12 سال دوران درس و مدرسه براي هركدام از ما گنجينه‌اي از خاطرات خوب و بد است. هرجا كه معلم، مدير و ناظم فضايي پر از مهر و دوستي را حاكم مي‌كردند وقتي از مدرسه به خانه مي‌آمديم دلمان براي حال و هواي خوش مدرسه تنگ مي‌شد و هر وقت با معلم و ناظم‌هايي مواجه بوديم كه اخلاقشان چندان مهرآميز نبود، چند ساعتي كه بايد در مدرسه به سر مي‌برديم به سخت‌ترين لحظات عمرمان تبديل مي‌شد.
خلاصه اينكه اگر امروز پزشك، معلم، كاسب يا خبرنگار هستيم بخش عمده‌اي از آينده‌اي كه از معلمان دوران درس و مدرسه براي خودمان رقم زديم با رفتار و كردار اولياي مدرسه با ما نسبت جدي دارد و بي‌دليل نيست كه مي‌گويند: «درس معلم ار بود زمزمه محبتي، جمعه به مكتب آورد طفل گريز پاي را». در اين بين هستند معلمان و مديراني كه دغدغه بيشتري نسبت به آينده دانش‌آموزانشان دارند و در اين مسير تلاش مي‌كنند تا با حاكميت فضايي دوستانه و نگاهي متفاوت به تعليم و تربيت پيش بروند و در اين مسير موفق هم هستند.
دبيرستان پسرانه حنيف يكي از اين مدارس است. مدرسه‌اي كه توانسته در طول پنج سال فعاليت ويژه‌اش در مسابقات روباتيك شهر تهران با ساخت روبات آتش‌نشان مقام اول را بياورد. 40 - 30 نفر از دانش‌آموزان اين مدرسه طي اين سال‌ها رتبه زير هزار و 5 - 4 نفر رتبه‌هاي دو رقمي كنكور را به دست آورده‌اند. مدرسه‌اي كه هرچند غيرانتفاعي است اما دانش‌آموزان بااستعداد ضعيف را هم مي‌پذيرد و سالانه حدود 150 ميليون تومان به دانش‌آموزان كم‌بضاعت تخفيف مي‌دهد.
تربيت متعادل«در اكثر مدارس فقط بحث رقابت علمي بچه‌ها مطرح است و مدارس فقط به آيتم‌هاي درسي و آموزشي و علمي توجه مي‌كنند بنابراين از حوزه‌هاي تربيت فرهنگي و اجتماعي غافل شده‌اند اما ما سعي مي‌كنيم توانمندي‌هاي بچه‌ها را در حوزه‌هاي فردي و اجتماعي ارتقا دهيم. به همين خاطر هم شعار «تربيت متعادل» را براي مدرسه‌مان انتخاب كردهايم و عملي كردن اين شعار تمام چيزي است كه به آن نياز داريم.»
اين بخشي از توضيحاتي است كه علي رضا لك مدير دبيرستان فلسفي حنيف درباره تفاوت‌هاي سبك آموزشي اين مدرسه بيان مي‌كند. به گفته وي فعاليت‌هاي اردويي، فعاليت‌هاي كارگاهي و كلاس‌هاي تئوري بخش‌هايي از سيكل تربيتي مدرسه حنيف است تا دانش‌آموزان از تربيتي متعادل هم در حوزه توانمندي‌هاي فردي و توانمندي‌هاي اجتماعي و در حوزه علمي برخوردار باشند.
رشد همهجانبهعلي رضا لك با اشاره به كلام اميرالمؤمنين(ع) مي‌گويد: علم سلطان است و هركسي علم را داشته باشد بر ديگران برتري پيدا مي‌كند و علم نداشتن باعث تسلط ديگران بر فرد مي‌شود. به همين خاطر هم هدف ما در حوزه علم‌آموزي اين است كه بچه‌ها در حوزه علم‌آموزي تلاش مجاهدانه كنند نه معمولي. اما از سوي دگير نمي‌خواهيم بچه‌هاي مدرسه‌مان تنها در رشد علمي متوقف شوند و اين كلام شهيد مطهري را مطرح مي‌كنيم كه اين علم به شما سرعت مي‌دهد و جهت را ايمان مي‌دهد.
