نويسنده: فرهاد همتي
گلبدين حکمتيار رهبر
حزب اسلامي افغانستان بعد از دو دهه با تشريفات خاصي هفته گذشته وارد کابل شد و در ارگ رياست جمهوري افغانستان مورد
استقبال قرار گرفت. در مراسم استقبال
بسیاری از رهبران و مقامات افغانستان- به جز ژنرال دوستم – حضور داشتند. بازگشت
حکمتیار به کابل در این مدت با بازتابهای مختلفی روبرو شده و صاحبنظران و
کارشناسان منطقه تحلیل های مختلفی در این باره ارایه کردند. هدف از بازگشت حکمتیار
به کابل چیست ؟ بازگشت حکمتیار چقدر به فرایند امنیت و صلح در افغانستان کمک خواهد کرد ؟ بازگشت حکمتیار به کابل حاوی چند نکته مهم است :
1- استقبال
گسترده از حکمتيار در ارگ رياست جمهوري افغانستان، نشان داد که وفاق ملي براي حضور
وي در کابل وجود دارد.و اساسا اين استقبال
پيام مثبتي از وحدت و اتحاد در افغانستان را
به نمايش گذاشت.اگر چه برخی گروهها در
مورد ورود حکمتيار به کابل موضع احتياط آميزي گرفتند.اما در مجموع برآيند موضع گيري ها در افغانستان در قبال بازگشت
حکمتیار مثبت بود.
2- بازگشت
حکمتیار به کابل ، محصول توافقنامه دولت وحدت ملی با حزب اسلامي حکمتيار افغانستان است . این توافقنامه هم، محصول
همکاری اشرف غنی و عبدالله عبدالله محسوب می شود . به بیان دیگر باز گشت حکمتیار
به کابل اولین محصو ل دولت وحدت ملی افغانستان به شمار می رود که می تواند در مورد حل مشکلات کشور تعمیم
یابد.
3- استفاده از کلمه "وطن دار" از سوي مقامات
بلند پايه افغان در مراسم استقبال از حکمتياردر مورد" طالبان"بيانگر وجود
وحدت نظر براي استقرار صلح در افغانستان است.از این منظر تلاش دولت وگروههای سیاسی
افغانستان درمذاکرهو توافقنامه صلح با حکمتیار می تواند الگویی برای مذاکره با
طالبان نیز استفاده شود.
4- درکنار
استقبال بسیاری از گروههای افغانی ، برخی از بازیگران خارجی افغانستان از جمله
امریکا و روسیه نیز – با ملاحضات خاص خود شان - از بازگشت حکمتیار به کابل
استقبال کردند. این استقبال در شرایطی
است که رهبر اسلامی افغانستان در ادوار گذشته افغانستان مخالف حضور نظامیان روسی و
آمریکایی در این کشور بوده است . اگر چه روسیه با توجه به موضع ضد روسي حکمتيار ، نگران
حضور وي در کابل بوده است اما با اين حال مسکو اميدوار است
بازگشت وي به کابل به تامين امنيت افغانستان کمک کند.حکمتیار همان گونه
که در سال‌های جهاد علیه نیروهای شوروی سابق بر خروج نیروهای خارجی از افغانستان تاکید
داشت، اکنون نیز قائل به خروج نیروهای خارجی و تشکیل یک دولت اسلامی براساس انتخابات
در افغانستان است.البته در این میان
بازگشت حکمتیاربه کابل بعد از خارج شدن نام وی و تعدادی از نزدیکان حکمتیار
از لیست سیاه سازمان ملل صورت گرفته است که در این باره دولت امریکا نقش محوری را داشته است .در واقع
اگر حکمتیار از لیست سیاه سازمان ملل خارج نمی شد امکان حضور حکمتیار در کابل وجود
نداشت.البته این موضوع یکی از مفاد
توافقنامه صلح دولت افغانستان وحزب اسلامی حکمتیار بود .
5- برخي از کارشناسان معتقدند که حکمتيار مانند پاره سنگي
براي وزن کشي و ايجاد تعادل ميان گروهها و يا افزايش وزن برخي گروهها است. از این منظر با آمدن حکمتيار و همکاري وي با اشرف
غني و ساير مقامات پشتون، پشتونها مي توانند به تقویت پشتون ها در افغانستان منجر شود .
