نویسنده: جواد محرمي
کار ساخت و توليد مستندهاي سياسي، اجتماعي و تاريخي چند سالي است که در ميان علاقه‌مندان به مستندسازي با افزايش چشمگيري روبه‌رو بوده است و به‌طور طبيعي دانشگاه‌ها بهترين مکان براي نمايش و البته تحليل و بررسي محتوايي چنين توليداتي محسوب مي‌شوند، اما برخلاف تصور رايج اين امکان نه تنها به راحتي زمينه بروز نداشته بلکه با موانع زيادي روبه‌رو بوده است.
با وجود اينکه رئيس دولت يازدهم همواره در سخنراني‌هايش بر حقوق شهروندي و آزادي بيان تأکيد کرده است اما عملکردها نشان مي‌دهد که انتقاد از دولت حتي در محيط‌هاي دانشجويي که علي‌القاعده صداي مخالف در آن بايد بيش از ساير مکان‌ها زمينه بروز و ظهور داشته باشد هم با موانع جدي روبه‌رو بوده است. دو مستند فروشنده و پرزيدنت آکتور سينما جزو آثاري هستند که هر کدام از زاويه‌اي خاص به مسائل روز مي‌پردازند و با اين موانع دست و پنجه نرم مي‌کنند. مستند «پرزيدنت، آکتور سينما» روايتگر تلاش‌هاي ميخائيل گورباچف، آخرين رهبر اتحاد جماهير شوروي، در جهت ايجاد رفاه براي مردم شوروي است. گورباچف معتقد بود تا زماني که تنش‌هاي شوروي با کشورهاي غربي و به خصوص امريکا ادامه داشته باشد، رسيدن به يک اقتصاد موفق ناممکن است، به همين دليل اولويت عالي خود را تنش‌‌زدايي و برقراري رابطه و مذاکره با امريکايي‌ها قرار داد که نتيجه آن چيزي جز فروپاشي از درون نبود. مستند فروشنده نيز سعي کرده رخدادهايي را که در سياست خارجي و اقتصاد کشور در چهار سال گذشته رخ داده، خيلي شفاف، صريح و مستدل مورد نقد و بررسي جدي قرار دهد و در حقيقت وروديه اين مستند از مناظرات سال 92 کانديداهاي رياست جمهوري آغاز شده و وعده‌هاي مختلفي که درباره تحريم‌ها و رفع آنها و مشکلات اقتصادي به مردم داده شده، مرور مي‌شود. در سوي ديگر مستند «داد» وجود دارد که از سوي دانشجويان عدالتخواه توليد شده و همواره با موانع زيادي در اکران دانشجويي مواجه بوده است.
مستند داد را بايد جزو آثاري قلمداد کرد که از ابتداي پيروزي انقلاب اسلامي تا اکنون از جهت پرداختن به مسائل و مشکلات کارگري و صنفي و اعتراضات به حق اين قشر بي‌نظير محسوب مي‌شود، اما متأسفانه اين محصول فرهنگي که انگيزه‌اي جز بازتاب مشکلات بخشي از مردم کشور ندارد با غلبه نگاه غيرفرهنگي و سياسي- امنيتي مسئولان برخي دانشگاه‌ها مجال نمايش، نقد و بررسي نيافت. در تازه‌ترين اين موارد به گفته مسئولان جنبش عدالتخواه دانشگاه حکيم سبزواري شهرستان سبزوار استان خراسان رضوي، بدون ارائه دليل و منطقي از سوي مسئولان، با اکران اين مستند عدالتخواهانه از سوي شوراي بازبيني معاونت فرهنگي اين دانشگاه مخالفت شده است.
پيش از اين هم اکران مستند «داد» در تالار شهر انار (استان کرمان)، با ممانعت مسئولان اداره فرهنگ و ارشاد و صادر نشدن مجوز اکران مواجه شده بود و همچنين نمايش اين اثر در کتابخانه مرکزي اصفهان لغو شده بود. همچنين در اتفاقي ديگر، مسئولان دانشگاه رفسنجان با تعللي يک ماهه، با درخواست اکران مستند «داد» در اين دانشگاه مخالفت کرده بودند. پيش از اين مستندهايي چون من روحاني هستم و شب‌نامه هم از سوي مسئولان برخي دانشگاه‌ها که با عينک غيرفرهنگي و سياسي به همه چيز نگاه مي‌کنند با موانع و مشکلات زيادي براي نقد و بررسي مواجه شده بود. در ذات مستند حقيقت وجود دارد و حقيقت در ذاتش تلخي‌هايي است که براي رسيدن به کمال بايد آن را به جان خريد و طعم گزنده آن را تحمل کرد تا در مسيري که حق است قرار بگيريم، البته نبايد فراموش کنيم که وظيفه مستندساز بسيار خطير و حساس است، چراکه بايد به حقيقت پايبند باشد و از آن تخطي نکند. مستندساز بيش از شور به شعور در کارش به آگاهي و شناخت نسبت به موضوعش نياز دارد، اما گويا در شرايط فعلي مستندسازهاي کشورما به‌رغم توجه به اين موارد بايد مراقب عواقب پس از ساخت فيلم‌شان هم باشند، مراقب راستگويي‌هايشان و نمايش حقيقت. اين اتفاق در جريان توليد و عرضه بسياري از آثار مستند با نگاه‌هاي مختلف در جامعه رخ مي‌دهد. بسياري از کارشناسان معتقدند پرداختن به تنگناها و مشکلات قشرهاي مختلف در کشور که به دليل رويکردهاي ناعادلانه با مشکلات عديده معيشتي و اقتصادي دست و پنجه نرم مي‌کنند در قالب مستندهايي که از نگاه دلسوزانه و نه فرصت‌طلبانه برخوردارند بايد مورد حمايت مسئولان واقع شود.
