نويسنده: محمد اسماعيلي
بداخلاقيهاي شكل گرفته در مناظرات انتخاباتي دوازدهمين دوره انتخابات رياست جمهوري و اصرار برخي جريانات سياسي و رسانهها به فضاي تخريبي عليه نامزد رقيب رئيسجمهور دولت يازدهم نگرانيهاي جدي را براي جامعه به همراه داشته است كه از جمله اين نگرانيها «همگاني شدن فرهنگ اتهامزني» در بين اقشار مختلف جامعه و به تبع آن فاصله گرفتن از فرهنگ اصيل ايراني – اسلامي است.
بد اخلاقيهاي سياسي نخست با مقاومت جامعه روبهرو و حتي طرد ميشود اما بعد از گذشت بازه زماني كوتاهي آرام آرام به فرهنگ تبديل و رفتار و گفتار كارگزاران ارشد حاكميت به هنجار تبديل ميشود و جامعه از آن الگوبرداري خواهد كرد.
به نظر ميرسد بعد از فروكش كردن فضاي هيجاني انتخابات دوازدهم برخي از نهادهاي قضايي و نظارتي بايد نسبت به بداخلاقيهاي صورت گرفته قبل و بعد از روز برگزاري انتخابات واكنش نشان داده و براي جلوگيري از فرهنگ شدن چنين اتفاقات تلخي، بايد تخلفات و تهمتهاي طرح شده در مناظرات را رسيدگي کنند و از اعلام آن ابايي نداشته باشند چراكه افكار عموم چنانچه، اراده دستگاههاي قضايي و نهادهاي نظارتي مسئول را در برخورد با بداخلاقيهاي سياستمداران ارشد جدي بدانند بدون ترديد نسبت به اينگونه تهمتزنيها اقبالي نشان نخواهند داد.
زمستان سال گذشته بود كه رهبر معظم انقلاب اسلامي در يكي از سخنرانيهاي خود تقواي فردي و جمعي را به عنوان يك مطالبه جدي مطرح كردند و فرمودند: «قطعاً حركت بسيجي در كشور ما پيروز است اما شرط تحقق اين پيروزي، پيشهكردن تقواي فردي و گروهي و انجام عمل صالح است كه اين دو عامل مهم، موجب جلب نصرت و همراهي خداوند خواهد شد.»
پيامدهاي منفي هنجار شدن ناهنجاريهاي انتخاباتي
مصداق تقواي فردي و جمعي امروز را ميتوان نخست بررسي و رسيدگي وسپس برخورد صحيح و قانوني با برخي بداخلاقيها دانست كه ضرورت دارد نتيجه آن نيز براي اقناعسازي جامعه رسانهاي شود زيرا تا مادامي كه جامعه به اين برداشت نرسد كه تهمتزني بدون سند هيچگونه هزينهاي بهدنبال ندارد، قاعدتاً براي پيشبرد اهداف شخصي خود از اين گونه ابزار استفاده كرده و ديگران را با همين تاكتيك در معرض امتيازدهي قرار خواهد داد.
فرهنگ شدن چنين ناهنجاريهايي نه تنها آسيبهاي جدي به فرهنگ ايراني - اسلامي ميزند بلكه ميتواند تهديدي جدي براي خانوادههاي ايراني نيز به همراه داشته باشد، به گونهاي كه استفاده ابزاري از محرمانههاي زندگي ديگران و هتك حرمت افراد به عنوان يك برگ برنده خاطيان قرار خواهد گرفت و خروجي مشخص آن عادي شدن رفتارهاي مجرمانه است.
رهبر معظم انقلاب اسلامي همچنين در سال 90 نيز مسئله تقواي فردي و جمعي را نيز مورد توجه قرار داده و از آن به عنوان عاملي براي حفظ كرامت خانوادههاي ايراني ياد كردند: «ما يك تقواي فردي داريم... يك تقواي جمعي هم داريم... بيمراقبتي جمعها نسبت به مجموعه خودشان، موجب ميشود كه حتي آدمهايي هم كه در بين آن جمعها تقواي فردي دارند، با حركت عمومي آن جمعها بغلتند و به جايي بروند كه نميخواهند. در طول اين 30 سال، ما از اين ناحيه ضربه خوردهايم.»
دهها نمونه ديگر ميتوان از مجموعه سخنرانيهاي ايشان به دست آورد كه ايشان خطرات ناشي از فقدان تقواي فردي و جمعي را به عنوان يك هشدار جدي مطرح ميكنند اما مهمترين مسئله تعريف، معنا و مصاديق معظمله از چنين عبارتهايي است. روشن است كه درك معناي تقواي فردي خيلي دشوار نيست و آنچه داراي اهميت است تبيين تقواي جمعي است؛ همان مسئلهاي كه رهبري هم از آن اينچنين ياد ميكنند: «تقوا در مسائل شخصي يك حرف است، تقوا در مسائل اجتماعي و مسائل سياسي و عمومي خيلي مشكلتر است، خيلي مهمتر است، خيلي اثرگذارتر است.»
