نويسنده: مريم احمدي
سالهاست کاشان به يکي از قطب هاي گردشگري مهم ايران
تبديل شده است. اين شهر در کنار قديمي ترين آثار تمدن و بناهاي تاريخي که در دل خود
جا داده با سنت گلابگيري اش شهره خاص و عام شده است. سنتي که اگرچه هر سال انبوه جمعيت
بازديدکننده از جذابيتش حکايت مي کند اما هنوز هم به عنوان يک صنعت اشتغالزا و پرسود
مورد توجه قرار نگرفته و طي سالهاي اخير به دليل عدم حمايت هاي مسئولان، فعالان اين
صنعت با مشکلات بسياري روبرو شده اند. مشکلاتي که قطعا در صورت تداوم مي تواند گلابگيري کاشان را به حاشيه براند. در حالي که گلاب
قمصر کاشان به بسیاری از کشورهای حوزه خلیج فارس به ویژه عربستان، امارات متحده عربی
و کویت و همچنین کشورهای لبنان، بلغارستان، آلمان، ایتالیا و آمریکا صادر می‌شود، اما
مشکلات موجود در کشت و فراوري گل در دلالان و واسطه ها و بي توجهي دولت به بروز رساني امکانات و تجهيزات به این صنعت ضربه
زده و مانع از برخورداری بازار های بین المللی از نام و نشان تجاری و به نوعی برند
گلاب ایران شده است.
بالا بودن هزينه هاي تمام شده کشت و فرآوري گل محمدي
در کنار وجود زمین های کشت گل بصورت خرده مالکی و رواج اسانس های تقلبی در تولید گلاب،
همچنين وجود برخی واسطه ها در بازار گل که
علاوه بر تصاحب دسترنج کشاورزان، موجب پایین آمدن کیفیت محصول تولیدی می شود از جمله
مشکلاتي است که در سالهاي اخير معيشت گلکاران و رونق صنعت گلابگيري را تنزل داده است. در حالي که طي سالهاي اخير مسئولان وعده داده بودند
به منظور کاهش هزينه هاي توليد و اصلاح الگوي کشت نامناسب يکپارچه سازي اراضي کشاورزي کاشان و مکانيزه کردن ان را در اولويت برنامه
هايشان قرار دهند اما گزارشات رسيده از مهد
تمدن ايران از نارضايتي گلکاران و فعالان صنعت
گلابگيري حکايت مي کند. ضمن اينکه قرار بود
تعاونی های کشت و تولید نيز براي حمايت از اين قشر وارد عمل شوند تا علاوه بر بهبود
معیشت کشاورزان و حذف واسطه ها در بخش کشاورزی، با به کارگیری فناوری در کشت و حتی
فرآوری، تولدي داخلي را رونق دهد اما اين وعده هم بي عمل ماند و باعث تعطيلي بسياري
از کارگاه هاي گلابگيري شده است. روندي که در صورت تداوم مي تواند اقتصاد اين صنعت
را از رونق بيندازد.
گلاب کاشان در طلب دميدن روح تازه!
از ديرباز در فصل گل و گلابگيري، گلکاران کاشان
درکنار گلستان های خود، اقدام به برپایی دیگ و نی گلابگیری به روش سنتی مي کرده اند
. روشي که اگرچه درمقايسه با شيوه هاي مکانيزه براي بازديدکنندگان جذابيت بيشتري داشته
اما به دلیل تولید غیر پاستوریزه دارای آلودگی میکروبی است.از اين رو چند سالي است
بحث تغيير شيوه سنتي به مکانيزه مطرح شده است.
اما به دليل فراهم نبودن ساز و کارهاي توليد مکانيزه اين مسئله معلق مانده است.
در حال حاضر در قمصر چهار کارخانه صنعتي و سه کارخانه
نيمه صنعتي گلاب گیری وجود دارد. تعداد كارگاه هاي سنتي این منطقه ۱۱۷ كارگاه مجموعا شامل ۲۹۸ ديگ است و ميزان گل مصرفي آنها ۷۴۵ تن بوده و مصرف روزانه هر كارگاه تقريبا ۵۰۰ كيلوگرم است. تعداد واحدهاي سنتي تولیدکننده گلاب این شهرستان نیز حدود
۹۵۰واحد و میزان مصرف گل سالانه آنها حدود هزار و ۸۰۰ تن است که يکي از بهترين نوع گلاب را روانه بازار مصرف مي کنند. با اين
حال گلاب ناب اين منطقه به دليل نبود امکانات، تجهیزات و بازاریابی تخصصی، از برند
و نشان تجاری گلاب بی بهره مانده و با وجود تمام ظرفيت ها نتوانسته سهم شايسته خود
در بازار جهاني را به دست آورد.
اين در حالي است که کارشناسان معتقدند با وجود اينکه اولین و کهن‌ترین محصول فرآوردی شده
در ایران گلاب است و سابقه‌ای چند هزار ساله
دارد اما به دليل نبود بسته بندي و کوتاهي در برند سازي صنعت گلابگیری کشور
بي رونق شده است.
در کنار اين مشکلات، بي توجهي سازمان جهادکشاورزي
به ارائه اموزش ها و اگاهي لازم به گلکاران نيز در افت رونق گلاب و گلابگيري کاشان
نيز بي تاثير نبوده است. بنا به گفته کارشناسان
در حالي حاضر يکي از مشکلات اصلي در کشت گل محمدي در کاشان عدم اطلاع رساني
دقيق در مورد برداشت صحيح و بي توجهي به شيوه هاي افزايش بهره وري از گل محمدي است.
به عنوان مثال از انجا که گیاه گل محمدی، نسبت به تغییرات فیزیولوژیکی حساس
است و برای چیدن آن ابتدا باید علف‌های هرز برداشته شود ، حتماً بايد در فروردين ماه این کار انجام شود و بعد از
هرس کردن چوب‌های آن دور ریخته شوددر غير اينصورت سبب ایجاد زنگ گل و کوچک ماندن گل‌ها
مي شود. علاوه بر اين و به رغم هشدارهاي کارشناسان به منظور جلوگيري از کاهش کيفيت
محصول، به هيچ وجه نبايد از سموم شيمايي براي
از بين بردن حشرات مزارع گل محمدي استفاده کرد اما متاسفانه همچنان گلکاران از اين
شيوه منسوخ استفاده مي کنند. علاوه بر اين
از انجا که زمان فاکتور مهمي در توليدگلاب مرغوب است به گلکاران توصيه شده
کارگاه ها يا کارخانه‌های فرآوری گل را نزدیک مزارع
برپا کنند تا محصول با کیفیت بهتری برای عطرسازی و اسانس‌گیری وارد کارخانه شود، اما
گل کاران کاشاني چنين امکاني ندارند و گاهي
پروسه رساندن گل از مزرعه به کارگاه چندين ساعت زمان برده و سبب افت کيفيت و مرغوبيت
گلاب اين منطقه مي شود. اين مشکلات و کوتاهي
ها در کنار عوامل طبيعي از جمله خشکسالی‌های پیاپی، کاهش بارندگی، تبخیر زیاد و افزایش
دما همراه دمای گرم موسمی دست به دست هم داده تا صنعت گل و گلابگيري در تقلاي حفظ و
افزايش رونقش دست و پا بزند. مسئله اي که حمايت بيش از پيش و برنامه ريزي مسئولان را
مي طلبد تا کاشان همچنان مهد گل و گلاب ايران باقي بماند.
