نویسنده: زهرا چیذری
پذيرش «پنهاني» بيمار خارجي و دلاليهايي كه در حوزه گردشگري سلامت وجود دارد، موضوعي است كه موجب چالشهايي براي بيماران شده و گردشگري سلامت كشور را هم زير سؤال برده است. با وجود اين سودهاي كلاني كه در پذيرش بيماران خارجي براي مراكز درماني وجود دارد، موجب شده تا حتي مراكز و بيمارستانهايي كه استانداردها و زيرساختهاي ضروري براي پذيرش گردشگران سلامت را ندارند هم در اين وادي قدم بگذارند و به پذيرش پنهاني بيماران خارجي اقدام كنند. در اين پذيرش پنهاني اما انگار عملهاي غيرقانوني همچون پيوند عضو هم صورت ميگيرد آن هم در شرايطي كه روزانه 7 تا 10 بيمار ايراني نيازمند پيوند در صف انتظار ميميرند.
در بسياري از كشورهاي دنيا، گردشگري سلامت در زمره پنج منبع مهم توليد ناخالص داخلي شناخته ميشود، طوري كه سود سالانه آن در جهان، رقمي حدود صدميليارد دلار تخمين زده ميشود، اما در كشور ما اين رقم به زحمت به 500 ميليون دلار در سال ميرسد كه البته بيشتر سود اين سهم نيمدرصدي از بازار گردشگري سلامت در جهان به جيب دلالان ميرود. روي ديگر اين ماجرا هم بروز تخلفاتي نظير پيوند عضو به غيرايراني در اين فرآيند است. نمونه اين موضوع را همين سه سال پيش و با انجام عمل پيوند كليه به دو عربستاني در يكي از بيمارستانهاي خصوصي تهران شاهد بوديم؛ عملي كه در نهايت با مرگ اين دو بيمار به پرونده پيچيدهاي براي كشورمان تبديل و موجب شد تا قانون ممنوعيت پيوند عضو به غيرايراني كمي جديتر گرفته شود. با وجود اين دكتر بهروز برومند، پدر علم نفرولوژي ايران در همان زمان درباره واقعيتهاي پشت پرده دلالان گردشگري سلامت و پزشكان گفته بود: در نهايت تأسف بايد بگويم وقتي در برخي بيمارستانها شاهد پيوند كليه ايرانيها از طريق دلالها و قاچاقچيان به بيماران خارجي هستيم، اين مايه تأسف براي همه است؛ به خصوص بايد گفت كار پزشكان و دستاندركاران اين ماجرا نيز شرمآور است.
نبض گردشگري سلامت در دست دلالان
با تمام اينها اما همچنان نبض گردشگري سلامت در دست دلالان است. چند روز پيش بود كه معاون گردشگري كشور به بيمارستانهايي كه خارج از ضوابط و استانداردهاي شوراي راهبري گردشگري سلامت بيماران خارجي را ميپذيرند، تذكر داد و از وزارت بهداشت درخواست كرد با اين موارد جديتر برخورد كند. رحماني موحد با اشاره به دلاليهايي كه در حوزه گردشگري سلامت وجود دارد، اينگونه توضيح داده بود: با وجود ساماندهي فعاليتها، اما عدهاي هستند كه بدون سرمايهگذاري و توجه به ضوابط، بيماران خارجي را به سمت مراكز پزشكي هدايت ميكنند. نكته مهم آن است كه اين مراكز بايد از پذيرش بيماران خارجي خودداري كنند تا زنجيره خدمات شكل گرفته مؤثر باشد، وگرنه بيانگيزگي و رانت ايجاد ميشود. وي تأكيد كرده بود: مراكز پزشكي كه داراي استاندارد پذيرش بيمار خارجي هستند بايد از پذيرفتن افراد خارج از سيستم بازاريابي و مديريت ساماندهيشده، خودداري كنند. البته ممكن است توجيه آنها اين باشد كه نميتوانند بيمار را به حال خود رها كنند، اما موضوع آن است كه ضوابطي تعيين شده و وزارت بهداشت بايد جديتر برخورد كند تا زنجيره خدمات گردشگري سلامت به خوبي شكل گيرد.
اما دكتر محمد حسين ميردهقان در پاسخ به اظهارات معاون گردشگري سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري درباره بيماران خارجي پنهاني در بيمارستانها ميگويد: نظارت بر امور بيمارستانهاي كشور به استناد مواد 8و9و10 قانون تشكيل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي از وظايف و اختيارات وزارت بهداشت است و اظهارنظر دستگاههاي غير مسئول در اين حوزه برخلاف قانون است.
به گفته وي بر اساس اعتبار بخشي انجام شده از سوي وزارت بهداشت تاكنون حدود 200 بيمارستان و تعدادي از مراكز درماني جراحي در سراسر كشور موفق به پيادهسازي استانداردهاي گردشگري سلامت شدهاند. تمامي بيمارستانها موظف به ثبت اطلاعات بيماران بينالمللي شامل اطلاعات كلي بيماران، نوع خدمات درماني و اعمال جراحي ارائه شده در مدت زمان بستري هستند. در مورد پذيرش بيماران خارجي در بيمارستانهاي كشور نيز محدوديتي به جز رعايت مقررات و استانداردهاي وزارت بهداشت وجود ندارد.
مدير كل نظارت و اعتباربخشي امور درمان وزارت بهداشت با بيان اينكه در كشور شركتهايي فعاليت دارند كه نقل و انتقال بيماران را انجام ميدهند و براي توسعه گردشگري سلامت لازم است، سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري همكاري لازم را با آنها داشته باشند، توپ مشكلات اين حوزه را در زمين ميراث فرهنگي مياندازد و ميگويد: متأسفانه هنوز تعداد زيادي از شركتهاي فعال معرفي شده توسط دانشگاههاي علوم پزشكي سراسر كشور به سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري همكاري لازم از سوي سازمان آنها نشده است. البته در صورتي كه بيماران خارجي انفرادي به مراكز درماني كشور مراجعه كنند، پذيرش و دريافت خدمات درماني آنها محدوديت قانوني ندارد.
مرگ 7 تا 10 نفر در صف انتظار بهبودي
براساس آمارهاي ارائه شده از سوي انجمن حمايت از بيماران كليوي، در حال حاضر 25 هزار نفر در كشور در انتظار پيوند عضو هستند و روزانه هفت تا 10 نفر از افراد در فهرست انتظار جان ميدهند. در كنار اينكه گردشگري سلامت ميتواند به ارتقاي سطح خدماترساني در حوزه بهداشت و درمان و همچنين درآمدزايي براي كشور منتهي شود، اما يك واقعيت پنهان در اين ميان وجود دارد. سال 92 حدود هزار و 800 عمل پيوند كليه انجام شده، ولي فقط حدود 800 مورد از آن با هماهنگي انجمن بوده و بيش از هزار مورد از اين عملها به صورت غيرقانوني و شامل پيوند كليه از شهروند ايراني به ايراني يا شهروند ايراني به خارجي بوده و با تخلف برخي بيمارستانها و پزشكان انجام شده است. اين در حالي است كه روزي 7 تا 10 ايراني در صف پيوند عضو ميميرند. بنابراين اگر بنا باشد حضور گردشگران سلامت در كشور به معناي حذف موقعيت درمان هموطنان خودمان باشد، بايد در اين موضوع به طور جدي بازنگري كرد.