نويسنده: آيدين عالميان
امروزه آدم‌ها روش‌هاي متنوعي براي سفر انتخاب مي‌كنند. برخي دوست دارند به تنهايي يا فقط همراه با خانواده خودشان به سفر بروند و كسي ديگر آنها را در سفر همراهي نكند. برخي دوست دارند با تورها و در جمع افراد زيادي كه آشنا يا غريبه‌اند به مسافرت بروند. اين افراد هم دو دسته‌اند: آدم‌هايي كه خانوادگي به سفرهاي اين شكلي مي‌روند و دسته ديگري كه همراه با دوستان و آشنايان در تورهاي مسافرتي ثبت نام مي‌كنند، اما هنوز در بين ما آدم‌هايي هستند كه مي‌خواهند به صورت پيكي - چند خانواده كنار هم با هزينه مشترك - به سفر بروند. مخصوصاً سفرهاي جاده‌اي كه در آن دو يا سه يا چهار خودرو كنار هم به مسافرت مي‌روند. تجربه‌اي كه از قديم در سنت زندگي ايراني‌ها وجود داشته و اگرچه در سال‌هاي گذشته كمرنگ شده اما همچنان در زندگي ايراني‌ها جاي خود را دارد و همه ما چه در گذشته و چه در حال اين نوع سفرها را امتحان كرده‌ايم. برخي از ما خاطرات بسيار خوب و برخي خاطرات نه چندان شيريني از اين سفرها داريم. اما به راستي تلخ و شيرين اين نوع سفرها چيست؟ ملزومات سفرهاي پيكي خانوادگي چيست؟ چه كنيم در اين سفرها به ما بيشتر خوش بگذرد و با حواشي كمتري همراه باشد؟
چقدر مي‌توانم با پسندهاي همسفرهايم كنار بيايم؟
وقتي ما در جمع چند نفره‌اي به سفر مي‌رويم آرام آرام آن حالت‌هاي اتوكشيده افراد كمرنگ و كمرنگ‌تر مي‌شود. از قديم گفته‌اند اگر مي‌خواهي كسي را بشناسي با او به سفر برو، چراكه شرايط سفر به گونه‌اي است كه شخصيت واقعي آدم‌ها به مرور لو مي‌رود و آنها خود واقعي‌شان را در مواجهه با شرايط مختلف و متنوع نشان مي‌دهند. برخلاف يك مهماني كنترل شده يكي دو ساعته كه تقريباً همه متغيرها در آن مهار شده‌اند سفر يعني مواجهه با متغيرهاي گوناگون پيش‌بيني ناشده، بنابراين افراد در اين نوع سفر در غربالي قرار مي‌گيرند و شخصيت و منش آنها بهتر محك مي‌خورد، بنابراين وقتي با يك جمع به مسافرت مي‌رويد اين انتظار كه آنها همان چهره و قيافه‌اي را داشته باشند كه مثلاً در مهماني‌ها يا تماس‌هاي كوتاه دارند بيهوده خواهد بود.
در واقع اگر من مي‌خواهم به يك سفر پيكي و فاميلي يا دوستانه قدم بگذارم خود را بايد آماده مواجهه با طرز فكرها و الگوهاي متنوع رفتاري كنم، بنابراين اگر من دوست دارم كه همه يكدست رفتار كنند، بهتر است كه به اينگونه سفرها نروم. اگر دوست دارم همه همان درجه هواي اتاقي كه من دوست دارم انتخاب كنند بهتر است از خير اين نوع سفر بگذرم. چون در اين سفر افرادي با شرايط سني و جنسيتي متنوعي كنار من خواهند بود كه اگر براي برخي از آنها هواي نسبتاً گرم‌تر مناسب است براي برخي ديگر هواي نسبتاً سردتر مناسب است. اگر براي برخي از آنها بازديد از اماكن تجاري و مراكز خريد مطلوب‌تر است براي برخي ديگر بازديد از موزه‌ها و اماكن تاريخي توجيه دارد. اگر كسي دوست دارد به رستوران‌هاي شيك و لاكچري برود ديگري دوست دارد رستوران‌هاي ارزان قيمت‌تر يا محلي يا خياباني را تجربه كند، بنابراين اگر شما شخصيتي داريد كه مي‌توانيد با خلق و خوهاي متنوع كنار بياييد و با پسندهاي جمع يك جا قرار بگيريد مي‌توانيد خاطره بهتري از اين نوع سفرها را براي خود و ديگران رقم بزنيد.
