احمد محمدتبريزي
اصطلاح جنگ شهرها تا مقطعي از دفاع مقدس اصطلاحي رايج نبود و متجاوزان بعثي كمتر در لفاظيهايشان از اين واژه استفاده ميكردند ولي بعد از عمليات خيبر، اصطلاح جنگ شهرها رايج و شايع شد و تا پايان جنگ ادامه يافت. جنگ شهرها با توجه به ويژگيهاي خاص غيرانساني و حقوق بشري، نوعي گريز از مقررات انساني جنگ و رزم رودررو محسوب ميشود و در همه جاي دنيا امري مذموم به حساب ميآيد.
به گزارش «جوان» با توجه به ويژگي خاص جنگ شهرها كه به نوعي گريز از مقررات انساني جنگ و رزم رودررو محسوب ميشود، اين سبك جنگ را «وقيحترين نمود كينهتوزي دشمن و سياهترين برگ در پرونده جنايات رژيم بغداد» در طول دفاع مقدس دانستهاند.
ارتش بعثي عراق پس از شكست در جبهههاي جنگ با توسل به بمباران مناطق مسكوني و غيرنظامي سعي كرد تا شكست خود را پنهان كند. با فرار نيروهاي ارتش بعث به عمق خاك عراق و خارج شدن شهرهاي زيادي از زير آتش توپخانه و موشكهاي بُردِ متوسطِ عراق، دولتهاي غربي، موشكهايي با بُرد بلند در اختيار رژيم بعث گذاشتند و بار ديگر، سياست بمباران مناطق مسكوني، از سر گرفته شد. در جريان اين بمبارانها، عده زيادي از مردم بيپناه در شهرهاي مختلف كشور به خاك و خون كشيده شدند.
مقطع دوم جنگ شهرها از چهار خرداد سال 1364 شروع شد و تا 25 خرداد همين ماه به طول انجاميد و خسارت زيادي به مناطق مسكوني وارد كرد و جان انسانهاي بيگناه و غيرنظامي را گرفت. پس از ناكامي رژيم عراق در دستيابي به اهداف خود از آغاز جنگ شهرها در مقطع اول، به دنبال بهانهاي براي شروع مجدد جنگ شهرها ميگشت. 10 روز پس از توقف جنگ شهرها در فروردين سال 64 عراقيها ادعاهاي بيپايه و اساسي مبني بر بمباران شهرهاي مندلي و غزانيه توسط ايران مطرح كردند. رژيم عراق دوباره از اين ادعا در ارديبهشت ماه سخن گفت و به دنبال بهانهاي براي شروع جنگ شهرها ميگذشت.
بهانه در چهارم خرداد ماه جور شد. در اين تاريخ ترور نافرجامي عليه امير كويت انجام شد و ساعاتي پس از اين حادثه، رژيم عراق فرصت را غنيمت شمرده و بدون ارائه هيچ ادله و سندي ايران را مسئول واقعي اين ترور معرفي كرد. عراق با اين ادعا تلاش ميكرد اين جنگ را دفاع از موجوديت عرب كشورهاي عربي نشان دهد و افكار اعراب را از موضوع جنگ تجاوزكارانه به مناقشه عرب و فارس سوق دهد تا به اين وسيله بتواند پشتيباني كشورهاي عرب منطقه را به سوي خود جلب كرده و فشار مضاعفي را بر ايران وارد سازد.
همانطور كه انتظار ميرفت رژيم بعث يك روز بعد تهديدات خود را عملي ساخت و با حملات هوايي خود به تهران، چند تن را شهيد و مجروح ساخت. با حمله مجدد هوايي بعثيها به شهرهاي ايلام، گيلانغرب و كرند و حمله موشكي به كرمانشاه و اسلامآباد غرب عملاً مقطع دوم جنگ شهرها آغاز شد.
ايران حملات هوايي عراق را بيپاسخ نگذاشت و حملات هوايي توپخانهاي به مراكز صنعتي و اقتصادي عراق آغاز كرد. در پي اين حمله بخش وسيعي از مركز كامپيوتري وزارت دفاع عراق و باشگاه افسران منهدم شد و بار ديگر فضاي رعب و وحشت سراسر بغداد را فراگرفت. ايجاد تدابير شديد امنيتي و سانسور اخبار نظامي مانع از برآورد ميزان تلفات شد. رژيم عراق طي بيانيهاي فقط اصابت موشك به بغداد را اعلام كرد و هيچگونه اشارهاي به تلفات آن نكرد.
با اين حمله ارتش بعث حملات هوايياش را تشديد كرد و شهرهاي ديگري مثل كرج، تهران، تبريز، كاشان، خرمآباد، ايلام و بانه را مورد حمله هوايي قرار داد. ايران هم در مقابله به مثل با موشكي مركز راديو و تلويزيون عراق را مورد هدف قرار داد.
سرانجام مهلت 15 روزه به پايان رسيد و در 9 تيرماه 64 يك سخنگوي نظامي عراق در بيانيهاي اعلام كرد: مهلتي كه صدام حسين اعلام كرده بود اكنون به پايان رسيده و با توجه به موضع رژيم حاكم بر ايران در مدت زمان اعلام شده اعلام ميكنيم كه بمبارانها تا تحقق صلح عادلانه مبتني بر اصول اعلام شده در پيام صدام از سرگرفته خواهد شد. اما در عمل عمليات هوايي روز بعد عراق به بمباران شهرك زيوه در نزديكي مرز تركيه و تأسيسات مخابراتي صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران در نواكره كرند منحصر شد كه بر اثر آن ساختمان و دكل و دستگاههاي مخابراتي صدا و سيما آسيب دید. در گيلانغرب نيز جنگندههاي عراقي ديوار صوتي را بر فراز شهر شكستند. بعد از آن حمله ديگري صورت نگرفت و بدين ترتيب مقطع دوم جنگ شهرها پايان يافت.