6- البته در مقابل
برخی از ناظران بر این باورند که با توجه به پشتون بودن حکمتیار و اشرف غنی ،
بازگشت حکمتیار می تواند کانونی برای قدرت افزایی حکمتیار واشرف غنی باشد . در این
باره آسوشیتدپرس می نویسد: حکمتیار یک رقیب بالقوه برای «اشرف غنی» رئیس‌جمهور افغانستان
اشرف غنی و رئیس اجرایی دولت وحدت ملی عبدالله عبدالله محسوب می‌شود که بر اساس یک
توافقنامه ناپایدار و با میانجیگری آمریکا قدرت را تقسیم کرده و افغانستان را اداره
می‌کنند.بازگشت حکمتیار می‌تواند عدم اطمینان سیاسی جدیدی را به دولت تزریق کند.به
توجه به قدرت گرفتن طالبان و پیشرفت این گروه در چندین جبهه، بازگشت حکمتیار می‌تواند
عدم اطمینان سیاسی جدیدی را به دولت تزریق کند.
7- برخی از کارشناسان هم معتقدند که بازگشت حکمتیار
در واقع نوعی تلاش وی برای جلوگیری از اضمحلال حزب اسلامی است . در این باره «اندرو وایدر» نایب رئیس برنامه آسیا در موسسه صلح آمریکا معتقد
است: حکمتیار هم مانند غنی از اکثریت قومی پشتون‌های افغانستان برآمده و حزب اسلامی
تحت رهبری وی پس از احیا، می‌تواند به یک بازیگر قدرتمند در انتخابات پارلمانی
2019 تبدیل شود.به اعتقاد: بازگشت حکمتیار به کابل مهم و قابل‌توجه
است. اما اهمیت بازگشت وی در این است که حکمتیار یک چهره سیاسی پشتون تاثیر‌گذار و
بانفوذ است که مدتی به حاشیه رانده شده بود و دوباره به نزاع سیاسی بازگشته و اهمیت
چندانی در پیشبرد روند صلح نخواهد داشت. چشم‌انداز بازگشت حکمتیار موجب شده تا حزب
از هم گسیخته جمعیت اسلامی تلاش کند صفوف خود را به منظور رقابت بهتر، متحد کند.
بازگشت حکمتیار رهبر جمعیت اسلامی افغاستان به کابل با
استقبال گرم احزاب ودولتمردان این کشور مواجه شده است .برغم این استقبال گرم
،تاکنون تحلیلهای متعدد و متفاوتی درباره
بازگشت حکمتیار در افغانستان مطرح شده است که همین عامل باعث طرح دیدگاهای مختلفی
در جامعه افغانستان شده است :
الف)دیدگاه خوشبینانه:
از منظر این کارشناسان، پیوستن حکمتیار به دولت اتفاق مثبتی
است زیرا راه حل نهایی در افغانستان مصالحه ملی و آشتی است. دولت وحدت ملی افغانستان تلاش دارد تا با ادغام حزب اسلامی
در تشکیلات حکومتی چهره اسلامی دولت را تقویت کند.
ب)دیدگاه بدبینانه :
در برابر این دیدگاه، برخی دیگر کارشناسان آمدن حکمتیار به کابل را یک دسیسه سیاسی می دانند .که اشرف غنی می‌خواهد با اجرای این طرح ، جنگ را
از جنوب افغانستان به شمال منتقل کند، واهداف
پنهانی کشورهای غربی را علیه روسیه پیاده کند.
ج)دیدگاه طالبان:
در این میان هواداران گروه طالبان درباره باز گشت حکمتیار
به کابل معتقدند که حکمتیار اشتباه کرده است زیرا وی به روند صلح نپیوسته بلکه تسلیم
شده است.. از منظر طالبان، با آغاز جنگ جدید آمریکا با حمایت حکمتیار در افغانستان،
وی بار دیگر نیز با کشتار مردم بازنده خواهد شد
د)دیدگاه حزب اسلامی:
اما حامیان حزب اسلامی
نیز با رد تحلیل های طالبان نظر دیگری را مطرح می سازند . آنها معتقدند که زمانی که
جامعه افغانستان نیاز به جنگ باشد جنگ خواهند
کرد ولی حالا افغانستان با خطر نابودی مواجه است و مردم کشته می‌شوند بنابراین طریق
سیاسی برای مبارزه بهترین انتخاب است.
* کارشناس مسائل آسیا