صندوق مشترك سفر و تمكن مالي اعضا
يكي از مهم‌ترين ملزومات سفرهاي پيكي و گروهي، گذشتن از تعارف و رودربايستي و ايجاد صندوق مشترك هزينه‌ها در همان ابتداي سفر است. پس اگر مي‌خواهيد به شما خوش بگذرد و كسي احساس زيان نكند، از همان ابتداي سفر مبلغي را به عنوان صندوق سفر كنار بگذاريد و كسي را از ميان خودتان كه دقيق‌تر و منضبط‌تر است به عنوان مسئول صندوق انتخاب كنيد. مبلغي كه به صندوق اختصاص مي‌دهيد نه بايد خيلي كم و نه بايد خيلي زياد باشد. البته كساني كه به اين نوع سفرها مي‌روند از همان ابتدا بايد مشخص كنند كه از سفر خود دنبال چه هستند؟ آيا مي‌خواهند در هتل‌هاي مجلل اقامت كنند يا نه مي‌توانند با مهمانپذيرها يا حتي چادرها هم كنار بيايند يا نه مي‌خواهند تركيبي از همه اينها را امتحان كنند؟ افراد چه برآوردي از هزينه‌هاي خود دارند؟ هر اندازه كه تمكن مالي كساني كه مي‌خواهند با هم به سفر پيكي بروند به هم نزديك باشد، در اين صورت حواشي كمتري به وجود خواهد آمد. چون به تجربه ديده شده اگر فاصله تمكن مالي افراد با هم زياد باشد دو نوع حاشيه به وجود خواهد آمد، يا آنهايي كه تمكن مالي كمتري دارند كوتاه مي‌آيند و با هزينه‌هاي زياد سفر موافقت مي‌كنند و به اين ترتيب نارضايتي در آنها به وجود مي‌آيد كه مثلاً براي يك سفر چند روزه مجبور شده‌اند نصف يا تمام حقوق ماهيانه خود را صرف يك سفر كنند و تجربه نشان داده كه اين نارضايتي هرچه به پايان سفر نزديك مي‌شويم بيشتر و علني‌تر مي‌شود يا افرادي كه تمكن مالي بالايي دارند كوتاه مي‌آيند و در نهايت به شرايطي راضي مي‌شوند كه از ديد آنها مناسب شخصيت و شأن آنها نيست. بنابراين در عين حال كه ضروري است افراد در يك سفر دسته جمعي با تساهل و مدارا رفتار كنند و صرفاً پسندهاي شخصي خود را وارد جمع نكنند در عين حال توصيه مي‌شود كساني كه با هم به سفرهاي پيكي مي‌روند در حد امكان از تمكن يا انتظارات مالي نزديك به هم برخوردار باشند يا در اين باره توافق داشته باشند.
شلوارك و دمپايي يا تجربه‌اي ناب؟
يكي از مهم‌ترين پيش‌زمينه و پيش‌شرط‌هاي سفرهاي پيكي فاميلي يا دوستانه در تقسيم مسئوليت‌ها و شرح وظايف افراد است. ممكن است افراد چنان به هماهنگي خوبي در اين زمينه با هم رسيده باشند كه طبق قراردادي نانوشته هر كسي بخشي از مسئوليت سفر را به عهده بگيرد. مثلاً مسئوليت خريد با يكي از افراد باشد، مسئوليت آماده كردن بساط درست كردن غذا در طبيعت با يكي ديگر از افراد، مسئوليت شناسايي جاهاي بكرتر با يكي ديگر، مسئوليت هماهنگي و رزرو اقامت با عضو ديگري از گروه. البته ممكن است افراد نقش‌هاي سيالي داشته باشند و اين طور نباشد كه وظايف كاملاً صفر و صدي باشد اما در عين حال اگر افرادي صرفاً نقش خود را در حد خور و خواب و گشت و گذار تعريف كنند و مسئوليتي را در اين باره عهده‌دار نشوند به احتمال زياد تنش در گروه ايجاد خواهد شد. معمولاً در اين نوع سفرها ديده شده كه افرادي از زير بار مسئوليت شانه خالي و تصور مي‌كنند كه سفر يعني شلوارك و دمپايي و خور و خواب، در حالي كه اتفاقاً سفر مي‌تواند به معناي تجربه‌هاي كاملاً تازه و كلاس آموزشي براي ياد گرفتن مهارت‌هاي جديد باشد.
از شب قبل براي فرداي مسافرت برنامه‌ريزي كنيد
مديريت زمان يكي ديگر از مهارت‌هايي است كه در سفرهاي گروهي بايد مورد توجه قرار گيرد. بدترين كار اين است كه برنامه‌ريزي سفرتان لحظه‌اي و آني و في‌البداهه باشد. تجربه نشان داده اينگونه تصميمات مركز و كانون تنش و جدال خواهد بود چون تصميمات پخته و چكش‌كاري شده نيستند بنابراين بهتر است قبل از سفر و در حين سفر - مثلاً فرض كنيد شما به يك سفر پنج روزه رفته‌ايد - مثلاً شب روز اول سفر در جمع بنشينيد و برنامه‌هاي فردا يعني روز دوم سفر را با هم مرور كنيد و اگر مي‌خواهيد اصلاحاتي در آن صورت بگيرد با جمع يك بار ديگر مرور كنيد، چون به تجربه ديده‌ايم كه نمي‌توان همه اتفاقات سفر را از همان آغاز پيش‌بيني كرد بنابراين شب روز قبل بهترين موعد براي گرفتن تصميمات براي فرادي آن روز است. اگر شما نقشه زماني مناسبي براي سفر داشته باشيد مطمئن باشيد كمتر دچار تنش خواهيد شد.
