نويسنده: حجتالاسلام مهديحسينپور
رسول خدا(ص) به بعضي از كودكان نگاه كردند و فرمودند: واي بر فرزندان در آخرالزمان از دست پدرانشان (والدين). سؤال شد: يا رسولالله، آيا پدرانشان مشركند؟ فرمودند: نه، واي بر فرزندان آخرالزمان از دست پدران مؤمنشان! چون به فرزندان خود هيچ چيزي از واجبات دين را آموزش ندهند و زماني هم كه ديگران بخواهند احكام دين را به فرزندشان آموزش دهند، آنها را منع كنند! و از امور مادي براي فرزندشان به مقدار ناچيزي راضي شوند. پس من (رسول خدا) از آنان بيزارم و آنها هم از من بيزارند! به راستي واي بر فرزندان از روش ناصحيح پدر و مادرشان. واي بر والديني كه تمام تلاششان فقط براي امور مادي و اقتصادي فرزندشان است و از وضعيت تربيتي و تعاليم ديني فرزندان خود غافلند. فراموش نكنيم افراد جامعه همان افراد پرورشيافته در خانواده هستند.
اگر خانوادهها در مسير درست گام بردارند و براي تربيت فرزندانشان اهميت و ارزش قائل شوند، در آن زمان خواهد بود كه هم خانواده و هم مردم جامعه از زندگي كردن لذت خواهند برد. تربيت فرزندان بسيار آسان است، ولي لازم است تا والدين، كمي بيشتر براي فرزندانشان وقت بگذارند.
به ويژه پدرها كه اين روزها براي فرزندانشان تبديل به باباهاي آخر هفته شدهاند، آن هم فقط چند ساعت در روزهاي جمعه، پاي تلويزيون...!
والديني كه وقت نميگذارند
وقتي از دانشآموزي درباره رابطهاش با پدر و مادرش سؤال كردم، در پاسخ گفت: من فقط آخر هفتهها پدرم را ميبينم! چون هر شب تا دير وقت سر كار است و زماني كه برميگردد، من خوابم برده است. دانشآموز ديگري گفت: پدر من هر شب به هيئت ميرود و وقتي برميگردد كه من خوابيدهام و فقط يك شب در هفته در خانه ميماند كه البته فرصت و حوصله حرف زدن ندارد.
البته پاسخ آن دختر بچه برايم خيلي جالب بود كه گفت: حاج آقا! دخترها عاشق حرف زدن و درد دل كردن هستند. ولي من در خانه كسي را ندارم كه با او حرف بزنم و از مدرسه برايش تعريف كنم. پدر و مادرم هر دو كار ميكنند و زماني كه برميگردند خستهاند و بيحوصله. مادرم كه هيچ وقت براي من وقت نميگذارد، دوست دارم فقط پنج دقيقه با آنها حرف بزنم ولي حيف كه نميشود. تكفرزند بودن هم دردي شده براي ما. از همه بدتر اينكه پدر و مادرم هر كجا كه ميروند از خودشان تعريف ميكنند كه ما خيلي به فرزندمان ميرسيم و هرچه كه ميخواهد برايش فراهم كردهايم! دوست دارم فرياد بزنم كه من هيچ چيزي نميخواهم. من فقط شما را ميخواهم پدر و مادر. همين.
با بچهها همراهي كنيمبر اساس آيات و احاديث معصومين(ع) تربيت كردن نياز به همراهي والدين دارد. رسول خدا(ص) ميفرمايند: الولد سيد سبع سنين، و عبد سبع سنين، و وزير سبع سنين: با توجه به اين روايت و چند نمونه ديگر، سه دوره هفت ساله براي زندگي فرزند، تعريف شده است كه اين سه دوره، شرايط مخصوص به خود را دارد. طبق فرمايش رسول الله فرزند در هفت سال اول سيد و آقاست. در هفت سال دوم عبد و شاگرد است. در هفت سال سوم نيز وزير است.
اين كه فرزند در هفت سال اول، سيد و آقاست، به اين معنا نيست كه هرچه بخواهد برايش تهيه كنيم! بلكه بايد فرزند ما در اين دوران، بازي كند و سرگرم باشد و ما والدين همچون حضرت زهرا(س) كه با فرزندانش بازي ميكرد و مفاهيم عميق ديني را در قالب بازي و شعر آموزش ميداد، بايد براي فرزندانمان وقت گذاشته و با آنها بازي كنيم.
همراهي والدين در بازي با فرزندان، از بسياري از آسيبها پيشگيري خواهد كرد. البته بعضي از پدر و مادرها، از اين فرصت غفلت كرده و با تهيه بازيهاي رايانهاي، همچون موبايل و تبلت و... فرزندشان را از خود دور ميكنند و امر تربيت او را به افراد بازي ساز ميسپارند. البته بايد در جاي خود به مضرات بازيهاي رايانهاي، از جمله ضعف اعصاب و پرخاشگري اشاره كرد.
