کد خبر: 790097
تاریخ انتشار: ۱۹ خرداد ۱۳۹۵ - ۱۱:۵۵
بررسي نقش کارگاه های صنایع دستی خیریه نذر اشتغال امام حسین (ع)
نقش اشتغال در پويايي زندگي انسان انكار ناپذير است و مي توان آن را كانون ارتباطات انسان و اجتماع تلقي كرد. درجهت اين پويايي بي ترديد زنان به عنوان نيمي از جمعيت، تأثيري مستقيم در توسعه جامعه دارند.
اكبراخوان مقدم
نقش اشتغال در پويايي زندگي انسان انكار ناپذير است و مي توان آن را كانون ارتباطات انسان و اجتماع تلقي كرد. درجهت اين پويايي بي ترديد زنان به عنوان نيمي از جمعيت، تأثيري مستقيم در توسعه جامعه دارند. در جامعه اي كه مشاركت زنان در زمينه ي اشتغال و فعاليت هاي اقتصادي بيش تر باشد رفاه اجتماعي نيز بيش تر خواهد بود زيرا مشاركت زنان در بازار كار موجب كاهش نرخ باروري، افزايش سطح توليد، افزايش درآمد سرانه و در نتيجه، باعث افزايش رفاه اجتماعي براي كل جامعه مي شود. با این حال در اکثر جوامع و بطور خاص جوامع در حال توسعه فرصت­های برابر در دسترس همه­ی اقشار جامعه نبوده و در مقایسه بین زنان و مردان همواره نوعی نابرابری وجود دارد[1] این موضوع باعث شده فعالیت های اقتصادی زنان در سطحی محدودتر و با درآمد کمتر انجام پذیرد. این نابرابری در مورد زنان سرپرست خانوار به دلیل شرایط خاصشان بیشتر حائز اهمیت است.

برمبنای تعریف سازمان بهزیستی، زنان سرپرست خانوار ، زنانی هستند که به دلایل مختلف از جمله جدایی، فوت همسر و غیره مسئولیت زندگی خود و فرزندان را بر عهده دارند.[2]. بر طبق سرشماری سال 90 از 21 میلیون خانوار موجود در کشور، 2 میلیون و پانصد خانوار زن- سرپرست هستند، به عبارت دیگر در سال 90 سهم خانواده‌های زن- سرپرست نسبت به سال 85 از 9.5 درصد به 12.5 درصد افزایش یافته است[3]. این خانواده ها با مشکلات متعددی مواجه هستند، و همواره مشکل فقر در خانواده های زن سرپرست بیشتر از خانوارها با سرپرست مرد بوده است[2].

عمده ترین مشکلات زنان سرپرست خانواده در قالب مشکلات اقتصادی، عدم آگاهی برای اداره امور اقتصادی خانوادگی، نگرش های منفی اجتماعی نسبت به زن سرپرست خانواده، نگرانی نسبت به آینده فرزندان و تعدد و تعارض نقش اظهار می­شود[4].

گروهی از این زنان به علت اين كه توان اداره­ی امور اقتصادي خود و خانوادة خود را ندارند، به سازمان هاي حمايتي روي آورده و به كمک­هاي موردي و مستمري­هاي ناچيز اين نهادها بسنده كرده و با مسائل زندگي درچارچوب خانه دست و پنجه نرم می­كنند. از سوي ديگر گروه ديگر از اين زنان علاوه بر ايفاي نقش مادري، وارد عرصة اقتصادي و بازار اشتغال شده و امور اقتصادي خانواده را نيز هدايت مي نمايند و به دليل عدم دسترسي به مشاغل با منزلت مجبور به اشتغال درمشاغل حاشيه اي، نيمه وقت، غير رسمي و كم درآمد مي­گردند[5]. بر اساس سرشماری سال 90 دو میلیون و 500 هزار زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارد که در حال حاضر تنها 18 درصد از آنها شاغل و 82 درصد از آنها بیکار هستند[3].