حق با اكثريت است به شرط احترام به تخصص‌ها
نكته مهم ديگر اين است كه اعضاي گرد هم آمده در يك سفر گروهي از مهارت‌ها و تخصص‌هاي يكساني برخوردار نيستند. اگر مثلاً كسي خوب بلد است چطور كباب كوبيده به سيخ بزند كه گوشت‌ها در آتش نريزد يا نسوزد در عوض كسي ديگر اطلاعات گسترده و به‌روزي درباره اماكن گردشگري دارد و هيچ گاه جاي اين دو نبايد با هم عوض شود. بنابراين در عين حال كه گروه بايد از نظرات جمع براي رسيدن به جمع‌بندي نهايي تصميمات سفر بهره ببرد اما از تخصص و مهارت افراد در جاي خود به نحو شايسته‌اي استفاده كند؛ يعني اگر كسي از ما درباره اماكن گردشگري اطلاعات دقيق‌تري دارد نبايد به بهانه اينكه حق با اكثريت است او به حاشيه رانده شود و نظرش در اقليت قرار گيرد.
حس خوب حمايت راننده‌ها در جاده
اگر سفر گروهي شما با وسايل حمل و نقل عمومي صورت مي‌گيرد يعني شما با اتوبوس يا قطار يا هواپيما مسافرت مي‌كنيد اين نوع سفر شما مزيت‌ها و معايبي خواهد داشت. مزيت اينگونه سفرها اين است كه شما نگران جاي پمپ بنزين‌ها، پنچري و خرابي ماشين، عقب و جلو افتادن خودروها و نظاير آن نخواهيد بود اما البته همين وسايل هم حواشي خود را خواهند داشت مثل تأخير پرواز يا محدوديت‌هاي ديگر. في المثل اگر شما بچه كوچك داريد و با اتوبوس به مسافرت مي‌رويد ديگر دست خودتان نيست كه اتوبوس را در هر نقطه‌اي متوقف كنيد يا اينكه مثلاً از يك جايي خوشتان آمد به اتوبوس بگوييد نگه دارد. خوبي مسافرت‌هاي گروهي با خودروهاي شخصي در اين است كه كنترل مسير سفر عملاً با خودتان است.
اگرچه محدوديت‌هايي در اين باره وجود دارد، مثلاً يكي از راننده‌ها ديد در شب خوبي ندارد و نمي‌تواند شب رانندگي كند يا فرض كنيد عقب و جلو افتادن خودروها كه مي‌تواند مركز تنش و درگيري شود، بنابراين بهتر است موقع سفر همه اين موارد بررسي شود تا با چالش كمتري مواجه شوند. مثلاً اگر راننده‌اي مهارت كمتري دارد از طرف اعضا با بيشترين حمايت مواجه شود بدون آن كه قصد به رخ كشيدن مهارت رانندگي خود را داشته باشند. فرض كنيد اگر او عادت ندارد كه با سرعت زيادي رانندگي كند كمي زودتر از اعضا راه بيفتد يا نه اعضا موافقت كنند كه سرعت خودروهايشان را پايين‌تر بياورند. در هر صورت سفرهاي گروهي اگر حس خوب حمايت گروه از همديگر را نداشته باشد به تدريج اعضا را وارد حاشيه خواهد كرد. اعضا اين حس حاميانه را بايد به همديگر بدهند كه اگر كسي جلوتر حركت مي‌كند حواسش به ديگران است. اگرچه امروز با وجود ضريب نفوذ بالاي تلفن همراه كنترل كردن‌هاي اين شكلي بسيار راحت‌تر از گذشته شده است و افراد با يك تماس مي‌توانند از مكان همديگر مطلع شوند.
بازي دسته جمعي، مفرح‌ترين بخش سفرهاي گروهي
تجربه نگارنده نشان داده بازي‌ها يكي از مفرح‌ترين بخش سفرهاي گروهي هستند. ضرورتي ندارد كه همه اعضا در يك بازي خاص مشاركت كنند بنابراين بچه‌ها مي‌توانند بازي خودشان را دنبال كنند و بزرگسالان در بازي ديگري شركت كنند اما همين كه وقت‌هاي قابل توجهي از سفر به بازي‌هاي مفرح بگذرد خستگي را از تن شما بيرون خواهد كشيد، به شرط اينكه همه بازي را به چشم بازي ببينند و آن قدر جدي نشوند كه كار دوباره به حاشيه كشيده شود. بنابراين بهتر است قبل از سفر درباره وسيله‌هاي بازي هم تصميمي گرفته شود و همه چيز به دقيقه 90 سپرده نشود چون تجربه نشان داده كه معمولاً تهيه وسايل ورزشي و بازي در سفر با دو چالش گران بودن و استاندارد نبودن همراه است، بنابراين اگر مثلاً اهل بازي بدمينتون هستيد بهتر است كه راكت‌هاي خودتان را از خانه برداريد تا اينكه مجبور باشيد در سفر راكت‌هايي با كيفيت پايين تهيه كنيد يا از خير اين بازي مفرح بگذريد.
