«ابراز ضعف و زبوني» توسط برخی مسئولان ارشد کشور را بايد روي ديگر «روحيه ما نمي‌توانيم» معنا كرد؛ روحيه‌اي كه بيش از سه سال است بر امور اجرايي كشور سايه‌افكنده و نگاه توسعه برون‌زا را تئوريزه و هزينه‌هاي فراواني را به جامعه تحميل كرده است.
هزينه‌هاي فراوان چنين روحيه‌اي را رهبر معظم انقلاب اسلامي در ديدار روز دوشنبه خود مورد نقد قرار دادند و فرمودند: «جنگ تحميلي به‌خاطر اين اتفاق افتاد كه دشمن در ما احساس ضعف كرد. اگر دشمن بعثي و محركينش خاطر‌جمع نبودند كه سر چند روز به تهران خواهند رسيد - آنها اين‌‌جوري فكر مي‌كردند- اين جنگ انجام نمي‌گرفت؛ آنها در ما احساس ضعف كردند. احساس ضعف شما، موجب تشويق دشمن به حمله به شماست، اين يك قاعده كلي است.» ايشان در ادامه راهكار دفع چنين آسيبي را نيز طرح مي‌كنند و مي‌فرمايند: «اگر مي‌خواهيد دشمن را از تهاجم به خودتان منصرف كنيد، سعي كنيد اظهار ضعف نكنيد. نمي‌گويم به دروغ بگوييم قوي هستيم، [بلكه] مي‌گويم قوت خودمان را آشكار كنيم. ما نقاط قوت زيادي داريم، اين نقاط قوت را آشكار كنيم. در زمينه اقتصادي هم همين‌جور است، در زمينه فرهنگي هم همين‌جور است.»
اين در حالي است كه طي ماه‌هاي گذشته بارها برخي از وابستگان دولت ضمن يأس‌آلود توصيف كردن شرايط فعلي، وقوع جنگ را قريب‌الوقوع و تنها راه خلاصي از مشكلات اقتصادي را ميز مذاكره و كوتاه آمدن در برابر زياده خواهي غربي‌ها عنوان كردند. گاه فراتر از احساس خودكوچك‌بيني كه در برخي از مواضع مشهود و ملموس است، توهين به شخصيت‌هاي برجسته نظام هم مشاهده شده است؛ آنجا كه اصل اسلاميت نظام با نيش و كنايه برخي از مسئولان زير سؤال رفته است.
مصاديق احساس ضعف و ناتواني
به عنوان نمونه حجت‌الاسلام علي يونسي، دستيار رئيس‌جمهور در امور اقوام و اقليت‌هاي مذهبي در سال 93 بيان مي‌كند: «اگر من آخوند و آن خاخام‌بگذاريم، همه مردم خوب با هم زندگي مي‌كنند...، عده‌اي خيال مي‌كردند نماد شير و خورشيد در ميان پرچم ايران يك نماد سلطنتي است اما اينگونه نيست. شير نماد حضرت علي(ع) و خورشيد نماد حضرت محمد(ص) است و تنها تاجش مربوط به شاه بود. اگر به من باشد، هلال‌احمر را تغيير مي‌دهم و شير و خورشيد را جايگزين آن مي‌كنم.» اين اظهارات توهين‌آميز كه رگه‌هايي از احساس «ناتواني» در تحقق شعارهاي انقلاب قابل درك است در حالي است كه حضرت امام مي‌فرمايند: «... آرم‌هاي ايران نبايد آرم‌هاي شاهنشاهي باشد، بايد آرم‌هاي اسلامي باشد. از همه وزارتخانه‌ها، از همه ادارات، بايد اين «شير و خورشيد» منحوس قطع بشود، علم اسلام بايد باشد. آثار طاغوت بايد برود، اينها آثار طاغوت است، اين تاج آثار طاغوت است، آثار اسلام بايد باشد.»
تكه‌پراكني وزيراطلاعات دولت اصلاحات به اينجا ختم نمي‌شود و در ادامه مستقيماً برخي از رفتارهاي ارزشي و انقلابي را به سخره مي‌گيرد و هيئات عزاداري را اينگونه تخطئه مي‌كند: «فرهنگ ايران عرفان طلب است و بيشتر روح دين و مذهب را طلب مي‌كند تا ظواهر مناسك را، اما مي‌بينيم كه گاه سينه زني را تا پاسي از شب انجام مي‌دهند ولي زمان اندكي براي نماز اختصاص مي‌دهند.»