با توجه به اینکه زنان سرپرست خانوار بخش مهمی از شهروندان کشور را تشکیل می­دهند، در راستای توانمند سازی شهروندان برای نیل به جامعه­ایی مطلوب توجه به این قشر نیز دارای اهمیت است. توانمندسازی زنان از جمله مولفه­های مهم در توسعه پایدار است. توانمندسازي به عنوان امري ضروري جهت توانمند شدن افراد كم درآمدتر براي رسيدن به حقوقشان از طريق دست يابي و كنترل بر منابع طبيعي سازمان­هاي موجود ،تعريف مي شود[6]. همچنین توانمندسازي به عنوان فرآيندي تعريف مي­شود كه در آن افراد، گروه ها و سازمان­ها بر مسائل و مشكلاتي كه با آن مواجه هستند، كنترل پيدا كنند[7]. مالهاترا[1] توانمندسازی زنان را فرایندی تعریف می­کند که به وسیله­ی آن زنان برای سازماندهی خودشان توانمند می­شوند و اعتماد به نفس خود را افزایش می­دهند و از حقوق خود برای انتخاب مستقل و کنترل بر منابع، که منجر به از بین رفتن جایگاه فرودستی ایشان می­گردد؛ دفاع می کنند[8]. همینطور، اگبومه توانمندسازی را به معنای دستیابی بیشتر زنان به منابع و کنترل بر زندگی خود می­داند که موجب احساس استقلال و اعتماد به نفس بیشتری در آنها می­شود. این فرایند موجب افزایش عزت نفس زنان می­گردد، به این معنا که موجب بهبود تصویری و تصوری می­شود که زنان از وضعیت خودشان دارند[9]. سارا لانگه[2]، یکی از نظریه پردازان در امور زنان، معتقد است برای توانمندسازی زنان باید پنج مرحله را که به ترتیب شامل رفاه، دسترسی، آگاهی، مشارکت و کنترل می باشد، طی کرد. در مرحله رفاه، رفاه مادی زنان مانند تغذیه و درآمد بررسی می شود. در این مرحله از توانمندسازی، رفع تبعیض بین زنان و مردان مد نظر قرار می­گیرد. در مرحله دسترسی، زنان باید به عوامل تولید (زمین، کار، سرمایه)، کارهای مولّد درآمد، خدمات، آموزش های مهارت­زا که استخدام و تولید را ممکن می سازد و حتی محصول و دسترنج خود دسترسی داشته باشند. در مرحله آگاهی، زنان باید تشخیص دهند که مشکلات آن ها ناشی از کمبودهای شخصی شان نیست، بلکه نشأت گرفته از نقش های جنسیتی مربوط به فرهنگ بوده و لذا قابل تغییر است. آگاهی در این مفهوم به معنای باور داشتن برابری است. در مرحله مشارکت، زنان در تمام برنامه های مربوط به خود شرکت می کنند. مشارکت آن ها باید با تعداد و شمار آن ها در جامعه متناسب باشد. در نهایت، برابری در کنترل به معنی توازن قدرت میان زنان و مردان است[10]. از بررسي تعاريف مشخص مي­شود، توانمندي حاوي سه عنصر يا مفهوم مشترك در غالب تعاريف و مفاهيم است. نخستين عنصر، منابع است كه شامل متغيرهايي مانند آموزش و اشتغال مي­باشد و از عوامل تسريع كننده­ی توانمندسازي به شمار مي­آيد[11]. دومين عنصر عامليت مي­باشد، عامليت زنان از عوامل تسريع كننده­ی توانمندسازي به شمار مي­آيد، عامليت زنان به اين موضوع اشاره دارد كه زنان را نبايد فقط به عنوان دريافت كنندگان خدمات در نظر گرفت، بلكه خود زنان بايد به عنوان بازيگران اصلي در فرايند تغيير به­ويژه در تدوين انتخاب­هاي مهم زندگي و كنترل بر منابع و تصميماتي كه تأثير مهمی در زندگي ايشان دارند، در نظر گرفته شوند. اين عنصر معرف اهميت گفتمان از پايين به بالا نسبت به رويكرد از بالا به پايين است[8]. سومين عنصر دستاوردها يا نتايج و پيامدهاست كه در اثر فرايند توانمندسازي ايجاد مي­شود. دستاوردها ميتواند از برآورده شدن نيازهاي اساسي تا دستاوردهاي پيچيده­تري مانند خشنود بودن، عزت نفس داشتن، مشاركت در زندگي اجتماعي و سياسي و غيره را در برگيرد[12]. بنابراين، هدف توانمندسازي كمك به افراد ضعيف است تا تلاش نمايند بر ضعف هايشان غلبه؛ جنبه هاي مثبت زندگيشان را بهبود بخشيده، مهارت ها و توانايي هايشان را براي كنترل عاقلانه بر زندگي افزايش داده و آن را در عمل پياده نمايند[13].

