زهرا افكاري شهرستاني*
انسان موجودي كمالگرا است و گرايش به سمت بهتر بودن و خوب جلوه دادن دارد و از ديرباز به دنبال زيبايي بوده و براي زيبا به نظر آمدن تلاشهاي بسياري داشته تا خود را متمايز از ديگران نشان دهد. توجه به معيارهاي اجتماعي و شكلگيري الگوهاي تقليدي ضرورت توجه افراطي به اندام و تصوير بدن را ايجاد كرده است و افراد سعي بر آن دارند همانند الگوهاي انتخابي هنرپيشگان و ستارگان زيبا به نظر برسند و افراد مختلف را به سمت خود جذب كنند، همين علت سبب ميشود براي همسو شدن با الگوهاي شخصيتي و ظاهري خود گرايش بيشتري به جراحيهاي زيبايي و پوششهاي متمايز با همسالان خود پيدا كنند تا بر اساس آن محبوبيت اجتماعي بيابند و توسط گروههاي همسالان و جامعه طرد نشوند. همين سبب شده است كه زيبايي به عنوان معياري براي قضاوت و پيشداوري و حتي برداشتهاي سوگيرانه افراد نسبت به يكديگر شود و افراد را بر حسب نوع پوششي كه دارند فردي مدرن يا سنتي محض بدانند. در برخي موارد نيز توجه به زيبايي ظاهري، افراد را از جنبههاي مذهبي و اصول اعتقادي كه توجه به رشد دروني و شايستگي افراد به عنوان مقياس برتري نسبت به ديگر ميباشد دور كرده است و افراد زيبايي خود را به صورت افراطي خارج از بستر خانواده به نمايش گذاشتهاند و از برخي اصول فاصله گرفتهاند، يعني به جاي رشد انگيزههاي دروني توسط انگيزهها و مشوقهاي بيروني تقويت شدهاند و گاه به نوعي خوددرماندگي در صورت نرسيدن به ايدهآل مطلوب خود ميرسند يعني به جاي رشد خودپنداره و رشد الگوهاي اخلاقي سعي در رشد ويژگيهاي ظاهري خود دارند.
پژوهشهاي مختلف حاكي است كه توجه افراطي به بدن و چاقي يا لاغري زمينهساز اختلال شخصيت و كاهش خودپنداره (تصور مثبت نسبت به خود) و كاهش عزت نفس ميشود، زيرا افراد در صورت عدم تأييد توسط گروههاي ارتباطي خود احساس طردشدگي پيدا ميكند و خلأ دروني بيشتري نسبت به افرادي كه سعي در رشد توأمان انگيزههاي دروني و بيروني با هم دارند احساس ميكنند. رابينسون در مقاله «تصوير بدن» مطرح كرده است: «افراد بايد از خود اين سؤال را بپرسند آيا اگر من چاق يا لاغر هستم از بدني با سلامت كافي برخوردار هستم يا نه؟ آيا ارتباطات محدودتري به دليل وضعيت بدني خود دارم؟ آيا از محبوبيت كمتري نسبت به ساير افراد برخوردار هستم؟ آيا از سلامت روان دروني و بيروني برخوردار هستم؟»
در واقع توجه به بدن و گرفتن رژيمهاي لاغري و چاقي در صورتي كه با هدف حفظ يا بهبود بهينه زيستن و رشد سلامت روان و حتي اثربخشي مطلوب بر سبك زندگي فرد باشد ميتواند به عنوان راهكارهاي مديريت بدن مورد توجه قرار گيرد وليكن توجه افراطي به بدن و معطوف شدن به ويژگي ظاهري ميتواند اختلال شخصيت - پرخوري و كمخوري عصبي - كاهش عزت نفس و درماندگي نسبت به خود را به همراه داشته باشد.
پس بياييم در كنار توجه به زيبايي ظاهري خود به بهبود سلامت روان و پذيرش خود به همان صورت كه هستيم توجه بيشتري داشته باشيم و هر روز با اين اميد روز خود را آغاز كنيم كه من فرد زيبايي هستم و خودم را با تمام ويژگيهايي كه دارم دوست ميدارم.
* روانشناس