هفت سال دوم كه بسيار دوره مهمي است زمان تربيت مستقيم فرزند است. از اين دوره تعبير شده به هفت سال عبد و شاگرد بودن. يعني پدر و مادر بايد در اين دوره، زيباييها و زشتيهاي زندگي را به فرزندشان بشناسانند. بايد همچون يك عبد او را با آداب و تعاليم اسلامي آشنا سازند و ادب كه بهترين ميراث است را در وجودش نهادينه كنند.
ادب كردن بايد بر اساس يك سري دستورات منظم و مداوم صورت گيرد. لازمه آن حضور مستقيم والدين و نظارت آنان است. دوره هفت سال سوم كه تعبير به وزير بودن فرزند شده، دوره استقلال شخصيتي فرزند است. بايد همچون يك وزير با او مشورت كرد و براي او احترام قائل شويم. بايد فرزند را بزرگ شمرده و كرامت نفس او را حفظ كنيم و از تخريب شخصيت او در مقابل ديگران، شديداً پرهيز كنيم. چراكه با توجه به احاديث وارد شده، كسي كه مورد توهين واقع شود و شخصيتش از بين برده شود، از شر او در امان نخواهيم بود.
آغاز تربيت قبل از تولد فرزنداگر خداوند مديريت خانه و تربيت فرزندان را بر عهده زن نهاده است، به خاطر اين است كه تربيت فرزند نياز به حضور و نظارت مستقيم دارد. بنابراين ميبينيم كه رسول خدا كارهاي بيرون از خانه را به حضرت علي و كارهاي داخل منزل را به دخترشان زهرا(س) ميسپارند.
نفس مادر، شير مادر، گفتار و رفتار مادر، سازنده است. يك پدر و مادر خوب، تربيت فرزندشان را ماهها قبل از تولد، شروع ميكنند و به طور مداوم پيگير هستند. غذاي پاك و حلال، تلاوت قرآن با صداي بلند در دوران حاملگي، شير دادن با وضو به فرزند، برقراري ارتباط بين خانه و مسجد، مشورت گرفتن از روحاني و عالم محل، نظارت بر رفتار فرزند در منزل و پيگيري آن در مدرسه، معرفي الگوهاي برتر، پاسخ دادن به سؤالات شرعي و ديني فرزند قبل از اينكه از ديگران يا اينترنت جست و جو كند و مورد سوءاستفاده قرار گيرد، همراه بردن فرزند در مجالس روضه و عزاداري، آموزش قرآن و بسياري از موارد ديگر كه در امر تربيت فرزندان بسيار مؤثر هستند.
اگر سري بزنيم به نامه31 نهج البلاغه كه اميرالمؤمنين(ع) با فرزندشان امام حسن(ع) سخن گفتهاند، اهميت بحث تربيت روشنتر خواهد شد. امير مؤمنان به عنوان يك پدر، تنها به سخن گفتن اكتفا نكرده، بلكه نامهاي را به يادگار ميگذارد تا فرزندش هر زمان كه بخواهد، آن را بارها و بارها مطالعه كند.
حضرت ميفرمايند: تو اي فرزندم، بدان كه تمام وجودم هستي و اگر به تو مصيبتي برسد، آن مصيبت براي من هم هست و گويا مرگ تو، مرگ من است. ايشان اشاره دارند كه اي فرزندم، قبل از اينكه هواي نفس و دنيا و دنياپرستان بر من سبقت بگيرند و تو را تحت تأثير قرار دهند، ميخواهم به تربيت تو مشغول شوم و قبل از اينكه نصيحتناپذير شوي، ميخواهم در همين سنين كودكي خصلتهاي نيكو را در تو نهادينه كنم.
اميرالمؤمنين به عنوان يك پدر، تربيت را از كتاب خدا و تعليم احكام حلال و حرام شروع ميكنند. امر تربيت نظارت مستقيم و پيگيري مداوم والدين را ميطلبد. تا زماني كه يك مادر متوجه نشود كه امر تربيت و خانهداري، مهمترين و اصليترين وظيفه اوست و تا زماني كه يك پدر متوجه نشود كه نيازهاي معنوي فرزند، از نيازهاي مالي و اقتصادي فرزند مهمتر هستند، امر تربيت به روش صحيح امكانپذير نخواهد بود.
تربيت فرزند را واگذار نكنيمشرايط حال حاضر در جامعه و خانوادههاي ايراني، بسيار بحراني شده و تنها چيزي كه به آن توجه نميشود، تربيت و ادب در فرزندان است. فرزندانمان سه دوره هفت ساله مهم زندگيشان را به سادگي پشت سر نهاده و بهره اندكي از تربيت صحيح اسلامي ميبرند.
مادر خانواده وقت ندارد. پس تربيت فرزندش را به مهدكودكها ميسپارد تا فرزندش را به سليقه خود تربيت كنند! پدر خانواده وقت ندارد، بنابراين با خريد وسايلي از قبيل ماهواره و اينترنت و كامپيوتر و تبلت و گوشي موبايل، فرزند دلبندش را سرگرم ميكند تا مزاحم استراحت او نشود و در شبكههاي اجتماعي تربيت و ادب را فراگيرد!
