اهميت خط سفيد در شبكه حمل و نقل شهري و مديريت ترافيك انكارناپذير است. رعايت خط سفيد از جانب رانندگان و عابران پياده موجبات برقراري نظم، انضباط، كاهش آلودگي هوا و ارتقاي ساير شاخصه‌هاي توسعه و پيشرفت خواهد شد. آنچنان كه مديريت شهري تهران اجراي طرح خط سفيد را يكي از اولويت‌هاي اصلي خود در سال جاري قرار داده، معتقد است رعايت خط سفيد و حركت بين خطوط سفيد موجب نجات انسان‌ها مي‌شود.
در اين راستا شهرداري تهران از اواخر سال گذشته با اولويت قرار دادن موضوع ترافيك و آلودگي هوا كمپين آسمان آبي، زمين پاك را مطرح كرده است كه «خط سفيد» با هدف برقراري نظم و انضباط ترافيكي و كاهش آلودگي هوا بخشي از اين كمپين است.
خط سفيد به عنوان زبان هدايت مي‌تواند مبناي حل بسياري از مسائل و مشكلات شهري و زيست‌محيطي باشد لذا بايد سودمندي و اهميت آن از يك سو و سهولت استفاده از آن از سوي ديگر براي شهروندان دروني شود كه نيل به اين امر مستلزم آموزش‌هاي شهروندي است.
به عبارتي در كنار اصلاح زيرساختها از جمله بهبود وضعيت جاده‌ها و خودروها اصلاح فرهنگ و رفتار ترافيكي از اهميت خاصي برخوردار است. بر اين اساس ضرورت دارد 1- باورها و ويژگي‌هاي رواني افراد درباره ترافيك و چگونگي اصلاح آن تغيير كند. 2- فعاليت‌هاي مختلف مربوط به فرهنگ ترافيك توسط رسانههاي جمعي و سازمان‌هاي دولتي و غير دولتي مرتبط با آن در دوره‌هاي كوتاه، ميان و بلند مدت در مسير اصلاح فرهنگ ترافيك منسجم شود. 3- ابزارهاي رسانه‌اي و رسانههاي جمعي با نقش آموزشي و تبليغاتي كه مبتني بر اصول و قواعد رسانه‌شناسي، مخاطب‌شناسي، پيام‌شناسي، اثرشناسي و بازخوردشناسي است براي توليد محتواي مناسب به كار گرفته شود 4- همچنين بايد فعاليت‌هاي آموزشي و تبليغاتي انجام شده و در حال اجرا از طريق افكارسنجي، نظرسنجي و مطالعات ترافيكي ارزشيابي شود.
در اين صورت عمل به موارد گفته شده، موجب تحول فرهنگ ترافيك و به تبع آن تحول‌پذيري در ساختار جامعه و علايق مردم و خط مشي رسانههاي جمعي مي‌شود.
البته بايد همواره توجه داشت كه تغيير رفتار شهروندان فرايندي پيچيده، تدريجي، همگاني و دانش افزا است لذا براي رسيدن به اين مهم نيازمند پشتوانه علمي هستيم تا بتوانيم به تدريج چارچوب‌هاي ذهني شهروندان را تغيير دهيم.
بنابراين اگر ما برنامه ترافيكي داشته باشيم و مردم نيز قوانين ترافيكي را رعايت كنند شاهد كاهش تصادفات و تلفات رانندگي خواهيم بود. در حال حاضر آمار تصادفات رانندگي فقط در تهران سالانه بالاي 220 هزار مورد است كه برخي از آنها منجر به جرح و مرگ مي‌شود و برخي فقط خسارت مالي به دنبال دارند. اين حجم تصادف براي پايتخت بسيار بالاست. بخشي از اين حوادث تلخ به مديريت شهري بر مي‌گردد كه بايد زيرساختها و جاده‌ها را اصلاح كند و وسايل نقليه با كيفيت در دسترس مردم قرار دهد اما بخش عمده‌اش يعني 70 درصدش به عامل نيروي انساني مربوط مي‌شود. يعني اگر افراد چارچوب‌هاي رانندگي را رعايت كنند و فرهنگ ترافيك نهادينه شود آمار تصادفات كاهش مي‌يابد.
در اينجا بايد درخصوص آسيب‌شناسي وضعيت قانون‌گريزي در رانندگي در كشور به اين نكته اشاره كنم كه از لحاظ مباني روانشناختي، رفتارهاي ناهنجار و خلاف قوانين راهنمايي و رانندگي رانندگان و عابران پياده در بستر برخوردها، نگرش‌ها و باورهاي خاص پديدار مي‌گردد و تكوين بازخورد‌ها و نگرش‌ها نيز متأثر از دو عنصر شناختي و احساسي است. به‌عبارت ديگر تكوين تدريجي شناخت‌هاي ناشي از چگونگي قرار گرفتن پشت فرمان اتومبيل يا نحوه رفتار ترافيكي تبلور رفتارهاي علامتي و حركتي از دوران كودكي تا زمان امكان رانندگي است كه در هر فردي شكل مي‌گيرد. به طور كلي هيجان‌زدگي و بروز رفتارهاي نابهنجار در رانندگي متأثر از سه مؤلفه است كه عبارتند از 1- وجود خصيصه‌هاي شخصيتي، ناشكيبايي و بي‌قراري در امور 2- قدرت طلبي 3_بي‌پروايي و ياغي‌گري خياباني.
البته رعايت خط سفيد به صورت غير مستقيم نيز داراي تأثيرات مثبتي است كه كاهش نزاع‌هاي ناشي از تصادفات از آن جمله مي‌باشد . ضمن اينكه اجراي هرچه بهتر طرح خط سفيد، همكاري همزمان نيروي انتظامي و شهرداري را مي‌طلبد كه پليس راهور در اين زمينه در تمام فرايندهاي اين طرح حضور داشته و آن را به عنوان يكي از وظايف اصلي‌اش در نظر گرفته است و در اصلاح زيرساختها از جمله خط‌كشي با شهرداري تهران همكاري دارد. البته اين بدين معني نيست كه پليس در اجراي اين طرح در صدد تشديد جريمه رانندگاني است كه در بين خطوط رانندگي نمي‌كنند. به عبارت بهتر مي‌خواهيم اول فرهنگ‌سازي و تغيير نگرش را در مردم ايجاد بكنيم و بعد اعمال جريمه به صورت جدي در دستور كار پليس قرار بگيرد. چون تا زماني كه افراد به اين اصل معتقد نشوند كه حركت در داخل خط سفيد آنان را زودتر و سالم تر به مقصدشان مي‌رساند، اعمال قانون و افزايش جريمه از سوي پليس تأثير زيادي نخواهد داشت. با اين وجود، اگر رعايت خط سفيد را در بين مردم نهادينه كنيم در اين صورت حجم ترافيك و ميزان آلودگي هوا كاهش مي‌يابد و آمار تصادفات و خسارت‌هاي جاني و مالي ناشي از آن كم مي‌شود. ضمن اينكه نزاع‌هاي ناشي از رانندگي و تصادفات هم كاهش مي‌يابد. الان طبق گزارش رئيس دادگستري استان تهران بيشترين حجم پرونده‌ها مربوط به نزاع‌هاي خياباني است. وقتي افراد نمي‌توانند خشم خود را كنترل كنند، طبيعي است كه با يك بي‌توجهي به علائم راهنمايي و رانندگي منجر به نزاع و حتي جرح و قتل شود.
*عضو هيئت علمي دانشگاه خوارزمي