مطالعات در حوزه توانمندسازی زنان بطور گسترده انجام می­شود. در این مورد مجامع بین المللی در مورد این موضوع دست به تحقیقات گسترده ای زده­اند که می­توان به مطالعات انجام شده توسط سازمان ملل و بانک جهانی اشاره کرد. از طرف دیگر، بیشتر کشورها نیز دریافته­اند که بدون توانمندی زنان توسعه پایدار محقق نخواهد شد. پرورش فرزندان، اداره امور منزل، حفظ محیط زیست، بهره­وری صحیح از منابع، صرفه جویی در انرژی مباحثی هستند که زنان بطور مستقیم با آنان مرتبط هستند، پس توانمند بودن و توانمند ساختن زنان به جامعه در رسیدن به اهداف توسعه کمک خواهد کرد و از طرف دیگر به ترقی و تعالی نیمی از جامعه نیز منجر میشود[14]. نتایج پژوهش­های گذشته حاکي از آن است که عواملي مانند بالا بردن تحصيلات، افزايش سلامتي، اعطاياستقلال مالي و حق مالكيت قانونی به زنان، رفع تبعيض در بازار كار و حذف باورهاي سنتي بهتوانمندسازي زنان كمك مي كند[15]. نتایج يك فراتحليلي روي 40 پژوهش نشان داد كه توانمندسازي زنان و مادران عملكرد اجتماعي و سلامت روان شناختي آنان را بهبود مي بخشد[7]. توانمندسازي روان شناختي زنان به ارتقاء كيفيت نقش مادرانة آنان انجاميده و از پريشاني هاي روان شناختي خانواده می­كاهد[16].

از راهکارهای تحقق توانمندسازی زنان سرپرست خانوار فراهم کردن زمینه­های خوداشتغالی این قشر از جامعه می­باشد. خود اشتغالي زنان به توانمندسازي اقتصادي آنان انجاميده و از وابستگي آنان به مردان و سازمان هاي حمايتي كاسته و از آسيب پذيري آنان مي كاهد([17]. همچنین مشاركت فعال زنان در محيط شغلي به افزايش اقتدار شخصي، بين فردي و سياسي آنان منتهي مي شود[18].

با توجه به نقش اشتغال در توانمندسازی روان­شناختی و اجتماعی زنان، در این پژوهش به بررسی تاثیر اشتغال در کارگاه­های صنایع دستی خیریه نذر اشتغال امام حسین(ع) بر توانمندسازی روانی زنان سرپرست خانوار پرداخته می­شود.

روش تحقیق

با توجه به عنوان، اهداف، ماهيت پژوهش و بررسي پژوهش هاي انجام شده در پژوهش حاضر از روش توصيفي يا پيمايشي استفاده شده است.

جامعه آماری این پژوهش، کلیه زنان شاغل در خیریه نذر اشتغال امام حسین (ع) می­باشند که تعداد آنها 70 نفر بوده­است و از این تعداد50 نفر در ارزیابی شرکت نموده­اند.

جهت سنجش توانمندی روانی مددجویان از پرسشنامه توانمندسازی روانشناختی اسپریتزر که مشتمل بر 12 سوال می­باشد استفاده شد. این پرسشنامه 4 بعد توانمندسازی روانشناختی از نظر اسپریتزر را مورد سنجش و ارزیابی قرار می­دهد. این ابعاد عبارتند از معنی داری، شایستگی، انتخاب و موثر بودن، این سوالات براساس طیف 5 گزینه­ایی لیکرت تهیه و تدوین گردیده است و پایایی این پرسشنامه 85/. گزارش شده است.

یافته­ها

با توجه به هدف پژوهش فرضیه­ی زیر به عنوان فرضیه اصلی محقق مطرح گردیده است:

· آیا اشتغال در کارگاه­های صنایع دستی خیریه نذر اشتغال امام حسین بر توانمندی روانشناختی زنان سرپرست خانوار تاثیر دارد؟

جهت بررسی این فرضیه از آزمونt تک نمونه­ایی در محیط نرمافزار SPSS نسخه 19 استفاده گردید. جدول(1-1)، آزمونt تک نمونه­ایی را به منظور بررسی توانمندی روانشناختی زنان سرپرست خانوار شاغل در کارگاه­های صنایع دستی خیریه نذر اشتغال امام حسین(ع) نشان می­دهد.