نسبت تخطئه نهادهاي انقلابي با جلب آراي عمومي؟!
«دشمن شناسي» و درك جامع از بازيهاي سياسي- رواني دشمنان ميتواند يكي از اركان «تقواي جمعي» باشد، آنچنانكه جمع، گروه يا اجتماع بازيخواني دقيقي از عمليات رواني دشمن و رسانههاي تحت مديريت آن عليه جمهوري اسلامي دارد. حال پرسشي كه در اين ميان مطرح ميشود اين است كه تهمتافكني و نسبتهاي ناروا به رقيب دادن و حتي تخطئه برخي نهادهاي انقلابي و زير سؤال بردن كاركرد اين نهادها در طول فضاي انتخاباتي با چه واكنشي از سوي نظام سلطه و مقامات كشورهايي مانند امريكا يا رهبران گروه تروريستي منافقين روبهرو خواهد شد؟
بازخواني بخشي از سخنان رهبري در سال 89 در باب قضاوت منصفانه نسبت به افراد و موضعگيري توأم با خدا ترسي و رعايت اخلاق ميتواند تطبيق مناسبي با شرايط امروز فضاي سياسي داشته باشد؛ شرايطي كه هر چند يك نامزد نهايتاً به موفقيت انتخاباتي رسيده اما جامعه همچنان شاهد بداخلاقيهايي است كه نشان ميدهد برخي سياستمداران هنوز با همان غرور و تكبر با ديگران برخورد کنند و از آنها يك موفقيت چهار ساله در كبر به سر ميبرند. رهبري در همان سال ميفرمايند: «ما نسبت به دوستانمان، نسبت به دشمنانمان چه ميگوييم؟ اينجا تقوا اثر ميگذارد. ممكن است ما با يكي مخالف باشيم، دشمن باشيم، درباره او چگونه قضاوت ميكنيد؟ اگر قضاوت شما درباره آن كسي كه با او مخالفيد و با او دشمنيد، غير از آن چيزي باشد كه در واقع وجود دارد، اين تعدي از جاده تقواست. يا ايها الذين امنوا اتقوا اللَه و قولوا قولا سديدا.»
آرمانهايي که نبايد بازيچه مناظرات شود
«حفظ آرمانهاي انقلاب اسلامي»معناي ديگر «تقواي جمعي» است، به معناي تلاش براي حفظ و استمرار مولفههاي مهمي نظير «عدالت طلبي»، «دفاع از مظلوم»، «ايستادگي در مقابل دشمن»، «دفاع از اسلام و انقلاب و ولايت»و«حفظ روحيه انقلابي گري» است كه همگي جزئي از آرمانهاي اصيل بوده و بيتوجهي به آنها ميتواند به قيمت انحراف يك انقلاب باشد.
حال سؤال ديگر آن است كه آيا برخي از رفتارها و اقدامات انتخاباتي در جهت حفظ آرمانهاي انقلاب اسلامي بود يا آنكه در جهت مقابله با آن معنا و تفسير ميشود؟
رهبر فرزانه انقلاب در يكي ديگر از تعاريف خود از«تقواي گروهي» در همين باره ميفرمايند: «تقواي اجتماعي - تقواي اسلامي مربوط به اجتماع- اين است كه در راه تحقق اين چيزهايي كه اسلام از ما مطالبه كرده است، تلاش كنيم. بايد دنبال عدالت اجتماعي بود، دنبال حمايت از محرومين بود، دنبال حمايت از مظلوم بود، با ظالم و مستكبر بايد مقابله كرد، زير بار او نرفت.»
«نظارت دروني مسئولان» بر گفتار و اقدامات خود نمونهاي از تقواي مورد نظر رهبري است به اين معنا كه نبايد مديران نظام به رفتارها و اقدامات غيرقانوني مبادرت كرده و از اين مسير حقوق جامعه را تضييع و به وظايف اصلي خود پشت كنند. رهبري در همين باره هم ميفرمايند: «در داخل مجلس شوراي اسلامي، خودنظارتي بگذاريد. اين، همان تقواي جمعي است. مجموعه، خود را بپايد. حالا حرفهايي گوشه كنار زدند كه نماينده بايد آزاد باشد، چه باشد. كسي با آزادي نماينده مخالف نيست، با كجرفتاري نماينده مخالف است. يك نماينده كجرفتار ممكن است مجلس شوراي اسلامي را بدنام كند.»
حال نبايد براساس مطالبات اجتماعي و هشدارهاي رهبر معظم انقلاب نسبت به بداخلاقيهاي صورت گرفته در جامعه طي يك ماه اخير واكنشي از سوي مراجع ذيصلاح صورت بگيرد تا از فرهنگ شدن ناهنجاريهاي اخلاقي – انتخاباتي در آينده جلوگيري شده و از سوي ديگر هزينه بداخلاقي در جامعه افزايش رفته تا در آوردگاههاي پيش رو افكار عمومي شاهد اتفاقات تلخي كه ميتواند بنيانهاي جامعه را دچار تخريب ميكند، نباشند.