مقوله نذر در دين اسلام ريشه‌اي عميق دارد و معطوف به مفاهيم متعالي همچون ايثار و انفاق است. در واقع كسي كه نذر مي‌كند داراي روحيه‌اي ايثارگر است و بر اساس نيتي خالص مي‌خواهد ديگر برادران و خواهران مؤمن و مؤمنه خود را در داشته‌هايش شريك كند. بي‌شك در نذر اولين نكته مهم نيت خالص است، اما نتيجه نذر هم مهم است، به اين معنا كه از نذر و ايثار و انفاق ما ديگران بهره محسوسي ببرند. آيات، روايات و احاديث بسياري بر اهميت نذر و انفاق تأكيد مي‌كنند و مروري بر زندگي امامان و همچنين بزرگان دين اسلام گوياي پيوستگي عميق سيره و رفتار آنان با نذر و بخشش است. ايثار و بخششي كه اوج آن را در سيره حضرت علي(ع) و فاطمه(س) مي‌بينيم كه از معاش و نيازهاي خود مي‌زدند و به خود سختي مي‌دادند تا بتوانند نيازهاي ديگران را تا حد وسع و توان خود رفع كنند. مروري بر گوشه‌اي از آيات و همچنين فرمايشات حضرت امام خميني(ره) و مقام معظم رهبري به خوبي گوياي ضرورت حفظ اين سنت حسنه در جامعه اسلامي ماست.
خداوند در سوره انسان آيات 5 تا 7 مي‌فرمايد:«إِنَّ الْأَبْرارَ يشْرَبُونَ مِنْ كأْسٍ كانَ مِزاجُها كافُوراً (۵) عَيناً يشْرَبُ بِها عِبادُ اللَّهِ يفَجِّرُونَها تَفْجِيراً (۶) يوفُونَ بِالنَّذْرِ وَ يخافُونَ يوْماً كانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيراً (۷)؛ ابرار(نيكان) از جامى مي‌نوشند كه با عطر خوشى آميخته است. از چشمهاى كه بندگان خاص خدا از آن مي‌نوشند و از هرجا بخواهند آن را جارى مي‌سازند! آنها به نذر خود وفا مي‌كنند و از روزى كه عذابش گسترده است مي‌ترسند.» اين آيات و تفسير آن به روشني نشان مي‌دهد كه نذر از منظر خداوند چه اهميت و جايگاهي دارد. خداوند در آيات قرآن خود به روشني نويد مي‌دهد كه ابرار همان كساني هستند كه در رفاه و لذت اخروي زندگي مي‌كنند و همه اين لذت‌ها در سايه وفا به نذرشان است.
علامه سيد‌محمد‌حسين طباطبايي، صاحب‌الميزان، در بيان تفسير آيات 5 تا 7 سوره انسان فرموده‌اند:«به درستي كه نیکان از شرابي مي‌نوشند كه طبعش مانند كافور است و كساني كه خير را بدان جهت كه خير است، مي‌خواهند، نه بدان جهت كه اگر انجام دهند، نفعي عايدشان مي‌شود، خير را به انجام مي‌رسانند، اگر به زحمت و ضررشان باشد، از آنجا كه هيچ خير و سعادتي در هيچ علمي نيست، مگر با ايمان به خدا، رسول و روز جزا، بنابراين ابرار(نيكان)، به خدا، رسول او و روز جزا ايمان دارند و ايمان آنها ايماني بر اساس رشد و بصيرت است، ايشان خود را مملوك پروردگارشان مي‌بينند؛ اراده او را بر اراده خود مقدم مي‌دارند و رضاي او را بر هواي نفس خود ترجيح مي‌دهند، عملشان فقط براي وجه‌الله است و عبوديت خود را در مرحله عمل خالص كرده‌اند و با استناد به روايات كه شأن نزول آيات را درباره اهل بيت امام علي(ع)، حضرت فاطمه(س)، امام حسن(ع) و امام حسين(ع) دانسته‌اند، منظور از ابرار(نيكان)، به طور خاص اهل بيت(ع) هستند ولي به طور عام، شامل همه كساني مي‌شود كه به راه و روش ايشان متمسك باشند.»