جدول 1

سطح معناداری

t

درجه آزادی

انحراف استاندارد

میانگین فرضی

میانگین کسب شده

حجم نمونه

عامل

001/0

5.82

49

24.10

36

55.84

50

توانمندی روانی

26/0

2.29

49

20.58

9

15.68

50

موثر بودن

001/0

11.11

49

1.92

9

12.02

50

داشتن حق انتخاب

001/0

4.50

49

9.77

9

15.22

50

شایستگی

001/0

22.01

49

1.25

9

12.92

50

معنا داری

همانطور که در جدول 1 آمده است، اشتغال در کارگاه­های خیریه نذر اشتغال امام حسین(ع)، تاثیر معناداری بر توانمندی روانی زنان سرپرست خانوار شاغل در این کارگاه­ها داشته است ( 001/0= p و 05/0 p ). میانگین کسب شده در مجموع سوالات 55.84 است که بیشتر از میانگین فرضی است. همچنین در مولفه­های موثر بودن، داشتن حق انتخاب، شایستگی، معناداری تفاوت معناداری میان میانگین کسب شده و میانگین فرضی وجود دارد که این موضوع نشان دهنده تاثیر اشتغال بر توانمندی زنان روانی زنان سرپرست خانوار می­باشد.

بحث و نتیجه گیری

در این پژوهش با هدف بررسی تاثیر اشتغال در کارگاه های صنایع دستی خیریه نذر اشتغال امام حسین (ع) بر توانمندسازی روان شناختی زنان سرپرست خانوار، و با استفاده از پرسشنامه توانمندسازی روانشناختی اسپریتزر، به گردآوری داده­ها پرداخته شد. نتایج این مطالعه به افزایش دانش ما در زمینه تاثیر اشتغال بر توانمندسازی روانشناختی زنان سرپرست خانوار کمک می­کند.در این مطالعه توانمندی روانشناختی 50 نفر از زنان شاغل در کارگاه های صنایع دستی خیریه نذر اشتغال امام حسین (ع)، مورد ارزیابی قرار گرفت.

به منظور بررسی فرضیه­ی تحقیق مبنی بر تاثیر اشتغال در کارگاه­های صنایع دستی خیریه نذر اشتغال امام حسین (ع)، بر توانمندی روانشناختی زنان سرپرست خانوار، پس از تجزیه و تحلیل نتایج، تاثیر اشتغال بر توانمندی روانشناختی زنان سرپرست خانوار مورد تایید قرار گرفت. نتایج تخقیقات مختلف داخلی و خارجي نیز بر توانمندسازي مالي و روان شناختي زنان به خصوص زنان سرپرست خانوار تأكيد مي نمايند و توانمند سازی را معادل خود باوري، افزايش اعتماد به نفس، حل مسئله و مديريت بر خويشتن مي داند.نتایج تحقیقات اسنهندو(1999) و دیویس (2010)، نشان دادکه توانمندسازي اقتصادی زنان و مادران عملكرد اجتماعي و سلامت روان شناختي آنان را بهبود مي­بخشد، به ارتقاء كيفيت نقش مادرانة آنان انجاميده و از پريشاني هاي روان شناختي خانواده می­كاهد. نتایج پژوهش فلیشر[3] و همکاران (2007)، نشان داد مشکلات اقتصادی با شیوع بالای افسردگی در زنان مرتبط است[19].

همچنين اين يافته ها هم سو با يافته هاي حاج ابراهيمي (1383) است كه در آن توانمندسازي زنان از طريق تعاوني ها را راه حلي مطمئن و پايدار در اشتغال و افزايش خودباوري زنان سرپرست خانوار مي داند[20].

برخی معتقدند که اشتغال زنان باعث افزایش شناخت نسبت به خود و رضایت بیشتر این قشر می­شود. زنان شاغل بدین وسیله، امکان انجام فعالیت­های مقبول و ارزشمند اجتماعی را، که سبب افزایش عزت نفس است، پیدامی­کنند[21].

با توجه به تاثیر اشتغال بر توانمندسازی روانشناختی زنان سرپرست خانوار با فراهم نمودن بسترهای لازم جهت اشتغال این قشر از جامعه می­توان به ارتقا سلامت روان و افرایش کیفیت زندگی این گروه از زنان کمک کرد.

