زهره كهندل
شايد شما هم جزو آن دسته از افرادي باشيد كه معتقدند تلويزيون جاي بحث‌هاي تخصصي نيست چون حوصله مخاطب سر مي‌رود و اين با ماهيت اين جعبه جادو كه وظيفه سرگرمي دارد در تناقض است اما بايد گفت امروز رسانه‌ها، جايگاه ويژه‌اي در آموزش و اطلاع‌رساني پيدا كرده‌اند و البته اين امر بايد با عنصر سرگرمي نيز در هم بياميزد تا بتواند مخاطب را پاي گيرنده‌ها، نگه دارد. شبكه چهار بنا به مأموريتي كه برايش تعريف شده و انتظار مي‌رود كه مخاطبانش، يك پله از سطح عموم جامعه بالاتر بوده و قشر فرهيخته و انديشمند را مد نظر دارد، برنامه‌هاي خود را با رسالت دانشگاهي تعريف كرده است. در ميان برنامه‌هاي تخصصي و انديشه‌محور اين شبكه، پخش برنامه شبانگاهي «راز» از ماه مبارك رمضان آغاز شده است. سري جديد مجموعه «راز»، كاري از گروه اجتماعي شبكه چهار است كه با اجراي «نادر طالب‌زاده» در ايام ماه مبارك رمضان، هرشب ساعت 23 به صورت زنده به مدت يك ساعت روي آنتن رفت. هفت سري از برنامه تلويزيوني «راز» ساخته شده است و سري‌سازي در يك مجموعه تلويزيوني به معناي دستيابي نسبي آن به اهدافش است. اين برنامه كه در سري جديد خود به تهيه‌كنندگي «محمدرضا محمدي نجات» در قاب نگاه مخاطبان جا مي‌گيرد، قرار است در سري جديد موضوعات مرتبط با جنگ نرم و گفتمان انقلاب اسلامي با حضور كارشناسان مورد بررسي قرار گيرد. جذابيت موضوعات و مهمانان در عرصه‌هاي مختلف كه حرفي نو داشتند از جدي‌ترين مؤلفه‌هاي موفقيت مجموعه «راز» در سال‌هاي گذشته بوده كه در سري جديد اين برنامه هم همين اصول حفظ و البته تقويت شده است.
«ولنگاري فرهنگي در معماري شهري» موضوع يكي از برنامه‌هاي راز بود كه «مهدي چمران» رئيس شوراي شهر تهران به پرسش‌هايي درباره تضييع حقوق شهروندي در ساخت و سازها و هويت معماري ايراني اسلامي در پايتخت پاسخ داد. او توضيح داد كه در برنامه چهارم و پنجم توسعه مشخص شده بود هويت معماري توسط وزارت مسكن و شهرسازي تدوين شود اما چون بخشي از هويت معماري، هنري است چندان در قواعد قانوني نمي‌گنجد. او به دفاع از عملكردش در شورا هم اشاره داشت كه كارهايي در شهرداري انجام شده تا به نما و ظاهر ساختمان‌ها توجه شود اما بايد روي سيستم آموزشي كار شود.
پرسش‌هاي چالشي و نه قالبي
از آنجا كه در برنامه‌هاي گفت‌وگومحور، مجري نقش مهمي در پيشبرد برنامه دارد، نادر طالب‌زاده سعي مي‌كرد با پرسش‌هاي چالشي و نه قالبي، فرصتي را براي انديشيدن و درگير شدن با موضوع به مخاطب بدهد. اين پرسش‌ها ممكن است در ذهن بسياري از ما شكل بگيرد كه الگوي شهر اسلامي كجاست؟ معماران نابغه ما كجا هستند؟ يك گردشگر را كجا مي‌توان برد تا روح معماري ايراني را به او نشان داد؟ و اين پاسخ‌ها ذهنمان را درگير كند كه معماري، هم دانش است، هم هنر و هم عشق. . . اين عشق در معماري بسيار مهم است، در واقع تقليد از غرب ما را منحرف كرد، اوج معماري ما در دوران صفويه بود و بعد از آن، اين اوج را نگه نداشتيم و در معماري امروز ناچاريم كه به آن اوج برگرديم تا هويت خودمان را حفظ كنيم چون بخشي از سبك زندگي اسلامي، هويت معماري است.
اين بحث‌ها حتماً من و شما را به فكر وا مي‌دارد كه چرا خانه‌هاي غيرمقاوم و مغاير با فرهنگ و هويت ما ساخته مي‌شود؟ خانه‌هايي كه ديد بسياري به بيرون دارد، آن اندروني‌هاي گذشته كجاست؟ وقتي فرزندي در اين خانه‌هاي باز و اُپن بزرگ مي‌شود چطور مي‌توان حجاب و حريم شخصي را به او فهماند؟ در واقع كارهاي سر هم بندي و خانه‌هايي ضعيف، هويت معماري ما را نشانه رفته است، براي همين نماي رومي و لوكس ساختماني مشتري پيدا كرده چون اين سليقه به مردم تحميل شده است. قطعاً اين دست از برنامه‌ها كه هويتي آگاهي‌بخش دارند مي‌توانند مردم را نسبت به ميراث گرانسنگ هويتي خود آشنا كرده و سليقه آنان را اصلاح كنند. اينجا نقش رسانه، شكل ملموسي پيدا مي‌كند.
البته اين سؤالات و چالش‌ها در حالي مطرح شد كه در دكور برنامه «راز» كمتر نشانه‌اي از معماري ايراني- اسلامي ديده مي‌شد؛ دكوري با رنگ غالب آبي و طرح‌هاي هندسي خشك كه البته ممكن است براي يك برنامه گفت‌وگومحور، ايراد نباشد اما حُسن هم محسوب نمي‌شود. يادآور مي‌شود برنامه «راز» در گروه اجتماعي شبكه چهار سيما تهيه و توليد شده است.
