نویسنده: فرزين ماندگار
تعزيه هنري است كه بيش از ايرانيان، پژوهشگران خارجي در شرح مختصات و ويژگي‌هاي نمايشي آن سخن رانده‌اند؛ هنري كه همواره در جامعه ايران مهجور و غريب بوده است. الكساندر خچكو، يكي از پژوهشگران تعزيه درباره اين هنر نمايش ايراني مي‌گويد: «ايرانيان با شركت در تعزيه خشت‌هايي را مي‌خرند تا آخرت خود را با آنها بنا كنند.»
روز گذشته در مجلس شهادت حضرت علي (ع) به روايت تعزيه و شبيه‌خواني، اردشير صالح‌پور نويسنده و پژوهشگر اين عرصه تعزيه را سامان يافته‌ترين و كامل‌ترين شكل هنر ملي و سنتي و آييني ايراني‌ها دانست و گفت: «هنر كامل، هنري است كه داراي شعر، موسيقي، داستان و آواز باشد و همه اين مؤلفه‌ها در تعزيه وجود دارد.»
وي كه دكتراي تخصصي پژوهش هنر و هنرهاي نمايشي دارد در اين مراسم گفت: «تعلق ملي ايرانيان به ذوق و هنر در يكي از زيباترين اشكال نمايشي خود، تجلي زيباشناسانه‌اي پيدا كرده است كه باعث مباهات و افتخار همه ايرانيان مسلماني است كه همواره آرزوها، فرهنگ، دين و ديانت را با شكلي زيباشناسانه بروز مي‌دهند.» صالح‌پور تعزيه را هنر ملي ايرانيان دانست و گفت: «برگزاركننده‌هاي اين مجلس در رويكردي نوين تلاش دارند در كنار نمايش ابزار، اشيا و ابنيه و آثار در موزه‌ها و مكان‌هاي تاريخي، تجلي‌هاي ذوقي و فرهنگ معنوي و ناملموس را نيز در اين مكان‌ها به نمايش گذارند. اگر هنر اسطوره‌اي يونان تلاش مي‌كند با اساطير خودش، مذهب و دين و آيينش را ابراز كند، ايرانيان شيعه و مسلمان از دوران صفويه تلاش كرده‌اند با كمك هنر و فرهنگ، اشكال مختلفي از اين تجلي‌ها را در سطوح مختلف ابراز كنند.»
وي يگانه نمايش هنر جهان اسلام را شبيه‌خواني عنوان كرده و گفته: «خوشبختانه اين هنر به‌عنوان ميراث بشري ثبت شده است و ما بايد به تعزيه نه تنها به عنوان هنري ايراني بلكه به عنوان هنري بشري توجه كنيم.» اين پژوهشگر با اشاره به تفاوت‌هاي موجود در نسخ تعزيه و شبيه‌خواني در اقليم‌هاي مختلف به رغم واحد بودن موضوع، از وجود ۱۱۰۰ نسخه از مجالس شبيه‌خواني در موزه واتيكان ايتاليا خبر داد. تعزيه در ايران باستان ريشه دارد، اين هنر در دوران صفويه انسجام و در دوران زنديه تجلي پيدا كرد و اوج شكوفايي آن در تكيه دولت، ضلع جنوبي كاخ گلستان و دوران قاجار بود.
