محمدصادق عابديني
سيدرضا صالحي اميري، وزير ارشاد در مراسم اختتاميه نمايشگاه بينالمللي قرآن كريم از منتفي شدن خروج آثار گنجينه موزه هنرهاي معاصر از ايران خبر داد. در چند ماه گذشته خبر خروج بخش اعظمي از آثار گنجينه هنرهاي معاصر ايران به منظور نمايش در آلمان و ايتاليا منتشر شد كه به دليل ابهامات گسترده درباره نحوه خروج و حضور در خارج از كشور كه احتمال عدم بازگشت آثار را قوي كرده بود، نگراني هنرمندان كشورمان را در پي داشت.
از سال گذشته با اعلام خبر برگزاري نمايشگاهي از آثار برگزيده موزه هنرهاي معاصر كه ارزش مادي آنها بيش از چند صد ميليون دلار ارزشگذاري شده بود، انتقادهاي زيادي را از سوي هنرمندان و علاقه مندان به هنرهاي تجسمي در پي داشت. اين اعتراضها حتي به تجمع مقابل موزه هنرهاي معاصر منجر شد. با وجود همه اعتراضها و اعلام نگرانيهاي كارشناسان و هنرمندان، مسئولان موزه هنرهاي معاصر ايران بر خروج اين آثار اصرار ميورزيدند.
موزه هنرهاي معاصر ايران گنجينه خاموشدر حاشيه خيابان كارگر و در گوشه انتهايي پارك لاله موزه هنرهاي معاصر تهران با وقار اما خاموش قرار گرفته است. كساني كه خبري از اين گنجينه ندارند شايد معماري خاص اين ساختمان برايشان جالب باشد، اما اهالي هنرهاي تجسمي و دوستداران آثار هنري ميدانند كه در قلب اين ساختمان زيبا چه گنجي خوابيده است. در زمان تجهيز موزه هنرهاي معاصر تيمي از سوي كشورمان براي خريد آثار هنرمندان برجسته جهان عازم اقصي نقاط دنيا ميشوند و با خريد و جمع آوري آثار نقاشان بنام جهان، مجموعهاي بينظير را گرد ميآورند كه در دنيا بيهمتاست. در اين گنجينه، آثار ارزشمندي از جنبشهاي مختلف هنري از جمله هيجاننمايي انتزاعي، پاپآرت، مينيماليسم، مفهومي و فوتورئاليسم وجود دارد. افتتاح اين موزه و جمع شدن آثار مهمي از هنرمندان تأثيرگذار هنر مدرن در اين مركز، نام ايران را كه پيش از آن در زمينه هنر مدرن در دنيا كمرنگ بود، بر سر زبانها انداخت. موزهاي كه امروز با تمام ارزشهاي والاي هنري و مادياش به يكي از پرحاشيهترين موزههاي ايران تبديل و اخبارش جنجالي و پربحث شده است.
از دو سال پيش بود كه خبر خروج 60 اثر از موزه هنرهاي معاصر تهران براي حضور در نمايشگاهي در آلمان و ايتاليا منتشر شد. روابط عمومي موزه هنرهاي معاصر اعلام كرد اين مجموعه داراي 30 اثر ايراني و 30 اثر خارجي است. در بين آثار خارجي كه قرار بود از ايران خارج شود، نام آثاري از هنرمنداني چون پابلو پيكاسو، خوان ميرو و اندي وارهول ديده ميشد.
از همان ابتداي اعلام خبر خروج اين آثار، چگونگي خروج و امكان عدم بازگشت اين گنجينه منحصر به فرد در ميان كارشناسان حوزه هنرهاي تجسمي نگرانيهايي را به وجود آورد. مديران موزه هنرهاي معاصر تهران مدعي بودند از محل خروج اين آثار براي نمايش در خارج از كشور 3 ميليون دلار درآمد براي موزه به دست خواهد آمد كه صرف هزينههاي تعمير و نگهداري موزه ميشود اما در مقابل هنرمندان نظر ديگري داشتند. معصومه مظفري، دبير انجمن نقاشان ايران، در واكنش به اين اظهارات گفت: چه تضميني وجود دارد آثار گنجينه موزه هنرهاي معاصر تهران سالم به ايران بازگردد و مصادره نشود؟ در اين رابطه نگرانيهايي وجود داشت كه جلسهاي هم براي رفع نگراني در موزه هنرهاي معاصر تهران برگزار شد اما مسئولان در اين رابطه فقط به صورت شفاهي به سؤالات پاسخ دادند. يكي از نكاتي كه در اين جلسه مطرح شد اين بود كه قرارداد بين ايران، آلمان و ايتاليا بسته شده است؛ چون موزه احتياج به پول براي مرمت دارد، اين كارها را ميفرستيم، تا با پول دريافتي كه 3 ميليون دلار است، بتوانيم موزه را مرمت كنيم. مسئله قابل توجه اين است كه براي برگزاري نمايشگاه در آنجا 3 ميليون دلار ميگيرند، در حالي كه قيمت اين كارها چند ميليارد دلار ارزش دارد. مظفري بيان كرد: يكي ديگر از نگرانيهاي ما اين است كه چه تضميني وجود دارد آثار ارسال شده به آلمان و برلين مصادره نشود!
مسئله خروج آثار حتي در مجلس شوراي اسلامي هم مطرح شد و علي مرادخاني، معاون هنري وزير ارشاد با حضور در كميسيون فرهنگي مجلس نسبت به چگونگي خروج آثار از كشور توضيحاتي ارائه داد. با اين وجود نگرانيها ادامه داشت و در اولين نشست خبري سيدرضا صالحي اميري كه وزارت ارشاد را از علي جنتي تحويل گرفته بود، خبرنگاران اين سؤال را از وزير پرسيدند. صالحي اميري در آن نشست از وجود ابهامات درباره خروج آثار صحبت كرد و حمايتي از برگزاري نمايشگاه در برلين و رم انجام نداد.
از جمله دلايل حقوقي كه ممكن بود براي مصادره آثار موزه هنرهاي معاصر پيش آيد، ادعايي بود كه ممكن بود از طرف بازماندگان پهلوي درباره آثار انجام شود. همين مسئله ترديدها را در ارسال آثار به خارج از كشور پررنگتر كرد.
روز گذشته اما سيدرضا صالحي با بيان اينكه از ابتداي وزارتش با خروج آثار موزه هنرهاي معاصر مخالف بوده است، از منفي شدن ارسال آثار گنجينهاي براي نمايش در برلين و رم خبر داد. به اين ترتيب بعد از ماهها كش و قوس درباره سرنوشت آثار برگزيده موزه هنرهاي معاصر با پاسخ وزير پرونده جنجال برانگيز اين موزه بسته شد.
با وجود اينكه خروج آثار موزهاي از كشور منتفي شده است اما هنوز نگرانيهايي درباره نحوه نگهداري آثار در مخازن موزه، شرايط نگهداري و عدم انتشار فهرست دقيق آثار موجود در موزه هنرهاي معاصر باعث شده تا نگرانيها درباره آنچه در قلب ساختمان زيباي موزه هنرهاي معاصر در حاشيه خيابان كارگر تهران ميگذرد، همچنان ادامه داشته باشد.