اكبر تركان، مشاور ارشد رئيس‌جمهور فرد ديگري است كه اظهارات جهت‌دارش تا ماه‌ها خوراك تبليغاتي رسانه‌هاي تجديدنظرطلب و رسانه‌هاي بيگانه عليه حاكميت اسلامي شد و زمينه ناتواني نظام اسلامي توسط اين جريانات را فراهم كرد. وي در بخشي از موضع‌گيري خود بيان مي‌كند: «بگذاريد با خود روراست باشيم، ما به جز پخت آبگوشت بزباش و قورمه‌سبزي در هيچ تكنولوژي صنعتي برتري نداريم»يا محمود سريع‌القلم، مشاور ديگر رئيس‌جمهور ناتواني در تربيت جامعه را برجسته و رشد پوپوليسم را عامل عقب‌ماندگي كشور عنوان مي‌كند: «تربيت عقلي در خانواده و مدرسه بسيار ضعيف است. در نتيجه ما احساسي، غريزي و پوپوليستي تربيت مي‌شويم. صدا و سيماي ما هم متأسفانه به اين جريان كمك مي‌كند. از يك لبوفروش يا راننده تاكسي كه تمام روز را سرگرم حل مشكلات معيشتي‌اش است، درباره جريان هسته‌اي نظرخواهي مي‌كند. »
تحكيم «روحيه ما نمي‌توانيم»
«فقدان كرامت نفس» يا همان روحيه كوچك‌بيني را به‌وضوح مي‌توان در جملع معروف «امريكا مي‌تواند با يك بمب، تمام سيستم دفاعي ايران را از كار بيندازد» مشاهده كرد يا در جملات مشابه ديگري نظير«خزانه كشور خالي است.»
تحکيم احساس خودكوچك‌بيني در برابر دشمن مقدمه‌اي اساسي براي تحميل يك گزاره مهم به جامعه ايراني بوده است و آن هموار‌كردن مسير مذاكره و تعامل با نظام سلطه و رسيدن به توافقات مكتوب و رسمي است. تاجایی كه به صورت گسترده و هدفمند نزديك به 43 ماه و با ادبيات مختلف به افكار عمومي داخلي اين مسئله عنوان مي‌شد كه تكيه بر توان و ظرفيت‌هاي داخلي نمي‌تواند مشكلات اقتصادي و معيشتي جامعه را تقليل و عبور از گردنه‌هاي پيش رو را ممكن كند.
تضعيف توان داخلي در حالي بود كه رهبري معظم انقلاب اسلامي بارها طي ماه‌هاي اخير بر لزوم توجه مسئولان به توسعه درون زا تأكيد و تنها مسير براي فائق آمدن بر مشكلات كشور را تمركز برچنين محوري معنا كرده‌اند، آن هم در حالي كه امروز پس از گذشت 16ماه از برجام نه تنها مشكلات كشور در پايين‌ترين سطح ممكن حل نشده بلكه حجم انبوهي از تحريم‌ها نيز در دوران پسا برجام اعمال شده است، به همين دليل است كه يكي از دستاوردهاي خيالي برجام از سوي دولتمردان اينگونه عنوان شده: «با برجام قطعنامه‌هاي تهديدآميز را لغو كرديم» و تأكيد شده اگر برجام نبود حمله نظامي به كشورمان قطعي بود!
از سوي ديگر تهديدات نظامي عليه جمهوري اسلامي ايران طبق آمار رسمي به صورت فزاينده‌اي افزايش يافته و اين بدان معناست كه «بروز ضعف و ناتواني در برابر دشمن» همانگونه كه مقام معظم رهبري مي‌فرمايند طمع دشمن به جمله نظامي را نيز افزايش داده است.
زبوني و نفوذ
با دقت در سخنراني رهبر معظم انقلاب اسلامي مي‌توان دريافت كه احساس زبوني و ضعف در برابر دشمن با نفوذ كه يكي از نگراني‌هاي جدي معظم‌له در طول سال‌هاي اخير نيز بوده است، رابطه مستقيم دارد. ايشان در يكي از سخنراني‌هاي خود مي‌فرمايند: «امروز نفوذ دشمن يكي از تهديدهاي بزرگ است براي اين كشور. دنبال نفوذند. نفوذ يعني چه؟ نفوذ اقتصادي ممكن است، كه البته كم‌اهميت‌ترين آن نفوذ اقتصادي است و ممكن است كه جزوكم‌اهميت‌ترين[هم] نفوذ امنيتي باشد. نفوذ امنيتي چيز كوچكي نيست، اما در مقابل نفوذ فكري و فرهنگي و سياسي كم‌اهميت‌تر است.»
هرچند دايره نفوذ به شدت فراخ و گسترده است و راهكارهاي مواجهه با آن نيازمند اقدامات جامع اطلاعاتي و سياسي است اما به رغم آن نمي‌توان ناديده گرفت كه حلقه‌اي از نفوذي‌ها با مشاوره غلط به تصميم‌گيران و تصميم‌سازان مسير پيش روي انقلاب اسلامي را ناهموار و غيرقابل عبور عنوان مي‌كنند. به همين دليل معظم‌له مي‌فرمايند: «نفوذ سياسي هم اين است كه در مراكز تصميم‌گيري، و اگر نشد تصميم‌سازي، نفوذ بكنند. وقتي دستگاه‌هاي سياسي و دستگاه‌هاي مديريتي يك كشور تحت‌تأثير دشمنان مستكبر قرار گرفت، آن‌وقت همه تصميم‌گيري‌ها در اين كشور بر طبقِ خواست و ميل و اراده مستكبرين انجام خواهد گرفت؛ يعني مجبور مي‌شوند. وقتي يك كشوري تحت نفوذ سياسي قرار گرفت، حركت آن كشور، جهت‌گيري آن كشور در دستگاه‌هاي مديريتي، بر طبق اراده آنهاست، آنها هم همين را مي‌خواهند.»
