نماينده مردم زابل در مجلس: بارها از وزیر امور خارجه و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست پرسيده‎‌ايم که چرا هيچ کاري براي دريافت حق‌آبه سيستان بلوچستان نمي‌کنند؟ اما پاسخي نگرفته ايم

سد کجکي افغان‌ها بر روي هيرمند ، سيستان و بلوچستان ايران را نابود مي کند

نويسنده:ميترا شهبازي

طي سال‌هاي اخير با کم و زياد شدن آب هيرمند از طرف افغانستان، خسارت‌هاي زيادي به کشاورزي و دامپروري سيستان و بلوچستان وارد شده است. حالا نيز خبرهايي در خصوص سدسازي افغان‌ها بر روي رودخانه هيرمند منتشر شده است که اگر اين اتفاق رخ دهد، سيستان و بلوچستان را به مرز نابودي مي‌کشاند. اتفاقي که به گفته نمايندگان مجلس، کشور ترکيه نيز پشت آن است. در حال حاضر بي‌توجهي‌هاي مسئولان نسبت به مطالبه حق ‌آبه ايران طي سال‌هاي اخير و بدعهدي‌هاي مکرر افغان‌ها، سيستاني‌ها را به جايي رسانده که اگر مسئولان به اين موضوع به صورت فوري رسيدگي نکنند ، خالي از سکنه و متروک شدن پهناورترين استان کشور دور از انتظار نيست. چرا که با احداث سد کجکي بر روي هيرمند ديگر منابع آبي براي اشتغال و زندگي در اين منطقه وجود ندارد.

+++

اساس سيستان و بلوچستان از گذشته تاکنون بر اساس رودخانه هيرمند شکل گرفته است. همچون مصر که بر اساس وجود رودخانه نيل به وجود آمده است. بنابراين به دليل وجود چنين رودخانه‌اي، مردم در حاشيه آن خانه سازي کردند تا علاوه بر دسترسي به منابع آبي، انجام فعاليت‌هاي کشاورزي و دامپروري هم به سهولت انجام گيرد. در کنار هيرمند نيز درياچه هامون قرار دارد که طي تقسيم بندي‌هاي صورت گرفته، اين درياچه در خاک ايران واقع شده است و محلي براي امرار معاش مردم از گذشته تاکنون به حساب مي‌آمده است. با اين حال به تدريج افغال‌ها با انجام اقداماتي چون سد سازي و انحراف مسير رودخانه، مانع ورود آب به ايران مي‌شوند. چرا که منشا اصلي رودخانه هيرمند افغانستان است و 1000 کيلومتر از آن در خاک افغانستان قرار دارد و بعد به ايران مي‌آيد.

وابستگي معيشت مردم به هيرمند

لازم به ذکر است که در سيستان و بلوچستان هيچ نوع امکان آبي همچون چاه يا منابع آبي زيرزميني، قنات و بارندگي وجود ندارد و با توجه به اينکه تنها راه درآمد سيستاني‌ها هم از طريق کشاورزي آبي است، بنابراين مردم اين منطقه براي ادامه حيات به سر ريز شدن رودخانه هيرمند به منطقه‌شان نيازي ضروري دارند.

نماينده مردم زابل در مجلس شوراي اسلامي با تاييد مطالب فوق به خبرنگار «جوان» مي‌گويد:« در سال 1351 بود که طي خشکسالي که صورت گرفت، ايران قراردادي با افغانستان براي مطالبه آب بست. با اينکه اين قرار داد منطقي نبود و حجم خيلي کمي از منابع آبي را شامل مي‌شد، اما وجود آن هم حياتي بود و متاسفانه با شدت گرفتن خشکسالي طي 2 دهه اخير، دولتمردان هيچ اقدامي براي بازنويسي آن قرارداد نکرده اند. البته اين تمام ماجرا نيست، چرا که افغان‌ها طي چند سال اخير حتي از پرداخت همان اندک حق‌آبه مردم ايران هم خودداري کردند.»

حبيب دهمرده با اشاره به اينکه درحال حاضر درياچه هامون خشک شده است، مي‌افزايد:« آبي اکنون از طريق هيرمند به هامون سرريز نمي‌شود و علاوه بر به خطر افتادن معيشت و اقتصاد استان، فعاليت کشاورزان و دامپروران هم به شدت با مشکل مواجه شده است.»

وي ادامه مي‌دهد:« علاوه بر تمام آنچه گفته شد، به تازگي قراردادي دولت افغانستان با ترکيه منعقد کرده است تا سد کجکي بر روي هيرمند بسازند تا همان مقدار اندک منابع آبي هم به سيستان و بلوچستان نرسد که با اين اتفاق عملا اين استان ايران نابود مي‌شود.»

دهمرده با انتقاد از عملکرد ضعيف دولت مي‌گويد:« بارها از دولتمردان بخصوص ظريف، وزیر امور خارجه کنونی و ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست پرسيده‎‌ايم که چرا هيچ کاري براي دريافت حق‌آبه سيستان بلوچستان نمي‌کنند؟ اما همچنان به نتيجه‌اي نرسيده‌ايم.»

سکوت طولاني دولتمردان

با توجه به اينکه بهره‌برداري از رودخانه هيرمند بايد تابع توافقاتي باشد که از گذشته انجام گرفته است، سخنگوي کميسيون امنيت ملي در گفتگو با خبرنگار «جوان» مي‌گويد:« اگر اقداماتي خارج از آن توافقات صورت بگيرد، حتما بايد با مشاورت و مذاکره دو کشور انجام شود. اما با اين حال افغانستان يک طرفه اقداماتي را بر روي رودخانه هيرمند و کنترل آب شروع انجام داده است که متاسفانه دلتمردان ايران نيز در مقابل آن سکوت کرده‌اند.»

سیدحسین نقوی حسینی با اشاره به اينکه لازم است دستگاه ديپلماسي و دولت در اين زمينه ورود جدي پيدا کنند، مي‌افزايد:« اين اقدامات افغان‌ها تهديدات زيست محيطي جدي اي را متوجه ايران مي‌کند که بايد به صورت فوري به آن رسيدگي شود.»

وي ادامه مي‌دهد:« اکنون در کميسيون امنيت ملي و سياست هاي خارجي، کميته اي را تشکيل داده‌ايم، به نام کميته «امنيت آب» که از جمله موضوعاتي که مورد بررسي قرار مي دهد، آب هيرمند هست.»

با اين اوصاف اگر مسئولان به سرعت براي مطالبه حق‌آبه ايران برنامه ريزي نکنند و با افغان‌ها وارد مذاکره نشوند، خيلي زود مردم و سيستان و بلوچستان بايد بار سفر بندند و مهاجرت کنند. چرا که اين استان حتي از صنايع و کارخانه صنعتي هم محروم است و اقتصاد اين منطقه تنها بر روي چرخ کشاورزي و دامپروري مي‌چرخد. محمدنعیم امینی فرد، نماینده مردم ایرانشهر در مجلس شورای اسلامی نيز با تاييد مطالب فوق مي‌گويد:« اگر سد کجکي بر روي هيرمند ساخته شود، خشکی تالاب هامون منجر به شیوع ریزگردها در این استان مي‌شود.»