اردوهاي هدفمند
بالاترين جهت علم‌آموزي به دانش‌آموزان مدرسه فلسفي حنيف در خدمت به خلق خدا عنوان مي‌شود. چراكه به باور مدير اين مدرسه ما علم را كسب مي‌كنيم تا به بندگان خدا خدمت كنيم. وي درباره شيوه‌هاي نهادينه‌سازي اين باور تربيتي تصريح مي‌كند: ما سالي يك بار اردوي جهادي در مناطق محروم برگزار مي‌كنيم. البته اين اردو در قالب بسيج سازندگي و با همراهي سپاه و بسيج و ارگان‌ها نيست بلكه خود مدرسه و خود دانش‌آموزان و فارغ‌التحصيلان، تيم‌هاي شناسايي دارند و به مناطق محروم مي‌روند. خودشان با كمك خانواده و اقوام و آشنايان ظرفيت و پيش‌نيازهاي مالي كار را تأمين مي‌كنند و خودشان هم براي محروميت‌زدايي اقدام مي‌كنند.
به گفته آقاي لك اين اردوهاي جهادي گاهي بسته به بضاعت دانش‌آموزان در حد بازسازي يك مدرسه در يك روستاي محروم مي‌شود اما حكايت اين بازسازي فقط فيزيكي نيست. وي در اين باره توضيح مي‌دهد: در اين بازسازي‌ها ما در و ديوار را رنگ مي‌كنيم و نيمكت‌ها را بازسازي مي‌كنيم اما هدف اصلي ما اين است تا جايي كه بتوانيم محتواهاي آموزشي و پرورشي خودمان را به اين مدارس انتقال دهيم و پياده‌سازي كنيم. در اين راستا با فايل‌هاي آموزشي صوتي، بروشورها، محتواهاي آماده شده و حتي محتواهايي كه براي اردوهايمان داريم، تمامي الگوهاي خودمان را به آنها اهدا مي‌كنيم تا اين مدرسه‌ها از همه لحاظ احيا شوند و فقط احياي فيزيكي نباشد.
تكثير يك تفكر
آنطور كه آقاي لك مي‌گويد در واقع نتيجه اين اردوهاي جهادي به نوعي تكثير مدرسه فلسفي حنيف در مناطق دور‌افتاده و محروم است و هدف تكثير فيزيكي نيست بلكه تكثير نگاهي است كه اين مدرسه را متفاوت كرده است. وي درباره مدارسي كه تاكنون در اردوهاي مدرسه‌اي خودشان احيا شده‌اند، مي‌گويد: خيلي از اين مدارس مدارس دولتي دخترانه است. در سمنان، در روستاهاي توابع بروجرد، در روستاهاي تالش گيلان مدرسه‌هايي با كمك اين گروه‌هاي جهادي احيا شده‌اند. به اين صورت هم نگاه ما با انجام اين پروژه‌هاي عمراني تكثير مي‌شود و هم براي دانش‌آموزاني كه در اين پروژه‌هاي عمراني مشاركت دارند هدف درس خواندن تعريف مي‌شود.
در واقع هدف از درس خواندنشان خدمت كردن به اين مناطق محروم است و اين اردوهاي جهاد سازندگي هم بچه‌ها را مي‌سازد و هم مناطق محروم كشور را.
معرفي متفاوت الگوها
از نگاه اين مدير معرفي الگوهاي برتر و نشان دادن الگوهاي موفق به بچه‌ها يكي از نكات مهم ديگري است كه در دستور كار اين مدرسه قرار دارد و مهم‌ترين الگوهايي كه در مدرسه حنيف براي بچه‌ها تعريف شده، شهداي دوران دفاع مقدس است. به همين خاطر هم براي بچه‌ها اردوهاي راهيان نوري متفاوت از اردوهاي مرسوم طراحي شده است. آقاي لك در اين باره توضيح مي‌دهد: خود مدرسه اين اردوها را طراحي كرده و تلاش مي‌شود تا در هر سفر چند مفهوم پايه‌اي عقيدتي در بچه‌ها تقويت شود. به طور نمونه پوستر اردوي راهيان نور جنوب سال گذشته مدرسه نرم‌افزار اينستاگرام را در خود جاي داده بود. از نگاه ما چون در حال حاضر ما در دوران جنگ نرم به سر مي‌بريم در جنگ نرم مصاديق و سلاح‌هاي دشمن تغيير مي‌كند اما مباني تغيير نميكند. مثلاً براي مقابله با جنگ نرم در حوزه سايبري و رسانه‌اي ما بايد بچه‌ها را باورمند كنيم. حالا ما مي‌گوييم شبكه اينستاگرام حيا را هدف قرار داده و با به اشتراك‌گذاري عكس‌ها ما مي‌بينيم كه افراد خود شخصي‌شان را در معرض ديد ديگران قرار مي‌دهند تا توجه بيشتري را به خود جلب كنند و لايك بيشتري بخورند. در مقابل اين ما مي‌آييم و درباره شهدايي كه الگوي ما هستند صحبت مي‌كنيم و اينكه شهدا چگونه از اين حيا بهره‌مند شدند.
