سايت غني‌سازي نطنز بزرگ‌ترين پايگاه غني‌سازي ايران است كه مي‌تواند در صورت تكميل شدن و در قالب دو سالن غني‌سازي كه در عمق زمين قرار گرفته ميزبان نزديك به 60 هزار سانتريفيوژ باشد و توان غني‌سازي تا 2 ميليون سو براي كشور به ارمغان بياورد.
اين سايت با تبديل شدن به تنها سايت غني‌سازي ايران اهميتي بيش از پيش يافته است، چراكه طبق توافق ايران و كشورهاي 5+1 در برجام، ايران تا 15سال متعهد به اين شده است كه هيچ گونه سايت غني‌سازي ديگري را راه اندازي نكند. از سوي ديگر در كنار خارج شدن قلب رآكتور اراك و خروج مواد غني‌سازي شده ايران، يكي از مهم‌ترين بندهاي مربوط به تعهدات ايران كاهش سانتريفيوژهاي ايران به 5 هزار عدد در سايت نطنز است.
طبيعي است كه با نهايي شدن تصويب اين تعهدات بايد اجرايي شود، اما در نقطه مقابل ملاحظاتي وجود دارد كه شايد مهم‌ترين آنها در فرمان اجرايي شدن برجام توسط رهبر معظم انقلاب آورده شده است.
رهبر معظم انقلاب در فرمان خود براي اجرايي شدن برجام بر اين نكته تأكيد كرده‌اند كه هر گونه تغيير در زير ساخت‌هاي هسته‌اي از جمله رآكتور اراك و تبادل مواد هسته‌اي بايد همزمان با لغو تحريم‌ها و بسته شدن پرونده PMD در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي باشد.
همچنين در فرمان رهبر معظم انقلاب آمده است: مطابق مصوبه مجلس، طرح و تمهيدات لازم براي توسعه ميان‌مدت صنعت انرژي اتمي كه شامل روش پيشرفت در مقاطع مختلف از هم‌اكنون تا 15 سال و منتهي به ۱۹۰ هزار سو است، تهيه و با دقت در شوراي عالي امنيت ملي بررسي شود. اين طرح بايد هرگونه نگراني ناشي از برخي مطالب در ضمائم برجام را برطرف كند. همچنين سازمان انرژي اتمي، تحقيق و توسعه در ابعاد مختلف را در مقام اجرا به‌گونه‌اي ساماندهي كند كه در پايان دوره هشت‌ساله هيچ كمبود فناوري براي ايجاد غني‌سازي مورد قبول در برجام وجود نداشته باشد. گرچه بحث مربوط به برچيدن سانتريفيوژها در اين فرمان مورد اشاره قرار نگرفته است، اما طبيعي است كه در صورت عدم بي‌توجهي به ظرايف فني اين مسئله و با انهدام بخشي از تأسيسات حساس ايران در حوزه غني سازي، عملاً بخشي از فرمان رهبري مربوط به حفظ توان غني‌سازي كشور زير سؤال خواهد رفت.
مجلس هم به صدا درآمد
نگراني از بي‌توجهي به اين مسئله سبب شده است جمعي از نمايندگان مجلس به اين نكته اشاره كرده و طي نامه‌اي خطاب به رئيس‌جمهور خواستار توجه ويژه به اين مسئله شوند.
در اين نامه آمده است: متأسفانه در دو روز گذشته چند پيمانكار براي جمع‌آوري سانتريفيوژهاي فردو وارد اين سايت شده‌اند و شروع به جمع‌آوري زيرساخت‌هاي اين سايت نموده‌اند و گفته‌اند دو هفته اينجا مي‌مانيم تا كار را تمام كنيم. جناب آقاي رئيس‌جمهور! اين اقدام توأم با تعجيل در زماني اتفاق مي‌افتد كه بند يك از شروط 9گانه رهبر معظم انقلاب اسلامي مبني بر اخذ تضمين كافي از رئيس‌جمهور امريكا و اتحاديه اروپا كه نوشتن نامه رسمي از جانب آنها مبني بر لغو تحريم‌ها در زيرساخت‌هاي تحريم‌هاست موفق نشده، آقاي رئيس‌جمهور! مسئوليت تحقق شروط نه گانه و شروط شوراي عالي امنيت ملي و مجلس شوراي اسلامي بر اساس بند 9منشور به تيم هوشمند، قوي و آگاه واگذار شده و اين تيم هنوز تشكيل نشده است.
از سوي ديگر اعضاي تيم مذاكره در اظهار نظر‌هاي متعدد خود بر اين نكته تأكيد كرده‌اند كه ظرف دو ما آينده برجام به پايان فاز اجرايي خود خواهد رسيد و اين به معناي اين است كه كار جمع آوري سانتريفيوژها نيز بايد ظرف دو ماه انجام شود.
آيا اين مدت زمان براي اجراي اين كار كافي است يا در نگاه بدبينانه‌تر همان گونه كه نمايندگان مجلس شوراي اسلامي اشاره كردند، اين كار قرار است ظرف مدت دو هفته به انتها برسد. چرا چنين كاري عملاً به معناي يك فاجعه براي برنامه غني‌سازي ايران است. طبيعي است كه دولت به دنبال اجراي هر چه سريع‌تر تعهدات ايران در برجام و برداشته شدن تحريم‌ها باشد اما در اين ميان نكته اصلي اينجاست كه آيا اين عجله و به ثمر رساندن آن يك يا دو ماه به نفع منافع ملي است.
