نويسنده: فروغ معيري راد
مي‌توانيم شخصيت را اين گونه توصيف كنيم، ويژگي‌هايي دائمي هستند كه تعيين مي‌كند فرد به رويدادها و تجربه‌هاي زندگي خود چگونه واكنش نشان بدهد. در واقع شخصيت وسيله‌اي است براي ديگران كه فرد را با آن شناسايي مي‌كنند و بر اساس آن واكنش نشان مي‌دهند. شخصيت اصطلاحي است كه مي‌گويد فرد چگونه با انواع رويدادهاي زندگي برخورد مي‌كند، با آنها سازگار مي‌شود و به آنها واكنش نشان مي‌دهد. برخي از آن رويدادها عبارتند از چالش‌ها، شكست‌ها، فرصت‌ها و موفقيت‌هايي كه فرد با آنها سازگار مي‌شود و زندگي خود را مي‌سازد. گاهي نيز نمي‌تواند سازگار شود و اينجاست كه موضوع اختلال شخصيت مطرح مي‌شود و در واقع خود را در برابر موقعيت‌هاي دشوار مي‌بازد. در اين نوشته به هر دو موضوع، يعني «شخصيت » و «اختلال شخصيت» و تأثير آن در زندگي و تعامل با ديگران مي‌پردازيم.
شخصيت چيزي است كه آن را در درون تجربه مي‌كنيم و از بيرون به ديگران نشان مي‌دهيم. ويژگي‌هاي شخصيت، ويژگي‌هاي نسبتاً دائمي و ثابت هستند و بيشتر مردم براساس تجربه‌هاي خود متحول مي‌شوند. براي برخورد كردن با رويدادهاي زندگي رفتارهاي جديدي را ياد مي‌گيرند و اين يادگيري‌هاي جديد به آنها كمك مي‌كند كه با اجبار‌هاي زندگي سازگار شوند. ما از تجربه‌هاي گذشته خود درس مي‌گيريم و سعي مي‌كنيم كه در موقعيت‌هاي گوناگون پاسخ‌هاي گوناگون را نيز نشان دهيم تا بتوانيم از عهده كارها براييم. در مقابل عده‌اي هستند كه براي برخورد كردن با چالش‌هاي زندگي روش‌هاي سخت و انعطاف‌ناپذيري را انتخاب مي‌كنند.
اين افراد به ندرت رفتار خود را نسبت به رويدادها تغيير مي‌دهند يا رفتارهاي جديدي را ياد مي‌گيرند. اين افراد براي برخورد با مسائل زندگي روشي ثابت و نامتغير را انتخاب مي‌كنند كه باعث دردسر براي آنها مي‌شود. اين افراد كه سخت و انعطاف‌ناپذير هستند باعث مشكل در زندگي خود و ديگران مي‌شوند. اين ويژگي‌ها معمولاً در افرادي كه مبتلا به اختلالات شخصيت هستند ديده مي‌شود. اختلال شخصيت عبارت است از تجربه‌هاي درون ذهني و رفتارهاي بادوامي كه با ملاك‌هاي فرهنگي فرد منطبق نيست و غير قابل انعطاف است. اختلال شخصيت برخلاف بسياري از اختلالات ديگر اين گونه نيست كه ايجاد شود و از بين برود. اختلال شخصيت يك الگوي با دوامي است كه در هيجانات، شناخت‌ها و رفتارهاي فرد مشكل ايجاد مي‌كند. هرگاه صفات شخصيتي، غير قابل انعطاف باشد و كاركردهاي فرد را مختل كند يا رنج و عذاب ذهني برايش ايجاد كند، تشخيص اختلال شخصيت را مي‌توانيم مطرح كنيم.
شخصيت هر فردي از افكار، احساسات و رفتار او شكل مي‌گيرد كه عوامل وراثتي و عوامل زيستي در اين اختلال دخيل هستند. زمينه ارثي و ژن‌ها توسط والدين به كودك منتقل مي‌شود مانند خجالتي بودن. محيط زندگي روابطي است كه با اعضاي خانواده و ديگران داشته‌ايم، محيطي كه در آن بزرگ شده‌ايم.
همچنين والدين در اين عامل دخيل هستند، اينكه چه چيزي را خوب مي‌دانند و چه چيزي را بد مي‌دانند در اين امر دخيل است. اين اختلالات در نوجواني يا در بزرگسالي شروع مي‌شود. اگرچه گاهي اوقات اين اختلال در كودكي شروع مي‌شود. اختلال شخصيت و مشكلاتي كه به وجود مي‌‌آورد مادام‌العمر است ولي از نظر نوع و ميزان آن با يكديگر فرق دارند. با اين وجود اختلال شخصيت چه خفيف باشد چه شديد، تمام جنبه‌هاي زندگي فرد را تحت تاثير قرار مي‌دهد. درمان اختلال شخصيت از سخت‌ترين درمان‌هاي روانشناختي است.