آقاي لك با تأكيد بر اصل صداقت در شيوه‌هاي آموزش تربيتي مدرسه‌اش تأكيد مي‌كند: ما نمي‌گوييم اينستاگرام بد است و بچه‌ها را از استفاده از اينستاگرام يا تلگرام منع نمي‌كنيم. چون ممكن است پس فردا اينستاگرام يا تلگرام بروند و نرم‌افزار‌هاي ديگري به جاي آنها بيايد. به همين خاطر هم ما روي اصول تربيتي كار مي‌كنيم؛ اصولي مانند صداقت، حيا و امانتداري را در آموزش‌هايمان در نظر قرار مي‌دهيم و الگوهاي متناسب با آن را معرفي مي‌كنيم و مصاديق روز جنگ را هم توضيح مي‌دهيم. از نگاه اين مدير در حوزه‌هاي تربيتي بايد با نگاه ايجابي پيش رفت.
مدرسه‌اي منظم اما بدون ناظم
اين مدير با اشاره به شعر «درس معلم ار بود زمزمه محبتي - جمعه به مكتب آورد طفل گريز پاي را» ادامه مي‌دهد: ما معتقديم آموزش و پرورش بايد در بستر محبت اتفاق بيفتد به همين خاطر هم ما در مدرسه معاون انضباطي بدين معنا كه بخواهد قوه قهريه مدرسه باشد نداريم، بلكه تلاش شده فضايي دوستانه در مدرسه ايجاد شود و همه به يكديگر محبت مي‌كنند.
تنبيه دانش‌آموز ما اين است كه كمتر به وي محبت و توجه شود. آقاي لك تأكيد مي‌كند: از نگاه مدرسه همه بچه‌ها كرامت دارند و بر اين اساس دانش‌آموزان در بستر فضاي مهرآميز موجود در مدرسه با اولياي مدرسه ارتباط مي‌گيرند، اگر مشكلي داشته باشند مشكلشان را به مشاور مدرسه مي‌گويند و ما تلاش مي‌كنيم براي دغدغه‌هاي بچه‌ها به شكل پيوسته كلاس‌هاي اعتقادي يا كارگاهي برگزار كنيم. به گفته مدير مدرسه فلسفي حنيف بر اساس بستر ارتباطي كه ميان مدرسه و دانش‌آموزان شكل گرفته است دانش‌آموزان مشكلات پنهان خود را به مدرسه مي‌گويند، بنابراين نياز‌سنجي مي‌شود و براي حل مشكلات پنهان بچه‌ها گاهي كارشناسان مدرسه به صورت مستقيم ورود مي‌كنند و گاهي از طريق مشاوران و معلم‌هايي كه با بچه‌ها در ارتباط هستند سعي مي‌شود تا مشكلات بچه‌ها حل و فصل شود.
كانون فارغ‌التحصيلان
آنطور كه آقاي لك مي‌گويد فضاي اين مدرسه آنقدر آرام و دوست‌داشتني است كه بعد از اتمام ساعت كار مدرسه بچه‌ها به سختي حاضر به ترك اين محل هستند و همين مسئله موجب مي‌شود تا فارغ‌التحصيلان مدرسه همچنان ارتباطشان را با مدرسه حنيف حفظ كنند بر اين اساس كانون فارغ‌التحصيلان مدرسه فلسفي حنيف راه‌اندازي شده است.
