عليرضا محمدي
امروزه ادبيات دفاع مقدس به عنوان يكي از حوزه‌هاي ادبي پرطرفدار كشورمان، حرف‌هاي بسياري براي گفتن دارد. حوزه‌اي پر سوژه و (شايد) كم كتاب! كه فرصت‌ها و تهديدهاي بسياري را پيرامون خود احساس مي‌كند. در حالي كه به تازگي سي‌امين دوره نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران را پشت سرگذاشته‌ايم و هنوز بحث «كتاب» داغ است، به سراغ جواد كلاته عربي مسئول بخش ادبيات دفاع مقدس مؤسسه فرهنگي، هنري روايت 27 بعثت رفتيم تا مروري بر حال و اوضاع كتب اين حوزه داشته باشيم. كلاته با 10 سال سابقه نويسندگي تا كنون چهار عنوان كتاب به رشته تحرير درآورده است كه دو عنوان از آنها با نام‌هاي «بيش از چند نفر» زندگينامه سردار شهيد عباس جولايي و «مگر چشم تو درياست» زندگينامه مادر شهيدان جنيدي (چهار برادر شهيد) مربوط به حوزه دفاع مقدس هستند.
يك بحثي اخيراً مطرح شده با اين مضمون كه توجه بيش از حد به خاطره‌نويسي در خصوص دفاع مقدس باعث تضعيف ديگر عرصه‌هاي اين حوزه مثل رمان‌نويسي مي‌شود، نظر شما چيست؟در پرداختن به دفاع مقدس شايد برخي از ژانرها موفق‌تر باشند. اگر شما بخواهيد زندگينامه يكي از سرداران شهيد جنگ تحميلي را كه شخصيتي واقعي است به شكل رمان بنويسيد، با مشكلات عديده‌اي رو به رو مي‌شويد. چراكه در داستان‌نويسي شما پا در مرز خيال مي‌گذاريد، در حالي كه شخصيت رمانتان واقعي است. اينجاست كه غالباً ژانر خاطره‌نويسي موفق‌تر عمل مي‌كند. البته اين حرف به معني تعطيل كردن ساير ژانرها مثل همان رمان‌نويسي كه شما اشاره كرديد نيست. ولي به نظر مي‌رسد در حال حاضر خاطره‌گويي و خاطره‌نويسي در اين حوزه حرف‌هاي بيشتري براي گفتن داشته باشد. اكنون ما فرصت كمي براي ثبت خاطرات يادگاران جنگ داريم. هرچه زمان مي‌گذرد دستمان از حيث منابع شفاهي كوتاه‌تر مي‌شود. در آينده خواهي نخواهي بحث خاطره‌نويسي منتفي مي‌شود. قطعاً آن زمان مجال براي رمان‌نويسي بيشتر مي‌شود.
يعني از نظر شما فضاي كنوني در عرصه نويسندگي دفاع مقدس يك رابطه منطقي را طي مي‌كند؟از حيث ثبت خاطرات بله، اقتضاي زمان است. اما يك مشكلي كه اين عرصه از آن رنج مي‌برد، عدم توجه به نوآوري است. به عنوان مثال در اوايل دهه 80 قالب‌های جدیدی وارد بازار شد با اين مضمون كه جنگ يا شهداي دفاع مقدس را از نگاه مادران، همسران و. . . به رشته تحرير درآورند. اين قالب نگارشي آن زمان يك نوآوري محسوب و باعث جذب مخاطب مي‌شد. اما اكنون كه بيش از يك دهه سپري شده، خيلي از نويسندگان اين حوزه تنها به كپي‌برداري سبك‌هاي رايج مي‌پردازند و كمتر شاهد نوآوري هستيم.
از حيث اقبال مردمي كتب دفاع مقدس از اوضاع خوبي برخوردارند؟خوب است اما مي‌تواند بهتر باشد. اكنون ناشران خوبي در اين عرصه داريم كه موفق عمل مي‌كنند. اما به شكل كلي يك عقب‌ماندگي در اين حوزه وجود دارد به اين معني كه دير عمل كرده‌ايم و زمان به ضرر ما است. اگر فرض بگيريم يك ميليون نفر در جنگ شركت داشته‌اند، در برابر اين آمار چه تعداد كتاب منتشر شده است. يك مثال مصداقي بزنم، در لشكر 27 محمدرسول‌الله(ص) 150 فرمانده گردان شهيد وجود دارد. در چند سال گذشته ما تنها توانسته‌ايم زندگينامه حدود 30 تن از اين شهدا را منتشر كنيم. خيلي مواقع هم كه به سراغ خانواده‌ها يا همرزمان شهدا مي‌رويم، مي‌گويند در اين سال‌ها كجا بوديد؟ پس مي‌بينيم كه همين الان با همه تلاش‌ها و كوشش‌هايي كه صورت مي‌گيرد، عقب‌ماندگي زيادي داريم.
شما كه خودتان در كار نشر هستيد از فروش كتب اين حوزه راضي هستيد؟فروش هر كتابي نياز به تبليغ دارد، اما هزينه‌هاي تبليغ زياد است. اگر اين هزينه‌ها كاسته مي‌شد، به حتم هر كتابي را به شكل شايسته‌تري به خواننده معرفي مي‌كرديم و مسلماً در فروش كتاب نيز تأثيرگذار بود. البته عنايت و توجه مقام معظم رهبري به كتب دفاع مقدسي بسيار كمك حال نويسندگان و دست اندركاران اين حوزه مي‌شود. وقتي ايشان به كتابي تقريظ مي‌نويسند، توجه عمومي به اين حوزه افزايش مي‌يابد. تأثير توجه رهبري به قدري است كه من نمي‌توانم بگويم اگر اين توجه نبود، الان در برابر پاسخ سؤال شما چه جوابي مي‌توانستم بدهم.
ادبيات دفاع مقدس از نويسندگان خوبي بهره مي‌برد؟بله، خوشبختانه نويسندگان خوبي در اين حوزه داريم. اما به نظر من انتشاراتي‌ها بايد مراقب باشند هر كتابي را به هر قيمتي منتشر نكنند. مسلماً اگر يك خواننده يك بار با كتاب ضعيفي در حوزه دفاع مقدس رو به رو شود، اقبالش براي ساير كتاب‌هاي اين حوزه را از دست مي‌دهد. در ضمن ما پذيراي نگاه‌هاي نو در اين مقوله باشيم. شايد بايد از آدم‌هاي جنگ نيز بخواهيم تا اجازه ورود نگاه‌هاي نو را بدهند. البته محتوا كه يكي است و بايد ارزش‌هاي رايج در دفاع مقدس حفظ شود، اما مي‌شود نگاه‌هاي نو چه از حيث قلم، سوژه و نحوه پرداختن به مقوله جنگ را پذيرا بشويم. نوآوري باعث جذب مخاطبان بيشتر مي‌شود.