اما بررسي‌ها نشان مي‌دهد بعد از مدتي از شدت اختلالات شخصيت كاسته و يك اختلال ديگر جايگزين آن مي‌شود. اين طور مي‌توان گفت كه در يك زماني تشخيص يك اختلال مي‌دهند و بعد از مدتي ممكن است ديگر علائم آن اختلال را نداشته باشد و علائم اختلال ديگري را نشان دهد. اختلال شخصيت مجموعه‌اي از اختلال‌هاي روانشناختي است كه ويژگي عمده آنها رفتارهاي خشك و غير قابل انعطاف است. اين رفتارها باعث آسيب به افراد مي‌شود چون مانع سازگاري آنها با الزام‌هاي زندگي و باعث اختلال در روابط آنها مي‌شود. اختلال شخصيت مي‌تواند شخص را نيز ناراحت كند اما مبتلايان به اختلال شخصيت هيچ گونه ناراحتي ذهني را ممكن است حس نكنند. در اصل اين ديگران هستند كه به خاطر اعمال فرد مبتلا به اختلال شخصيت ناراحت مي‌شوند و گاهي اوقات شخص ديگري غير از خود فرد مبتلا به اختلال شخصيت بايد تصميم بگيرد كه آيا اختلال باعث اخلال شديدي در كاركرد وي شده است يا نه، چون شخصي كه دچار اختلال شده است نمي‌تواند چنين قضاوتي را انجام دهد. در اختلال شخصيت بعضي ويژگي‌ها بين افراد مشترك است. رفتار اين افراد با انتظارات جامعه فاصله زيادي دارد. روش‌هاي غير عادي دارند. در برخورد با رويدادها، رفتارهاي بي‌پروا و بدون فكر و ناگهاني دارند. در عملكردهاي شغلي و اجتماعي مشكل دارند. رفتارهاي ثابتي دارند كه ريشه آنها به نوجواني يا اوايل بزرگسالي برمي‌گردد.
انواع اختلال شخصيت
اختلال شخصيت پارانوئيد: اين افراد به ديگران بي‌اعتماد هستند. فكر مي‌كنند كه ديگران براي آنها مي‌خواهند خطر ايجاد كنند يا به آنها آسيب برسانند بدون اينكه دليلي براي حرف‌هايشان داشته باشند. اختلال شخصيت اسكيزوئيد: اينها افرادي سرد، نجوش و بي‌تفاوت هستند. اهل برقراري ارتباط اجتماعي با ديگران نيستند و از لحاظ اجتماعي منزوي هستند.
اختلال شخصيت اسكيزوتايپال: اين افراد هم مانند اسكيزوئيدها از لحاظ اجتماعي سرد هستند و ارتباط برقرار نمي‌كنند و اين افراد رفتارهايي انجام مي‌دهند كه عجيب و غيرعادي است. اين افراد شكاك هستند و باورهاي غير عادي دارند.
اختلال شخصيت ضداجتماعي: اين افراد قانون را رعايت نمي‌كنند و هنجارهاي جامعه را زير پا مي‌گذارند. هركاري را كه دوست داشته باشند انجام مي‌دهند بدون اينكه فكر كنند كارشان چه عاقبتي دارد.
اختلال شخصيت مرزي: اينها افرادي هستند كه زندگي پرهيجاني دارند. از نظر خلقي و رفتاري ثبات ندارند و بيشتر در معرض خودكشي هستند. اختلال شخصيت نمايشي: اين افراد بيشتر از حد معمول نمايشي هستند و فقط مي‌خواهند خودشان را نشان دهند انگار كه در حال بازي در يك نمايش هستند. اختلال شخصيت خودشيفته: اينها خودشان را از همه برتر و بالاتر مي‌دانند و خود را شايسته بهترين‌ها مي‌دانند. اختلال شخصيت اجتنابي: اينها افرادي هستند كه نظر ديگران برايشان خيلي مهم است. اينكه ديگران درباره آنها چه فكر مي‌كنند و چه قضاوتي دارند برايشان مهم است و به خاطر اينكه از طرف ديگران طرد نشوند ارتباط برقرار نمي‌كنند و داراي اعتماد به نفس پاييني هستند. اختلال وسواسي- اجباري: اين افراد مي‌خواهند هر كاري را به نحو احسن انجام دهند.
اختلال شخصيت وابسته: اين افراد حتي عادي‌ترين تصميم را هم نمي‌توانند بگيرند و هركاري كه مي‌خواهند انجام دهند به ديگران وابسته هستند. افرادي كه اختلال شخصيت دارند خود و دنيا را به گونه‌اي ديگر تفسير مي‌كنند كه برايشان به شدت عذاب‌آور است و توانايي آنها را براي زندگي معمولي از بين مي‌برد. افرادي كه داراي اختلال شخصيت هستند يكسري نشانه‌هاي كلي دارند: اين افراد تغيير دائمي خلق و خو دارند، روابطي پرتنش دارند، ناگهان خشمگين مي‌شوند، انزواي اجتماعي دارند، در پيدا كردن دوست مشكل دارند، كنترل رفتار خود را ندارند. اين افراد در شغل، دوست يابي و ارتباط با جنس مخالف دچار مشكلات عمده‌اي هستند. اين افراد معمولاً از نظر سطح تحصيلاتي در درجه پايين‌تري هستند، اكثرا مجرد و داراي اعتياد به دارو هستند. آنان مشكلات خانوادگي دارند و معمولاً شغلي ندارند.