منابع

[1] ویسی ، هادی، بادسار، محمد(1384)، بررسی عوامل موثر بر نقش اجتماعی زنان در فعالیت های روستایی: مطالعه موردی استان کردستان، ماهنامه کارو اجتماع.شماره 142، 50-38.

[2] خسروی،زهره، (1380)،بررسی آسیب­های روانی اجتماعی زنان سرپرست خانوار،فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه الزهرا(س)،شماره 39.

[3] گزیده نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن،(1390).

[5] Chant, S. (1997). Women-headed households: diversity & dynamics in the developing world. Hound mills, Basingstoke, McMillan.

[6] کیمیایی،(1390)، شيوه هاي توانمندسازي زنان سرپرست خانوار،نشریه رفاه اجتماعی،دوره 11. شماره 40، ص.63-92.

[7] Snehendu, B. K.; Catherin, A. P. & Chickering, K. (1999). Empowerment of women for health promotion: a meta analysis. Social science and medicine. Vol 46, pp 1431-1460.

[8] Malhatra, S., R. schuler and C. Boender (2002) Measuring Womens Empowerment as a Variable in International Development, http://sitere sources.worldbank.org.

[9] Ugbomeh, M. M. George (2001) Women Empowerment in Agricultural Education, for Sustainable Rural Development, Oxford University Press and Community Development Journal, Vol. 36, No. 4, pp: 289-302.

[10] لانگه، سارا،( 1372) معيارهايي براي تواناسازي زنان، تهران، روشنگران.

[11] Kabeer,N.,(2005). Gender Equality and Womwn's Empowerment:A Critical Analysis of the Third Millennium Development Goal Gender and development, Vol. 13, No. 1, PP. 13-24.

[12] سن، آمارتيا،(1381)، توسعه به مثابه آزادي، ترجمه وحيد محمودي، تهران: انتشارات دستان، چاپ اول.

[13] Mc Whirter, E. (1994). Counseling for empowerment. Alexandria, VA: American Counseling Association.

[14] کلدی،علیرضا،سلحشور،پروانه،(1391)، بررسی تاثیر حمایت اجتماعی بر توانمندسازي زنان، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال چهارم/شماره 4. 22-7.

[15] كتابي،محمود، يزدخواستي،بهجت، فرخي راستايي،زهرا،(1384)،بررسی موانع و چالش­های کسب و کارهای خانگی زنان سرپرست خانوارشاغل در شهر اصفهان،مجله پژوهشي دانشگاه اصفهان، شماره 19، 1384،1.

[16] Davis, C. (2010). Role occupancy, quality and psychological distress among Caucasian and African American women. Affilia- journal of women and social work. Vol. 26, no.I, pp. 83-89.

[17] Raheim, S. & Bolden, J. (1995). Economic empowerment of lowincome women through self-employment programs. Affilia- journal of women and social work. Vol. 10, no.2, pp. 138-154.

[18] Almeleh, N.; Soifer, S.; Gottlieb, N. and Gutierrez, L. (1993). Women's achievement of empowerment through activism in the work place. Affilia- journal of women and social work. Vol. 8, no.1, pp. 26-39.

Kyem, P.A.K., (2004), "Power, Participation, and Inflexible Institutions: An Examination of the Challenges to Community Empowerment in Participatory GIS Applications", Cartographica, 38, No.3&4, March 2004,pp.5-17.

[19] Fleischer NL, Fernald LC, Hubbard AE. Depressive symptoms in rural Mexico. Epidemiology 2007 Nov; 18(6): 678-85.

[20] حاجي ابراهيمي، الهام.،(1383)، تعاوني هاي زنان و چالش هاي نوين ، پايان نامه كارشناسي ارشد.

[21] برزن،حمید،پاک­نژاد،سیده آیسا،حقدوست،افروز،(1391)، بررسی عوامل موثر بر سلامت روان، قابل دسترس درwww.gums.ac.ir/Upload/Modules/Articels.



[3] Fleischer

نظر شما
جوان آنلاين از انتشار هر گونه پيام حاوي تهمت، افترا، اظهارات غير مرتبط ، فحش، ناسزا و... معذور است
تعداد کارکتر های مجاز ( 200 )
پربازدید ها
پیشنهاد سردبیر
آخرین اخبار