فاضلاب خانگي و صنعتي و آلاينده هاي نفتي رنگ زندگي را از بزرگترین دریاچه جهان پاک کرد

خزر، باز هم روي خوش به صيادان نشان نداد!

نزديک به يک دهه است که ذخايرآبزيان درياي خزر به ويژه انواع ماهيان خاوياري و استخواني به عنوان صيد غالب و پرسود صيادان حاشيه خزر به دلايلي چون حجم بالای آلاینده‌ها به‌ویژه آلودگی‌های نفتی، صید بی‌رویه و برهم خوردن نظم زیستگاه‌ها و تغييرات جوي و ده ها عامل ديگر با کاهش چشمگيري روبرو شده است.تا آنجا که امسال هم براي چندمين سال متوالي در فصل صيد، صيادان کهنه کار ساکن در شهرهاي شمالي از سخاوت دريا بي نصيب ماندند و با تورهاي خالي راه خانه را در پيش گرفتند!

نويسنده:مريم احمدي

ازاوايل دهه 90 آهنگ کاهش ميزان ذخايرآبزيان درياي خزر تندتر شده است و عوامل انساني و غير انساني دست به دست هم داده اند تا رونق را از بساط ماهيگيران ساکن سواحل خزر به ويژه صيادان آستارايي برچيند. بنا به گفته کارشناسان شيلات اين منطقه سال 94 نسبت به سال 93 ميزان صيد ماهي با کاهش 64 درصدي روبرو شد، سال 95 نيز اين روند نزولي ادامه داشت و اين ميزان کاهش نسبت به سال 94 به 35درصد رسيد.

در سال گذشته تغييرات جوي، سرماي شديد و ممنوعيت صيد سبب شد در بسياري از ماه هاي سال صيادان از دريا و پيشه هميشگي شان دور بمانند اما از اواخر اسفندماه که شرايط جوي براي صيد مساعد شد و براي جبران بي رونقي چند ماه به دل دريا زدند، دست خالي برگشتند.

مسئله اي که سازمان شيلات کشور اصلي ترين علت آن را کاهش چشمگير ميزان ذخاير ابزيان به ويژه ماهيان استخواني به دليل آلودگي شديد آب درياي خزر عنوان مي کند. در کنار آلودگي اب خزر که معضل چندين ساله است نقش عوامل ديگري چون کولاکی بودن هوا، برداشت بی رویه شن و ماسه از سواحل دريا و بستر رودخانه هاي مناطق شمالي کشور و همچنين عدم ممانعت از صيد در فصل تخم ريزي ماهيان و بي نظارتي بر فعاليت صيادان غيرمجاز را نمي توان کمرنگ دانست.

طبق نظر کارشناسان در گذشته سنگلاخي بودن کف بسياري از رودخانه هاي آستارا شرايط مناسبي براي تخم ريزي ماهيان فراهم مي کرد اما برداشت غير مجاز و بي رويه شن و ماسه از رودخانه هاي اين منطقه، اين بستر را تخريب کرده و مانعي براي تخم ريزي ماهيان ايجاد کرده است. در اين ميان برخي صيادان نيز در فصل تخم ريزي با ايجاد سدهايي از جنس چوب و ني و تعبيه قفس در آن براي گرفتار کردن ماهي ها، جمعيت اين آبزيان را به شدت محدود کرده اند.