در دين اسلام تأكيد واضح به نذر كاملاً ديده مي‌شود شايد اين همه سفارش به اين خاطر است كه يك: مؤمنان به واسطه نذر راهي پيدا كنند براي توسل به خدا و ائمه معصومين عليهم‌السلام. دو: باورهاي ديني و اعتقادات خودشان را حفظ كنند و سوم اينكه به واسطه اداي نذرشان مشكلي را در جامعه حل كنند.
توصيه و توجه به مقوله نذر تنها در كتاب آسماني ما قرآن عنوان نشده بلكه از سوي بزرگان ديني هم بسيار تأكيد شده است. گسترش نذر در كشورما به زمان قحطي و كمبود موادغذايي بازمي‌گردد. زماني كه ايران در فقر به‌سر مي‌برد مردم با همين نگاه رفع نيازهاي مردم تصميم گرفتند نذرهاي اطعام و غذا بدهند. اما نكته مهم اينجاست حالا كه بعد از گذشت چندين سال اكثر مردم به چنين توانايي دست پيدا كرده‌اند كه مشكلي از جهت تأمين غذا ندارند و فقري در كشور به آن شكل كه در قديم بود ديده نمي‌شود، وقت آن رسيده كمي جهت‌هاي نذرمان را تغيير دهيم. امروز مشخص‌ترين مشكل هر جامعه‌اي فارغ از كشور ما مشكلات و آسيب‌هاي اجتماعي است و شرايط اقتضا مي‌كند كه نذرهاي فرهنگي ما بر نذرهاي غذايي غالب شود.
حضرت امام خميني(ره) رهبر كبير انقلاب اسلامي ايران در مورد اهميت پرداختن به مشكلات مردم در جامعه فرموده است:«يكي از بزرگ‌ترين جهات معنوى خدمت به خلق‌الله است. خدمت به انسان‌هاى محروم است. اين است كه براى انسان جاودان مى‌ماند و در عالم ديگر به درد انسان مي‌خورد. اموالى كه انسان بگذارد و برود به درد انسان نمي‌خورد. اموالى كه پيش بفرستند به درد انسان مي‌خورد و اميدوارم آنهايى كه داراى يك مكنتى هستند توجه داشته باشند كه به اين مستمندان كه ولى‌نعمت ما هستند رسيدگى كنند و به اين حساب كه ذكر كردند كمك كنند تا اينكه ريشه اين محروميت ان‌شاءالله به همت والاى همه كشور و همه علما و غير علما اين ريشه فاسد از بين برود. همه افراد اين ملت يك زندگى متوسطى كه بايد داشته باشند، داشته باشند و به راحتى به خدمت به اسلام مشغول باشند.»
مقام معظم رهبري هم در مورد اهميت كارهاي خيريه و منفعت‌طلبانه مردمي فرمودند: «اگر اين روح نيكو‌كارى و انفاق در مردم به وجود بيايد، خوب است. آن چيزى كه ما در جوامع غيرمسلمان مي‌بينيم، اين كمبود است والا در اينگونه جوامع گاهي يك نفر پيدا مي‌شود و همه ثروت عظيم خودش را حتي از وارث خودش باز مي‌دارد و به فلان مؤسسه خيريه مي‌بخشد. اينطور نيست كه در جوامع جامد و آهنين و ماشينى غربى هيچ‌كس نباشد كه انفاق كند؛ چرا، بنيادهاى خيريه خيلى پرپول و خيلى عالى‌اى وجود دارد كه به افراد كمك مي‌كنند. به مؤسسات كمك مي‌كنند؛ به حيوانات كمك مي‌كنند. آن چيزى كه در آنجا نيست، همگانى و همه‌گير بودن اين روحيه است. يك روز در كشور ما و ساير كشورهاى اسلامى اين روحيه همه‌گير بوده است، يعنى هر كسى موظف بوده كه پولى براى انفاق كنار بگذارد؛ يا رايج بوده كه در ماه رمضان به نيازمندان افطارى بدهند، نبايد بگذاريم اين كارها كم بشود.»
تأكيدات مقام معظم رهبري بر ضرورت انجام امور خيريه و عام‌المنفعه اين نكته را به ما گوشزد مي‌كند كه ضمن حفظ روحيه اطعام و انفاق، به صورت انفرادي يا با كمك به مؤسساتي كه در اين زمينه فعاليت مي‌كنند، امر بخشش و كمك براي رفع نيازهاي متعدد جامعه را نه تنها فراموش نكنيم بلكه آن را بايد توسعه بدهيم.
