اينكه بشر امروزي وارث روميان باشكوه، روميان باشكوه وارث يونانيان و يونانيان باستان نيز وارث مصريان باستان هستند، ايده‌اي تاريخي است كه غربي‌ها دوست دارند آن را گسترش دهند و نقش ايران باستان و تمدن شگفت‌انگيز آن را در شكل‌گيري مدنيت و بشريت نفي كنند، اما يك استاد دانشگاه در آكسفورد انگليس با نوشتن كتابي جديد به نام «جاده ابريشم» انقلابي به راه انداخته و كل معادلات تاريخ بشر را زير و رو كرده است. او در كتابش منشأ بشريت را به سوي شرق و ايران باستان سوق داده است!
چالش جديد غرب: دنيا به شرق بازمي‌گردد50 سال پيش و در زمان‌هاي دورتر كه شبكه جهاني اينترنت و وب هنوز سرتاسر زندگي ما را احاطه نكرده بود نوشتن درباره تاريخ دنيا آن هم از چشم‌انداز اروپايي بدون كوچك‌ترين حس شرمساري از نگفتن برخي واقعيت‌ها كار آسان و بي‌دردسري به نظر مي‌رسيد. امروزه اما جهان شرق جست‌وجوگران ثروت و ماجراجويي را به سوي خود فرا مي‌خواند. حالا ديگر منطقه‌اي كه از اروپاي شرقي آغاز شده و به سمت آسياي مركزي، چين، هند و در نهايت ايران گسترده مي‌شود به مركز ثقل سياست بين‌الملل، تجارت و فرهنگ جهان تبديل شده و دنياي مدرن را شكل خواهد داد. اين منطقه كه مركز واقعي زمين است براي بسياري از انگليسي زبانان دنيا ناآشناست اما اين نقطه جغرافيايي جايي است كه تمدن و نيز بزرگ‌ترين مذاهب جهان به همراه ريشه‌هايش از آن زاده شده است.
نگاه سنتي كه غرب سعي دارد آن را به دنيا تلقين كند و در اكثر مدارس غربي به دانش‌آموزان آموزش داده مي‌شود اما اين است كه بشر وارث روميان باشكوه در غرب است كه آنها هم به نوبه خود وارث يونيان باستان بودند؛ يونانيان باستان نيز به صورت سلسله‌وار و براساس برخي فرضيات وارثان مصريان باستان بودند. پيتر فرانكوپان، استاد دانشگاه آكسفورد انگليس و مدير مركز تحقيقات بيزانس اما در كتابي جديد با اين ديدگاه اروپايي محور مخالف است و مركزيت دنيا را به سوي شرق سوق مي‌دهد؛ به نقطه جغرافيايي فراتر از بين‌النهرين و قفقاز. او مركز زايش بشر را «ايران» مي‌داند. از اين‌رو «جاده ابريشم» فرانكوپان مي‌تواند كتابي بسيار جذاب براي ايراني‌ها باشد. او با تغيير مركز ثقل تاريخ در كتابي بسيار بلندپروازانه و شگفت‌آور روش ديگري را دنبال كرده است. عنوان اين كتاب «جاده ابريشم» است؛ پيتر فرانكوپان در اين اثر هزاران سال دستاورد مكتوب بشر در حوزه ظهور امپراتوري ايران باستان را ناديده گرفته است. فرانكوپان با اين شيوه نگرش در آغاز كتابش مي‌خواهد به نكته‌اي اشاره كند: او مي‌خواهد زاويه نگاه خواننده به تاريخ را از نو تنظيم كند و فرضيات درباره اينكه بشريت از كجا آغاز شده را به چالش بكشد و نظريه جديدي را مطرح كند.
پيش به سوي جاده ابريشم... جاده ابريشم براي ايراني‌ها نامي آشناست؛ اين جاده شرياني است كه در طول مسير آن مردم، كالاها، عقايد، مذاهب، بيماري‌ها و... جريان داشته‌اند. «جاده ابريشم» را تقريباً مي‌توان عنواني جديد دانست كه فرديناند فون ريشتهوفن، جغرافي دان آلماني آن را در سال 1877 ميلادي ابداع كرد و بر سر زبان‌ها انداخت. مسير ميان چين و درياي مديترانه كه از كشورهاي آشفته و خطرناك امروز دنيا همچون افغانستان، عراق و پاكستان مي‌گذرد. اين مسير سال‌ها پيش از تاريخ مستند و مكتوب محل گذر بشر بوده است.