مدير مدرسه حنيف با بيان اينكه امسال شعبه دوم مدرسه هم راه‌اندازي شده است، مي‌افزايد:كادر اجرايي مدرسه تازه ما از بين فارغ‌التحصيلان همين مدرسه است كه حالا تحصيلاتشان را حداقل در مقطع كارشناسي تمام كرده‌اند و ما از آنها دعوت به كار كردهايم تا از افرادي كه با مدل خاص ما تربيت شده‌اند در اين فضا قرار بگيرند و بچه‌هاي دوره‌هاي بعد را به همين ترتيب پرورش دهند.
ارتباط با صنعت و درك نيازهاي جامعه آنطور كه علي رضا لك مي‌گويد يكي از اعتقادات كادر آموزشي مدرسه حنيف اين است كه بايد براي آموزش بچه‌ها از فضاي مدرسه خارج شوند. وي در اين رابطه اينگونه توضيح مي‌دهد: به عنوان مثال اگر قرار است بچه‌ها با نهادهاي اجتماعي آشنا شوند، يك جلسه كلاس در مجلس شوراي اسلامي برگزار مي‌شود. يا اگر قرار است بچه‌ها با حوزه صنعت آشنا شوند تلاش مي‌كنيم با هماهنگي با يكي از كارخانه‌ها يك جلسه كلاس در يكي از كارخانه‌ها برگزار شود. وي هدف از اين كار را آشنايي بچه‌ها با نيازهاي كشور در زمينه‌هاي علم و تكنولوژي مي‌داند و مي‌افزايد: در حال حاضر فاصله زيادي بين دانشگاه‌ها و صنعت ما وجود دارد، اما با چنين رويكردي يك خط‌دهي ذهني در دانش‌آموزان ايجاد مي‌شود كه اگر قرار است مكانيك بخواند و اگر بنا شد روباتي طراحي كند روبات مريخ‌نورد طراحي نميكند چون مي‌داند چنين چيزي به كار امروز كشور نمي‌آيد و اگر امروز با چنين طراحي‌هايي مواجهيم به دليل آن است كه برخي مسئولان ما متأسفانه پادويي علمي كشورهاي ديگر را مي‌كنند و غربي‌ها به اين وسيله خيلي راحت استعدادهاي ملي ما را شناسايي مي‌كنند و براي خودشان مي‌برند.
اجراي عملي سند تحول
آقاي لك درباره سابقه اين مدرسه و شيوه تربيتي آن مي‌گويد: من به عنوان مسئول مجموعه 15 سال است به اين شيوه تربيتي عمل مي‌كنم ولي امسال پنجمين سال است كه خودم رسماً سيستم درست كردم و مدرسه را دوباره با شيوه جديد راه‌اندازي كردم و پنج سال مي‌‌گذرد كه مؤسسه مستقل را راه‌اندازي كرديم.
وي در پاسخ به اين پرسش كه چه شد شما به ضرورت تغيير نگاه و رويكرد در سيستم آموزش رسيديد، مي‌گويد: بسياري از آنچه ما در مدرسه پياده‌سازي كردهايم نگاه نو و جديدي نيست و اگر به سند تحول بنيادين آموزش و پرورش نگاهي بيندازيد متوجه خواهيد شد كه اكثر اين صحبت‌ها و اين شيوه‌ها در اين سند وجود دارد اما اجرايي نشده، اين در حالي است كه آذر ماه سال 90 اين سند به آموزش و پرورش ابلاغ شده است. مربي‌محوري، بحث‌هاي كارگاهي و نياز‌سنجي، اينها همه نكاتي است كه در سند تحول وجود دارد، اما يا درگير سياسي‌كاري شده يا در بوروكراسي بخشنامه و دستورالعمل افتاده است.
تنها تفاوت ما با ديگر مدارس اين است كه سند تحول بنيادين را عملي كردهايم. ما كاري به اينكه وزارتخانه بايد چه كار كند نداريم و تلاش كرديم به اندازه مدرسه خودمان اين سند را عملياتي كنيم. در واقع اسناد بالا‌دستي وجود دارد و نيازي نيست كسي برود كار پژوهشي انجام دهد و تنها كافي است همين اسناد را اجرا كند. برخي بخش‌هاي اين سند نرم‌افزاري و ساختاري است كه به مسئولان بر‌مي‌گردد اما خيلي از بخش‌هاي آن عملياتي است كه به راحتي مي‌شود در مدارس اجرا كرد.