فرزند عزيز هم، در مدرسه، به جاي زنگ قرآن و ديني، رياضي و فارسي تمرين ميكند تا پايههاي تربيت اسلامي خود را كه در خانواده كامل نشده، تقويت كند! بعد از مدرسه هم، فرزندان دلبندمان، ادامه بحث تربيت را در شبكه پويا، پيگيري ميكنند! هر چقدر كه خانوادههاي ايراني اسلامي، در امر تربيت سهلانگار و بيتوجهي به خرج دهند، فيلمسازان و بازيسازان و برخي افراد خودفروخته غربي، براي ثانيه ثانيه زندگي ما و فرزندانمان برنامه دارند.
چه بگويم و به چه كسي بگويم؟! به والدين بگويم فرزندانتان را دريابيد. فرزنداني كه بزرگترين سرمايه زندگيتان هستند. يا به فرزندان بگويم مثل پدر و مادرتان نشويد! والديني كه براي همه چيز وقت دارند جز فرزندشان. والديني كه تربيت فرزند دلبندشان را به ماهواره سپردهاند. والديني كه بارها به مدرسه سر ميزنند تا از نمرههاي درس فرزندشان آگاه شوند، ولي يك بار از اخلاق و ادب فرزند در كلاس و مدرسه جويا نميشوند. والديني كه كلاس تقويتي رياضي و زبان انگليسي برايشان مهمتر از دو خط قرآن تمرين كردن با فرزندشان در طول روز است. والديني كه فرزندشان را در كوچه و خيابان رها ميكنند ولي هنگام اذان به او اجازه نميدهند تا به مسجد برود و نماز خواندن را فرا گيرد.
والديني كه فرزندشان را در كودكي و ناتواني و در زماني كه شديداً نياز به محبت پدر و مادر دارد به مهد كودك ميسپارند و توقع دارند در زمان پيري كه خودشان ناتوان شدهاند و نياز شديد به احترام و محبت دارند، فرزندشان آنها را به خانه سالمندان نسپارد!
به برنامه تربيتي دقيق اسلام رجوع كنيمدين اسلام براي تربيت فرزنداني سالم و صالح، دستورات و سفارشات بسيار دقيق و مفيدي ارائه داده است. (از خواب و غذا و درس و سخن و...) كه سعادت دنيا و آخرت را در پي و رضايت فرزند و پدر و مادر و جامعه را به دنبال دارد. ولي ما به جاي آنكه از قرآن و احاديث و مسجد و روحانيت كمك بگيريم، كوركورانه از دستورات و برنامههاي غربيها پيروي ميكنيم. اكنون به اين حديث شريف از امام باقر، شكافنده علم، توجه كنيم؛ حديثي بسيار دقيق و پر مغز. ايشان ميفرمايند: وقتي فرزند سه ساله شد، به او كلمه «لاالهالا الله» را هفت مرتبه بگوييد و آموزش دهيد. سپس رهايش كنيد و صبر كنيد تا سه سال و هفت ماه و 20 روز او كامل شود.
بعد از گذشت اين زمان، به او «محمد رسول الله» را هفت مرتبه آموزش دهيد و صبر كنيد تا چهار سال او كامل شود. بعد از چهار سال به او هفت مرتبه «صلي الله علي محمد و آله» را آموزش دهيد و صبر كنيد تا پنج سال كامل شود. سپس جهتها را به او آموزش دهيد. سمت راست، سمت چپ، شمال و جنوب. زماني كه جهتها را آموخت، روي او را به سمت قبله كنيد و بگوييد كه سجده كند و صبر كنيد تا هفت سال تمام شود. وقتي هفت سال فرزند كامل شد، به او بگوييد تا صورت و دستهايش را بشويد و بگوييد تا نماز بخواند و صبر كنيد تا 9 سال او كامل شود. وقتي كامل شد، وضو گرفتن را به طور كامل به او آموزش دهيد و او را امر كنيد به وضو گرفتن و نماز خواندن و در اين امر پيگير شويد.
هنگامي كه فرزند وضو و نماز را فراگرفت، خداوند فرزند و پدر و مادر را مورد رحمت و بخشش خود قرار ميدهد. اسلام با اين ظرافت و دقت براي تمام لحظات زندگي ما و فرزندانمان برنامه دارد تا در يك دوره 9 ساله، فرزندانمان، توحيد و نبوت و امامت و قبله و وضو و نماز را فراگيرند و با نظارت مستقيم پدر و مادر در آن ثابتقدم شوند.
دين اسلام براي تمام نكاتي كه براي يك تربيت صحيح لازم است، برنامه دارد. تنها كافي است به اهل آن مراجعه كنيم و از آنان بخواهيم تا ما را راهنمايي كنند. به اميد روزي كه بزرگترين و باارزشترين سرمايههاي زندگيمان را به اين آساني و سهلانگاري از دست ندهيم و رهايشان نكنيم.