيادي از افرادي كه در ايران به جرم جاسوسي براي امريكا دستگير شده اند، دو تابعيتي هستند كه در مؤسسات امريكايي فعال هستند، براي نمونه مي‌توان از دستگيري برخي از اعضاي خانواده نمازي در ايران به دليل جاسوسي براي امريكا اشاره كرد.
جيسون رضاييان، خبرنگار ايراني‌تبار نشريه واشنگتن پست نيز از جمله نمونه‌هايي است كه مي‌توان در اين باره ذكر كرد. استفاده از افراد دو تابعيتي داراي مزاياي فراواني است. دو تابعيتي‌ها به دليل حضور در جامعه ايراني با ابعاد مختلف رفتارهاي احتماعي ايرانيان آشنا هستند و نيازي به كسب تجربه از طريق اقامت بلند مدت در ايران ندارند. در كنار اين معمولاً دو تابعيتي‌ها پيشنهادهاي اغوا‌كننده‌اي در حوزه اقتصادي در اختيار دارند كه مي‌تواند براي برخي نهادها بسيار جذاب باشد. اين پيشنهادها اغلب در حوزه بانكي و سرمايه‌گذاري است، به عنوان مثال نمازي‌ها در ايران صاحب يك گروه مشاوره در امور سرمايه‌گذاري و جذب منابع انساني هستند.
چنين دستگيري‌هايي اتفاقي غيرمترقبه در روابط ايران و امريكا محسوب نمي‌شود، به عنوان مثال امريكايي‌ها نيز هر از گاهي تعدادي از شهروندان ايراني را به دلايل مختلف مورد پيگرد قرار مي‌دهند. چندي پيش دو نفر از شهروندان ايراني به بهانه حمله به سيستم‌هاي رايانه‌اي در ايالات متحده امريكا از سوي دادگستري امريكا مورد تعقيب قرار گرفتند. همچنين مشاور ايراني نمايندگي دائم ايران در سازمان ملل متحد چندي پيش از سوي دادستاني شهر نيويورك به جرم زير پا گذاشتن تحريم‌هاي ايران دستگير شد. آزادي متقابل يا مبادله برخي از شهروندان دو طرف كه توسط ايران و امريكا دستگير شده‌اند، راحت‌ترين راه براي حل اين مسئله بوده است. شايد يكي از آشكارترين نمونه‌هاي آن آزادي عطاردي استاد دانشگاه صنعتي شريف باشد كه به اتهام خريد برخي تجهيزات رايانه‌اي حساس توسط امريكايي‌ها دستگير شد و هم زمان دو جهانگرد امريكايي نيز كه به دليل ورود غيرقانوني به ايران دستگير شده بودند، نيز آزاد شدند. همچنين چندين نفر از شهروندان ايراني كه در امريكا دستگير شده بودند آزاد شدند يا مورد عفو قرار گرفتند. حالا سؤال اينجاست كه آيا باز هم چنين معامله‌اي قابل تكرار است يا نه؟
طعم تلخ معامله با ايران
به صورت حتم باز هم مي‌توان به چنين معامله‌اي فكر كرد، اما مشخص است كه دونالد ترامپ نمي‌تواند مجري آن باشد. يكي از مهم‌ترين محورهاي شعارهاي تبليغاتي ترامپ در زمان انتخابات رياست جمهوري اين كشور در سال گذشته معامله ايران و امريكا بود. تحويل بخشي از پول نقد به ايران مطلبي بود كه بارها از سوي ترامپ نقد شد. ترامپ قول داد كه چنين معامله‌اي هيچ گاه تكرار نمي‌شود اما بيانيه روز شنبه نشان داد كه نمي‌تواند هيچ راه ديگري را در مقابل ايران بيازمايد. در حقيقت اين بيانيه به نوعي براي نشان دادن اين حقيقت بود كه فشارهاي داخلي نيز در اين باره به شدت روي ترامپ افزايش يافته است. چندي پيش در رسانه‌هاي غربي گزارشي منتشر شد كه از ديدار برخي از وابستگان جاسوسان امريكايي با دونالد ترامپ خبر داده بود. در كنار اين گزارش‌ها حاكي از اين است كه دولت امريكا از دبير كل سازمان ملل متحد درخواست كرده درباره جاسوسان امريكايي دستگير شده در ايران پيامي به تهران برساند. تمام اين اخبار حاكي از اين است كه ترامپ مي‌داند كه براي آزادي جاسوسان خود در ايران نيازمند ارائه قيمتي در خور است، اما در حال حاضر به هيچ عنوان نمي‌تواند آن را به طرف ايراني ارائه كند.
به عنوان مثال عباس عراقچي، مذاكره‌كننده ارشد ايراني پس از مذاكرات وين تصريح كرد: همچون روال گذشته از فرصت ديدار با امريكايي‌ها استفاده كرديم و از بعد مسائل انساني به موضوع ايرانياني كه توسط امريكا در اين كشور يا در كشورهاي ديگر به اتهام واهي همچون دور زدن تحريم‌ها دستگير شده‌اند، پرداختيم. اخيراً افرادي جديد از ايرانيان در كشورهاي مختلف به درخواست امريكايي‌ها دستگير شده‌اند. اين موارد را منتقل و اعتراض كرديم و خواهان آزادي آنها شديم. اين سخنان عراقچي را مي‌توان تنها به عنوان نوعي چراغ سبز درباره امكان معامله در اين باره دانست. البته ترامپ مي‌داند كه به احتمال زياد ليست درخواست‌هاي طرف ايراني محدود به اين ليست نيست و وي بايد امتيازات بيشتري را روي ميز بگذارد. چنين مسئله‌اي مي‌تواند براي ترامپ بسيار تلخ باشد، اما براي آزاد كردن جاسوسان هيچ راهي جز تحمل اين تلخي وجود ندارد.