آلودگي آب خزر معضلي چندين ساله

از اواخر دهه هشتاد ورود فاضلاب هاي صنعتي و خانگي از مناطق ساحلي به درياي خزر، در کنار آلاينده هاي نفتي حاصل از عملیات استخراج و اکتشاف و بهره‌برداری از نفت و گاز در اين منطقه ميزان الودگي اب اين دريا را به بالاترين سطح خود رساند. معضلي که کشورهاي همسايه هم به ان دامن زده اند. دریای خزر به عنوان بزرگترین دریاچه جهان علاوه بر عوامل الاينده مذکور دریافت کننده آلودگی از ۵کشور اطراف خود است . از شمال و جنوب و شرق و غرب الاينده هاي نفتي ، صنعتي و سمي ، سموم کشاورزي و فاضلاب هاي خانگي به اين دريا روانه مي شوند. بيشتر آلودگی هایی که در نوار ساحلی ایران تهدید کننده دریای خزر است از پساب های کشاورزی و فاضلاب های شهری نشات می گیرد که موجب آلودگی میکروبی آبزیان شده و در زنجیره غذایی تأثیر گذاشته است. فعالیت های اقتصادی در اطراف دریاچه نیز متهم اصلی آلودگی دریای خزر به حساب می آید. دراين ميان اما نقش آلاينده هاي نفتي در سالهاي اخير بيش از ديگر عوامل مورد تاکيد قرار گرفته است.

اين در حالي است که طي سالهاي اخير به رغم هشدارهاي فراوان متخصصان حوزه محيط زيست در خصوص عواقب جبران ناپذير الودگي اب درياي خزر شرايط موجود در سال جاري نشان مي دهد اقدامات انجام شده مثمر ثمر نبوده اند . به عنوان نمونه اوايل دهه 90 هیأت وزیران وزارت نیرو را به ایجاد تصفیه‌خانه فاضلاب در شهرهاي ساحلي با جمعيت بالغ بر 30 هزار نفر در مناطق ساحلی موظف کرد اما تا به امروز اين وزارتخانه اقدام عملی موثري دراين خصوص انجام نداده و اکوسيستم اين دريا در معرض نابودي قرار گرفته است.

با اين حال ظاهرا وضعيت مقابله با الاينده هاي نفتي اين دريا مساعدتر است . چرا که چند روز پيش مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان از بازبینی طرح دریای خزر در خصوص همکاری کشورهای حاشیه این دریا برای مقابله با آلودگی نفتی اضطراری در اجلاس منطقه‌ای کنوانسیون تهران خبر داد. بنابه گفته قربانعلی محمدپوراجرایی شدن پروتکل آمادگی، واکنش و همکاری منطقه‌ای در مبارزه با سوانح و آلودگی نفتی در اجلاس مذکور پیگیری می‌شود.

البته لازم به ذکر است که ارديبهشت سال گذشته پروتکل مقابله با آلودگی نفتی دریای خزر تصویب شد و طبق ادعاي پروین قرشچی معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست قرار بود پس از گذشت ٩٠ روز از تصویب ان يعني در اوايل مردادماه ، پروتکل مقابله با آلودگی نفتی دریای خزر، توسط پنج کشور عضو از جمله ایران، روسیه، آذربایجان، ترکمنستان و قزاقزستان در قالب برنامه منطقه‌ای اجرایی شود!

چاره اي براي دست خالي صيادان نيست!

در حالي که چند روز بيشتر تا پايان فصل صيد در نواحي شمالي کشور باقي نمانده است اما وضعيت صيادي در نواحي حاشيه درياي خزرنشان مي دهد امسال شرايط اقتصادي و امرار و معاش صيادان سخت تر از سالهاي گذشته خواهد بود.

اين درحالي است که در سالهاي اخيربه دليل کاهش ميزان صيد درامد صيادان نيز به حدي افت کرده که علاوه بر ناتواني در تامين مخارج زندگي قادر به پرداخت حق بيمه شان نبوده اند و حالا برخي صيادان با سني بالاي 60 سال همچنان به صيادي مشغولند. حرفه اي که بي رونقي فعالانش را در چرخه مشکلات اقتصادي گرفتار کرده است. از اين رو بتوان گفت تنها راه نجات اين قشر ورود جدي دولت و مسئولان مربوطه به رفع مشکلات درياي خزر و تامين اتيه صيدان کهنه کار ساکن در شهرهاي شمالي است .