چرا بايد دقت كرد
بحث اصلي در رابطه با جمع آوري سانتريفيوژها كه علي اكبرصالحي رئيس آژانس انرژي اتمي در توكيو از آغاز آن خبر داده است، حفظ توان فني اين تجهيزات هنگام جمع آوري آنهاست تا هنگام نصب دوباره تبديل به يك تكه آهن پاره نشوند.
سانتريفيوژهاي دور بالا به دليل سرعت بسيار بالاي خود از حساسيت زيادي در هر گونه نقل و انتقال و همچنين ضربه برخوردارند. سانتريفيوژهاي موجود در سايت‌هاي غني‌سازي ايران با سرعت 50 هزار دور در دقيقه گردش مي‌كنند و طبيعي است كه هر گونه جابه‌جايي كوچك در روتور‌ها و تجهيزات چرخشي اين دستگاه منجر به از كار افتادن يا حتي انفجار آن مي‌شود.
در جريان حمله سايبري ويروس استاكس نت به تأسيسات هسته‌اي ايران نيز اين ويروس از طريق در دست گرفتن كنترل تجهيزات سايت‌هاي هسته‌اي اقدام به بالا و پايين بردن فركانس دستگاه‌ها و در نتيجه تخريب آنها مي‌شد. حال در اين ميان و با توجه به اين حساسيت هر گونه نقل و انتقال بايد در كمال دقت انجام شود.
در اين ميان برخي نگاه‌هاي بدبينانه از تخريب نزديك به 30 درصد از سانتريفيوژها در جريان اين نقل و انتقال خبر مي‌دهند. با چنين تفاسيري است كه مي‌توان به مهلك بودن هر گونه تعجيل در نقل و انتقال اين تجهيزات پي برد. با اين حال برخي شنيده‌ها حاكي است دولت به دلايل سياسي قصد فدا كردن مسائل فني به نفع برخي منافع سياسي زودگذر ناشي از رفع زودهنگام تحريم‌ها را دارد.
گري سيمور به مقامات ايراني چه گفت
حتي شخصيتي مانند گري سيمور كه مدت‌ها در عرصه خلع سلاح هسته‌اي فعاليت كرده و مشاور دولت اوباما در مذاكره با ايران محسوب مي‌شود، بر اين مسئله تأكيده كرده است.
وي در اين مورد به راديو بي‌بي‌سي گفته است: «آنها بايد حدود 15 هزار سانتريفيوژ را برداشته و انبار كنند. اين بدان معني است كه آنها بايد سانتريفيوژها و همچنين بخش اعظم زيرساخت‌هايي كه آنها را تغذيه مي‌كنند، از محلي كه اكنون هستند، خارج كنند.»
سيمور افزود: اين احتمالاً دشوارترين و طولاني‌ترين گام‌هاي فيزيكي‌اي است كه ايران بايد بردارد. اگر ايران بخواهد براي روز مبادا كه شايد توافق به هم بخورد، دوباره از اين سانتريفيوژها استفاده كند، بايد در جدا كردن و برداشتن آنها بسيار محتاط عمل كند تا بتواند در آينده به سادگي آنها را دوباره سرجايشان نصب كند. مدير اجرايي مركز بلفر دانشگاه هاروارد ادامه داد: در سوي ديگر، اگر آنها بخواهند به سرعت به سمت رفع تحريم‌ها حركت كنند و به نصب دوباره سانتريفيوژها اهميت ندهند، مي‌توانند سريع و بي‌دقت عمل كنند.
وي در بخش ديگري از سخنانش با اشاره به اينكه حفظ سلامت سانتريفيوژها مهم‌ترين ابزار ايران براي مقابله با بازگشت ناگهاني تحريم‌هاست، مي‌گويد: برجام به ايران اجازه مي‌دهد كه تمام سانتريفيوژهايش را حفظ كند، اما بايد بخش اعظم آنها را برداشته و تحت نظر آژانس انبار كند تا اين امكان را براي خود حفظ كند كه بتواند بعداً در صورت لزوم آنها را دوباره سر جايشان بازگرداند، درست همانطور كه ما هم اين امكان را حفظ كرده‌ايم كه تحريم‌ها را بازگردانيم.
سؤالاتي كه بي‌پاسخ مانده است
حالا سؤال اينجاست كه وقتي چنين شخصيتي كه خود به عنوان كارشناسي نامدار در عرصه هسته‌اي در دنيا مطرح است، توانمندي ايران در بازگشت توان هسته‌اي خود را منوط به دقت در بازكردن سانتريفيوژها و انتقال آنها به انبار مي‌داند، در داخل ايران و به خصوص مجموعه دولت به اين پيشنهاد توجه مي‌شود.
آيا منافع ناچيز يك يا دو ماه رفع زودتر تحريم‌ها مي‌تواند مستمسكي براي وارد آوردن خسارت بزرگ به مجموعه هسته‌اي كشورمان شود. نكته نگران كننده‌تر اينجاست كه هنوز هيئت نظارتي مورد نظر مقام معظم رهبري در مجموعه شوراي عالي امنيت ملي براي نظارت بر اجراي برجام شكل نگرفته و اين در حالي است كه امريكايي‌ها از مدت‌ها پيش اداره‌اي را به صورت موازي با وزارت امور خارجه كشور خود درباره برجام تشكيل داده‌اند. اگر اين بي‌توجهي ادامه يابد ممكن است در آينده نزديك و زماني كه نياز به نصب دوباره سانتريفيوژها باشد، پشيماني سراغ مسئولان دولت بيايد.
امان از مسئولین بی مسئولیت 