البته اينكه مركز دنيا شرق بوده چيز جديدي نيست. مورخي به نام كريستوفر مارلو در سال 1587 ميلادي، پارس يا ايران را «ميان دنيا» ناميد؛ بسياري ديگر از مورخان نيز تفكر او را تكرار كرده‌اند اما فرانكوپان در اين تفكر عميق‌تر مي‌شود. بيش از ساير مورخين آرشيو و اسناد تاريخي را زير ذره‌بين گرفته و براي اثبات اين موضوع متون تاريخي بسياري را نقل مي‌كند. بر اين اساس حقايقي كه فرانكوپان به آنها اشاره كرده به خوبي تئوري او را پشتيباني مي‌كنند؛ اينكه حدود 2 هزار سال قبل فنيقي‌هاي باستان، ابريشم‌هاي چيني را مي‌بافتند و ايرانيان ثروتمند در سفالگري دستي در هنر داشتند. او در كتابش مي‌گويد كه كمپين اسكندر در شرق فرهنگ يوناني را براي دره سند به ارمغان آورد. در نتيجه آن بودا شكل گرفت و فرم بازشناختي يوناني آن و مجسمه‌سازي بودايي به سبك امروزي شهرت پيدا كرد. مسيحيت از طريق رومي‌ها در طول جاده ابريشم توسعه يافت. اسلام نيز در طول اين جاده گسترش پيدا كرد. پيشرفت‌هاي علمي، ايده‌هاي فلسفي و بسياري ديگر از پديده‌ها در جريان تماس شرق و غرب پديد آمدند و گسترش يافتند.
تنگ‌نظري رسانه‌هاي غربي در قبال پيتر فرانكوپانالبته هر آن چيزي كه از كنار جاده ابريشم مي‌گذشت سودمند نبود؛ خشونت، مسافر هميشگي جاده ابريشم بود چنانكه يكي از فصل‌هاي كتاب «جاده ابريشم» نيز نگاهي نزديك به ظهور مغول‌ها دارد. قومي كه با ظهور خود باعث ايجاد اغتشاش شدند؛ ظهور اسلاوها و روس‌ها و آغاز دخالت‌هاي سياسي امريكا و انگليس از قرن 19 ميلادي از ديگر سرفصل‌هاي كتاب فرانكوپان هستند. او در كتابش به گسترش طاعون يا همان مرگ سياه هم به خوبي اشاره كرده و گفته است كه نابودي جمعيت در اروپا مزاياي خاص خود را داشته است چراكه تعداد كارگران كاهش يافته و دستمزد كارگران بالا رفته و ثروت، اندكي بيشتر گسترده‌تر شده است. در نتيجه زمينه‌هاي شكوفايي فرهنگي كه آن را رنسانس مي‌نامند شكل گرفته است.
كتاب جديد فرانكوپان شايد براي ذائقه طرفداران نظريه‌هاي سابق تاريخي خوشايند نباشد؛ آنهايي كه دوست دارند به جاي ايران منشأ بشر را يونان و مصر باستان بدانند. در عين حال كتاب فرانكوپان كمتر اشاره‌اي به دستاوردهاي تاريخي اروپايي‌ها دارد. اشاره او به صلح دوستي حضرت محمد(ص) و متحدان يهودي ايشان در جامعه اعراب هم چيزي نيست كه باب ميل برخي خوانندگان و مورخان اروپايي و غربي باشد. آنها بيشتر دوست دارند شاهد اشاره‌هاي تاريخ به كشتار يهوديان و مظلوم واقع شدن اين جمعيت مذهبي باشند. از اين‌رو طبيعي است كه كتاب 646 صفحه‌اي «جاده ابريشم» فرانكوپان با نقدهاي منفي در سطح رسانه‌هاي غربي مواجه شود همچنان كه اين اتفاق براي آن هم اكنون رخ داده است. با اين حال برخي منتقدين در رسانه‌اي خارجي نقدهاي منصفانه‌اي را متوجه اين كتاب تاريخي كرده‌اند كه از جمله آنها مي‌توان به منتقد مجله «تايمز» امريكا، منتقد روزنامه «ديلي تلگراف» و نيز نقدهاي منصفانه و مثبت در رسانه‌هاي «اكونوميست»، «ساندي تايمز» و روزنامه «اينديپندنت» اشاره كرد.
«جاده ابريشم» فرانكوپان، كتاب جديدي است كه هنوز به ايران نيامده است اما نگاه منصفانه و عاري از غرض‌ورزي نويسنده اين كتاب به ايران و ساير حقايق تاريخ بشر بي‌شك به زودي پاي آن را به بازار كتاب ايران باز خواهد كرد. هم‌اكنون انتشارات «بلومزبري» انگليس اين كتاب را در سطح بازار نشر دنيا عرضه كرده و سايت آمازون نيز اين كتاب را به صورت آنلاين عرضه كرده است. بهاي فروش كتاب 646 صفحه‌اي «جاده ابريشم: تاريخي جديد براي دنيا» 30 پوند و نسخه الكترونيكي آن نيز 17/21 پوند است.
